Đạo diễn Nguyễn Thanh Tuấn kể chuyện Tây Bắc bằng hình ảnh

Sau 10 năm rong ruổi Tây Bắc trong những chuyến làm phim, sản xuất các chương trình nghệ thuật, Nguyễn Thanh Tuấn ghi dấu ấn trong lĩnh vực nhiếp ảnh. Anh không dám nhận mình là nhiếp ảnh gia mà chỉ là người kể chuyện bằng hình ảnh.

Một thập kỷ ruổi rong Tây Bắc

- Được biết đến với vai trò đạo diễn của series truyền hình thực tế trên sóng truyền hình: VTV, QPVN,... mới đây, ghi dấu ấn với công chúng Thủ đô bằng triển lãm ảnh mang đậm dấu ấn Tây Bắc, vì sao anh lại nảy ra ý tưởng này?

Đạo diễn Nguyễn Thanh Tuấn: Tuấn may mắn có được thời gian sống và làm việc nhiều năm ở Tây Bắc. Đặc biệt là quá trình tham gia sản xuất phim, tổ chức các sự kiện ở các tỉnh Tây Bắc, Tuấn được sinh hoạt, tiếp xúc và tìm hiểu nhiều về bản sắc văn hóa, nếp sống, phong tục của bà con các dân tộc thiểu số. Được bà con tiếp đón rất nhiệt tình, coi như người nhà và qua đó Tuấn được biết rất nhiều câu chuyện của những nhân vật mình được tiếp xúc.

Tuấn cũng đặc biệt ấn tượng và ám ảnh về hình ảnh tần tảo và chịu khó của những người phụ nữ vùng cao. Trong mỗi chuyến đi ấy Tuấn luôn mang theo chiếc máy ảnh như một người bạn đồng hành và Tuấn đã chụp rất nhiều ảnh chân dung phụ nữ Tây Bắc, đồng thời ghi chép lại những câu chuyện của họ.

Sau 10 năm, Tuấn phát hiện kho dữ liệu ảnh của mình ngày càng đầy và chiếm hết dung lượng ổ cứng. Bỗng nhiên nảy ra ý tưởng tại sao không kể những câu chuyện này ra và triển lãm Tây Park Ngàn cứ dần dần được hình thành.

- Điều đặc biệt tạo dấu ấn triển lãm lần này của anh là trưng bày 100 bức ảnh in trên giấy dó kết hợp với show thị giác. Đây quả là một ý tưởng độc đáo phải không anh?

Có hẳn một thập kỷ “ngao du” Tây Bắc nên tôi có nhiều cảm xúc cho dấu ấn này. Triển lãm là 100 bức chân dung chủ yếu là phụ nữ vùng cao của 6 tỉnh Tây Bắc. Đó có thể là những người phụ nữ thầm lặng nghiên cứu, sưu tầm hàng ngàn vốn quý của Tây Bắc thành những áng văn chương, sách vở.

Có thể là những người phụ nữ khiếm thính, bị câm nhưng nuôi nấng 5, 7 người con nên người… và hàng trăm chân dung như vậy khiến Tuấn ấn tượng và mong muốn được kể nhiều hơn về họ. Chính vì vậy công chúng sẽ được thấy những dòng chú thích ở mỗi tác phẩm được kể lại như những mẩu truyện ngắn trên giấy dó.

Cảm hứng với chất liệu giấy dó còn bắt nguồn từ việc Tuấn khám phá ra nhiều loại giấy dó của đồng bào các dân tộc ở Tây Bắc dọc theo Quốc lộ 6 lên đến Điện Biên luôn có nhiều gốc khác nhau, từ vỏ cây dướng, cây giang, rơm và đặc biệt phải nhắc đến cây leo mọc trên núi đá ở Điện Biên.

Rừng nguyên sinh còn thì những loài cây này mới có thể tồn tại và tiếp tục được bà con dùng phương pháp thủ công lưu giữ. Đại đa số giấy dó được bà con dùng trong các nghi thức tâm linh như làm vàng mã, dán ở ban thờ và ít khi được ứng dụng với các loại hình khác. Khi in ảnh trên giấy dó nét hoài cổ và độ xuyên sáng trên mỗi tác phẩm đem đến một cảm nhận thú vị với riêng cá nhân Tuấn, từ đó tạo ra những hiệu ứng về thị giác nhất định.

