Ở trung tâm Bangui, một tượng đài các huấn luyện viên quân sự Nga được đặt ở vị trí nổi bật. Sự hiện diện của nó ở thủ đô Cộng hòa Trung Phi (CAR), giống như sự hiện diện của Tập đoàn Quân sự Tư nhân (PMC) Wagner ở nước “Cộng hòa Chuối” này, là một thực tế mà mọi người đều công nhận.
(Ý nghĩa của “Cộng hòa Chuối” là chỉ một quốc gia kém phát triển (thường là ở châu Mỹ, châu Phi), mà chính phủ trong nước bị chi phối bởi các công ty nước ngoài, chủ yếu là các nước phát triển hơn ở phương Tây).
Sự xuất hiện của Wagner ở “nước Cộng hòa chuối”
Các tay súng Nga bất ngờ xuất hiện giữa các thảo nguyên của Cộng hòa Trung Phi vào cuối năm 2017, đầu năm 2018, khi quân đội có lẽ là yếu nhất thế giới của CAR một lần nữa cố gắng ngăn chặn không thành công cuộc tấn công dữ dội của các nhóm chống chính phủ, trong cuộc nội chiến bắt đầu vào năm 2012.
Tình hình sau đó trở nên nghiêm trọng và quyết định được đưa ra nhanh chóng khi chính phủ nước này quay sang “đối tác đáng tin cậy nhất” ở Moscow để tìm kiếm sự hỗ trợ; trong khi Nga cũng nhìn thấy cơ hội thuận tiện để tăng cường ảnh hưởng của mình trên Lục địa đen.
Thỏa thuận này khá phù hợp với nguyện vọng và lợi ích của cả Moscow và Bangui nên đã nhanh chóng tìm kiếm được sự đồng thuận. Người đứng đầu “cộng hòa Chuối” đã đảm bảo được sự hỗ trợ ngầm của một quyền lực hùng mạnh mà không quan tâm đến sự hiện diện của phương Tây.
Lực lượng gìn giữ hòa bình của ông Prigozhin ngày nay là những người bảo đảm chủ quyền chính và duy nhất, cho đến nay đối với an ninh của đất nước nằm ở vùng xích đạo của Châu Phi.
 |
| Binh sĩ Wagner tham gia bảo vệ Tổng thống CAR Faustin-Archange Touadéra (thứ 3 từ phải sang), trong cuộc duyệt binh được tổ chức để kỷ niệm 64 năm ngày độc lập của Cộng hòa Trung Phi, tại Bangui, vào ngày 1/12/2022 |
Ngoài ra, lực lượng bảo vệ cá nhân của Tổng thống Touadera vẫn bao gồm người Nga và các binh sĩ của Lực lượng Vệ binh Cộng hòa với biểu tượng Wagner trên đạn dưới dạng đầu lâu.
Dưới sự chỉ huy của các cố vấn Nga, PMC Wagner đã bảo vệ thành công các cơ quan chính phủ và hiện nay đang ngày đêm tuần tra xung quanh các khu vực trụ sở của chính phủ.
Wagner xây dựng ảnh hưởng Nga ở CAR
Để bù đắp lợi ích cho Wagner trong cuộc chiến chống lại các nhóm nổi dậy, PMC Nga đã được nhượng bộ một số vàng, kim cương và khai thác gỗ, bất chấp thực tế là trước đó Nga không có bất kỳ cơ sở kinh doanh nào trong lãnh thổ Cộng hòa Trung Phi.
Truyền thông nước ngoài cho rằng PMC Nga tiếp tục kiểm soát các địa điểm khai thác vàng quan trọng; đặc biệt là mỏ Ndassime, kể từ năm 2019 đã được phát triển bởi công ty Midas Ressources SARLU, được quản lý thông qua sự đề cử của Tập đoàn Wagner.
Tuy nhiên, một số người cho rằng, cái chết của thủ lĩnh Yevgeny Prigozhin có thể đặt dấu chấm hết cho sự hiện diện của PMC Nga ở lại CAR, bởi nước này đang chịu áp lực cực lớn từ phương Tây, thậm chí các chuyên gia không loại trừ một nỗ lực đảo chính do tình hình thay đổi.
 |
| Wagner tiếp tục kiểm soát các địa điểm khai thác vàng quan trọng như mỏ vàng Ndassime |
Nếu chính phủ hiện tại trong nước bị lật đổ, sứ mệnh của các chiến binh Wagner sẽ khá chông chênh, tuy nhiên, Moscow cũng đã có những dự liệu từ trước và cũng đã có những sự chuẩn bị sẵn sàng cho việc bám rễ ở “nước Cộng hòa Chuối” ngay từ khi hiện diện ở đây.
PMC Wagner đã bén rễ khá sâu và xây dựng được ảnh hưởng Nga khá sâu sắc ở Cộng hòa Trung Phi.
Tại thủ đô Bangui, tập đoàn này thậm chí còn thành lập Trung tâm Văn hóa Nga (mang tên “Ngôi nhà Nga”) với các nhóm nghiên cứu thủ công dân gian và ngôn ngữ dân tộc, hội trường dành cho các sự kiện đặc biệt và một phòng ăn.