Về show thị giác, nhằm đem tới trải nghiệm tuyệt đối từ vị giác, khứu giác, tại triển lãm vừa qua, Tuấn đặc biệt mong muốn được gặp gỡ và trò chuyện riêng với tối đa 10 vị khách đặc biệt trước giờ diễn để có thể cùng nhau thưởng thức mâm nhỏ với sự kết hợp và sáng tạo các nét ẩm thực chọn lọc từ nguyên liệu và gia vị của Tây Bắc như: Bánh mì men chua mắc khén, hạt lanh, hạt dổi, bí đỏ, panna cotta từ những trái dứa Điện Biên, nước uống lên men Kvas từ vị trà miền sơn cước…

Đó cũng có thể là món quà đặc biệt Tuấn dành riêng cho những vị khách tham dự show diễn lần này. Rất nhiều câu chuyện thú vị của sự kết nối vùng và giao lưu văn hóa sẽ được khởi tạo từ đây.

- Vậy đến hiện tại, dư âm triển lãm này như thế nào?

May mắn cho bản thân Tuấn ở thời điểm hiện tại mọi người cũng vẫn quan tâm về triển lãm. Tuấn cũng có nhiều lời mời hợp tác một số dự án liên quan đến lĩnh vực nhiếp ảnh và show diễn khai thác chất liệu văn hóa Tây Bắc.

Đối với một số bạn bè và công chúng quan tâm nhưng chưa có điều kiện trực tiếp tham dự triển lãm mọi người cũng chia sẻ sự luyến tiếc và cũng cổ vũ Tuấn có thêm nhiều hoạt động tương tự trong tương lai.

- Đánh giá của giới chuyên môn và người xem ra sao, thưa anh?

Khách quan về chuyên môn, nhiều anh chị em đồng nghiệp dành tặng nhiều lời khen cho triển lãm đầu tay của Tuấn. Từ việc lựa chọn địa điểm tổ chức, các nghệ nhân, nghệ sĩ tham gia, chất liệu và cách mình sắp đặt các tác phẩm nhiếp ảnh tại triển lãm khá mới lạ so với các triển lãm thông thường…

Đặc biệt Tuấn nhận được sự bày tỏ ngạc nhiên của mọi người từ việc mình chọn khai thác chất liệu giấy dó kết hợp với nhiếp ảnh. Đại đa số mọi người cũng đều hỏi vì sao mình lại chọn in ảnh trên giấy dó trong khi có nhiều chất liệu giấy có độ sần tương tự và dễ in hơn? Liệu đây có phải là hướng đi tốt cho các làng nghề truyền thống Việt Nam để có thêm ứng dụng về sản phẩm văn hóa? Liệu Tây Park Ngàn có tiếp tục đi tiếp ở những không gian khác hay ở vùng địa lý khác không?

Từ những câu hỏi ấy bản thân Tuấn cũng thấy vui mừng vì nhận được sự quan tâm của mọi người với sản phẩm của mình và mình có động lực để suy nghĩ thêm những hướng đi mới trong tương lai. Không chỉ dừng lại ở Tây Park Ngàn mà sẽ còn nhiều câu chuyện khác mà Tuấn muốn kể với công chúng.

- Vậy bây giờ nên gọi anh là đạo diễn hay nhiếp ảnh gia đây?

Ngoài đạo diễn, Tuấn xin phép khiêm tốn nhận mình là một người kể chuyện - một người kể chuyện bằng hình ảnh.

- Một thập kỷ Tây Bắc không phải chặng đường dễ dàng, ngoài những thuận lợi, chắc anh cũng gặp không ít khó khăn?

- Để kể về khó khăn thì nói cả ngày cũng không hết chuyện. Khó khăn lớn nhất là việc cân bằng cuộc sống gia đình với công việc khi bản thân mình luôn gắn liền với những cung đường xa dài ngày.

Những yếu tố gây ra những khó khăn khác như sự khắc nghiệt của thiên nhiên vùng cao ảnh hưởng đến sức khỏe, hay rào cản về ngôn ngữ, phong tục địa phương… thậm chí có lần Tuấn đã bị đuối nước tại một con thác vì chủ quan do chưa chuẩn bị sức khỏe tốt nhưng may mắn cũng đã vượt qua được.