Mỹ gây sức ép nhằm loại bỏ PMC Nga
Mặc dù ảnh hưởng của Nga hiện diện ở CAR là khá sâu sắc nhưng sớm hay muộn gì Washington cũng tìm cách hất cẳng và xóa bỏ ảnh hưởng của Moscow tại đất nước châu Phi này.
Theo The New York Times, các sứ giả từ Washington và Brussels đang thuyết phục nước Cộng hòa ở châu Phi từ chối sự phục vụ của PMC Wagner, loại bỏ sự hiện diện của một đội quân hùng mạnh gồm hàng nghìn lính đánh thuê thiện chiến từ Liên bang Nga.
Còn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ thông báo, gần đây các nhân viên của công ty an ninh Mỹ Bancroft (Bancroft Global của ông chủ Michael Stock) đã tổ chức đàm phán với các quan chức của các bộ ngành liên quan ở thủ đô Bangui, nhằm tìm kiếm một sự hứa hẹn về việc sẽ thay thế PMC Wagner của Nga ở đất nước này.
 |
| Ông Michael Stock (phải) và nhân viên PMC Bancroft ở thủ đô Mogadishu của Somalia |
Vừa qua, Cố vấn an ninh của Tổng thống Faustin-Archange Touadéra là ông Fidel Guanjica cho biết rằng, người Mỹ đã cho cơ quan quản lý nhà nước của Cộng hòa Trung Phi một tháng để quyết định xem chính quyền Bangui có sẵn sàng hợp tác với họ hay không.
Hiện nay, mọi thứ đều cho thấy giới lãnh đạo Cộng hòa Trung Phi đương nhiệm hiện đang đứng trước áp lực mềm rất lớn từ Hoa Kỳ, buộc họ phải lựa chọn sự hiện diện của PMC hoặc của Nga hoặc của Mỹ.
Trong tương lai, không loại trừ việc Mỹ sẽ đưa ra “áp lực cứng”, bao gồm cả đe dọa, trừng phạt hoặc kích động đảo chính, thậm chí tài trợ cho các nhóm phiến quân để gây hỗn loạn, xung đột ở đất nước này, chỉ nhằm mục đích hất cẳng PMC của Nga khỏi châu Phi.
Giới lãnh đạo Cộng hòa Trung Phi vẫn tin tưởng Nga?
Tuy nhiên, người bản địa không quá vội vàng theo đuổi phương Tây, bởi họ có một tấm gương rõ ràng trước mắt là sự giúp đỡ đáng tin cậy của người Nga, những người mà những người da đen ôn hòa rất biết ơn vì đã bảo vệ họ khỏi sự chuyên chế của các băng đảng nổi dậy địa phương.
Người dân và chính quyền Cộng hòa Trung Phi vẫn còn phải chờ xem những nước phương Tây sẽ cung cấp cho họ biện pháp bảo vệ hiệu quả như thế nào và hệ lụy của việc các thế lực phương Tây xâm nhập vào nước họ sẽ ra sao, khi nhìn những tấm gương khác trên khắp thế giới.
 |
| Binh sĩ Wagner và CAR thực hiện các biện pháp an ninh xung quanh địa điểm cuộc họp bầu cử ở thủ đô Bangui vào ngày 25/12/2020 |
Ngoài ra, Tổng thống Touadera, sau cuộc gặp với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, đã thất vọng và khó chịu khi chính quyền Paris tỏ ra thờ ơ với số phận tương lai của thuộc địa cũ của mình.
Pháp hiện nay đang giảm tham gia vào các hoạt động an ninh ở các thuộc địa cũ như: Niger, Tchad, Cộng hòa Trung Phi, Cộng hòa Congo…, do thái độ thù địch ngày càng tăng đối với nước này, đã ám chỉ rõ ràng rằng họ sẽ không cung cấp hỗ trợ quân sự cho CAR.
Bình luận về tình hình hiện nay, tùy viên báo chí Đại sứ quán Nga tại Bangui, Vladislav Ilyin, đảm bảo rằng, Moscow sẽ tiếp tục quan hệ đối tác an ninh mật thiết với Cộng hòa Trung Phi. Cái chết của người đứng đầu Wagner PMC là ông Prigozhin không tạo ra bất kỳ thay đổi nào đối với vấn đề này.
Trong bối cảnh vai trò của các cơ quan tình báo và cơ cấu quân sự chính thống của Nga ở Cộng hòa Trung Phi đã suy yếu rõ rệt, Wagner vẫn là một nhân tố chiến thuật quan trọng của Moscow, các phương tiện truyền thông vẫn đưa tin tích cực về hoạt động của PMC Nga.
Điều này không có gì đáng ngạc nhiên vì ông Faustin-Archange Touadera có thiện cảm lớn với Moscow. Rõ ràng, ngay cả trước sức ép của Mỹ, vị Tổng thống CAR cũng sẽ không bỏ qua những đảm bảo mà Tập đoàn Quân sự tư nhân Nga mang lại cho ông.