Tất cả những khó khăn ấy lại là động lực để mình thêm quyết tâm và nhập cuộc sâu sắc. Từ đó Tuấn nhận được nhiều thuận lợi cho mỗi chuyến đi như việc bà con đón nhận rất nồng hậu. Thậm chí nhiều bạn bè, nghệ sĩ, anh chị em trong ê-kíp đã giúp đỡ mình vô điều kiện để mình được kể câu chuyện một thập kỷ đầy màu sắc với Tây Bắc.

Gia đình là hậu phương vững chắc

- Nhiều sản phẩm nghệ thuật ghi dấu ấn cá nhân, đặc biệt là truyền hình, bản thân anh ấn tượng với sản phẩm nào nhất? Đâu là niềm tự hào của anh?

Trong lĩnh vực truyền hình, những series truyền hình thực tế mình được trực tiếp tham gia trải nghiệm, sinh hoạt, tiếp xúc với bà con ở khắp Việt Nam đã đem lại cho mình rất nhiều ấn tượng.

Ví dụ như chương trình: Nét ẩm thực Việt (VTV3), Hành trình 1735+ (TH QPVN). Trong triển lãm vừa rồi mình tự hào nhất về những câu chuyện, những chân dung được mình khai thác ở góc độ cận cảnh đem lại cảm giác chân thực không màu mè.

Điều mình tự hào nhất trong hành trình mình đi, đó là không chỉ dừng lại với việc ghi dấu ở lĩnh vực truyền hình, tổ chức các show diễn liên quan đến văn hóa vùng miền mà mình còn có cơ hội kể lại những trải nghiệm, những ý niệm của cá nhân thông qua góc nhìn riêng với lĩnh vực nhiếp ảnh.

- Để yên tâm cống hiến nghệ thuật, hẳn gia đình đã ủng hộ anh rất nhiều?

Gia đình mình luôn là chỗ dựa vững chắc nhất và mọi thành viên luôn dành sự ủng hộ lớn về cả vật chất và tinh thần với mình. Mình luôn nhận được sự chia sẻ, động viên, góp ý từ gia đình để dự án và mọi công việc của mình được hoàn thành.

Đặc biệt là người bạn đời của mình rất thấu hiểu mình. Mỗi chuyến công tác xa dài ngày, vợ mình luôn quán xuyến lo liệu tốt cho các con và dạy các con có sự tự lập cao cũng như hiểu biết hơn về công việc bố chúng đang làm, để mình có thể chuyên tâm làm việc.

Khi có cơ hội mình luôn đưa cả nhà cùng đồng hành trong mỗi chuyến đi Tây Bắc, Đông Bắc… Dần dần mọi người cũng yêu Tây Bắc và yêu nhiều nơi khác ở đất nước ta thông qua hành trình khám phá mà mình dẫn dắt. May mắn nhất mình cũng được truyền cảm hứng bất tận với những nơi mình đã đi qua, kể những câu chuyện mình biết cho chính các con của mình.

- Anh có kế hoạch nghệ thuật gì trong thời gian tới không?

Sắp tới Tuấn có cơ hội được thực hiện một số chương trình nghệ thuật trong đầu năm 2025 cũng khai thác sâu yếu tố văn hóa truyền thống Việt Nam. Đó là minishow về tinh hoa văn hóa con người Hà thành qua nhiều thế kỷ giữa lòng Thủ đô, kỳ vọng có thể duy trì thường xuyên và định kỳ.

Vào tháng 2 âm lịch, mình sẽ tham gia dàn dựng một màn trình diễn lớn trong khuôn khổ chương trình Khai mạc Lễ hội đền Chúa Thác Bờ, Hòa Bình năm 2025.

Song song với những hoạt động đó mình cũng đang ấp ủ một triển lãm tiếp theo và một dự án sản xuất phim độc lập được thai nghén 3 năm rồi nhưng chưa có đủ sức thực hiện. Rất mong thời gian sắp tới mọi dự định của mình sẽ đều được hiện thực và nhận được sự quan tâm.

- Cảm ơn chia sẻ của anh!