Con người ngày càng phụ thuộc vào AI

Trong khi những bộ óc hàng đầu trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo đang chạy đua để công nghệ này suy nghĩ giống con người hơn, thì các nhà nghiên cứu tại Trường Đại học Elon (Mỹ) đã đặt ra câu hỏi ngược lại, trí tuệ nhân tạo sẽ thay đổi cách con người suy nghĩ như thế nào?

Tác động tiêu cực?

Nhiều chuyên gia công nghệ lo ngại rằng, trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ khiến con người trở nên tệ hơn ở những kỹ năng cốt lõi, chẳng hạn như sự đồng cảm và tư duy sâu sắc.

“Hiện tại, tôi lo ngại rằng, mặc dù sẽ có một nhóm thiểu số ngày càng được hưởng lợi hơn từ những công cụ này, nhưng hầu hết mọi người sẽ tiếp tục từ bỏ khả năng hành động, sự sáng tạo, khả năng ra quyết định và các kỹ năng quan trọng khác”, nhà tương lai học John Smart nhận định. Quan điểm này của ông được đưa ra trong một bài luận tại trường đại học, với tựa đề “Tương lai của con người”.

Những lo ngại xuất hiện trong bối cảnh cuộc đua công nghệ đang diễn ra, nhằm đẩy nhanh quá trình phát triển và áp dụng AI. Đây là lĩnh vực đã thu hút hàng tỷ USD đầu tư, cùng với cả sự hoài nghi cũng như ủng hộ từ các chính phủ trên khắp thế giới. Các công ty công nghệ lớn đang đặt cược vào niềm tin rằng, AI sẽ thay đổi cách chúng ta thực hiện mọi thứ, từ làm việc, giao tiếp, cho đến tìm kiếm thông tin.

Những công ty như Google, Microsoft và Meta đang chạy đua để xây dựng “các tác nhân AI” có thể thực hiện nhiệm vụ thay cho một người. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo, những tiến bộ như vậy có thể khiến mọi người quá phụ thuộc vào AI trong tương lai.

Sự phát triển của AI đã đặt ra những câu hỏi lớn về cách con người sẽ thích nghi với “làn sóng” công nghệ mới nhất này. Trong đó, bao gồm cả việc liệu AI có thể dẫn đến mất việc làm hay tạo ra thông tin sai lệch nguy hiểm hay không.

Báo cáo của Trường Đại học Elon tiếp tục đặt câu hỏi về lời hứa của các công ty công nghệ lớn rằng, giá trị của AI sẽ nằm ở việc tự động hóa những nhiệm vụ tầm thường, đơn giản. Qua đó, để con người có thể dành nhiều thời gian hơn cho các hoạt động sáng tạo, phức tạp.

Báo cáo cũng tiếp nối nghiên cứu được công bố trong năm nay của Microsoft và Đại học Carnegie Mellon thông tin, việc sử dụng các công cụ AI có thể tác động tiêu cực đến kỹ năng tư duy phản biện.

Trường Đại học Elon đã khảo sát 301 nhà lãnh đạo công nghệ, nhà phân tích và học giả, trong đó có Vint Cerf - một trong những “cha đẻ của Internet” và hiện là Phó Chủ tịch của Google; Jonathan Grudin - giáo sư Trường thông tin Đại học Washington và cựu nghiên cứu, quản lý dự án lâu năm của Microsoft, cựu phó chủ tịch điều hành Viện Aspen Charlie Firestone, nhà tương lai học công nghệ và CEO của Futuremade Tracey Follows.

Hơn 60% số người được hỏi cho biết họ kỳ vọng AI sẽ thay đổi khả năng của con người theo cách “sâu sắc và có ý nghĩa” hoặc “cơ bản, mang tính cách mạng” trong 10 năm tới. Một nửa cho biết, họ kỳ vọng AI sẽ tạo ra những thay đổi cho nhân loại theo hướng tốt hơn và xấu đi theo cách như nhau.

Trong khi đó, 23% cho rằng, những thay đổi chủ yếu sẽ theo hướng xấu đi. 16% nhận định, những thay đổi chủ yếu sẽ theo hướng tốt hơn. Số còn lại không biết hoặc ít kỳ vọng về sự thay đổi.

Những người được hỏi cũng dự đoán rằng, AI sẽ gây ra các thay đổi “chủ yếu là tiêu cực” đối với 12 đặc điểm của con người vào năm 2035, bao gồm: trí tuệ xã hội và cảm xúc, khả năng và mong muốn suy nghĩ sâu sắc, sự đồng cảm, phán đoán đạo đức và sức khỏe tinh thần…

Báo cáo cho rằng, khả năng của con người trong những lĩnh vực đó có thể trở nên tồi tệ hơn nếu mọi người ngày càng nhờ đến AI để được trợ giúp trong các nhiệm vụ. Đặc biệt, sự suy giảm trong những kỹ năng quan trọng đó và một số kỹ năng khác có thể gây ra tác động đáng lo ngại đối với xã hội con người, như nới rộng bất bình đẳng và làm giảm khả năng hành động của con người.

Những người đóng góp cho báo cáo này nhận định, ba lĩnh vực sẽ có sự thay đổi tích cực chủ yếu gồm: sự tò mò và khả năng học hỏi, ra quyết định, giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo và đổi mới. Ngay cả trong những công cụ hiện có, các chương trình có thể tạo ra tác phẩm nghệ thuật và giải quyết vấn đề về mã hóa. Nhiều chuyên gia tin rằng, trong khi AI có thể thay thế một số công việc của con người, thì nó cũng có thể tạo ra các loại công việc mới chưa từng tồn tại.

Sự phát triển của AI

Ông Vint Cerf - “cha đẻ của Internet” nhận định, con người sẽ sớm dựa vào các công cụ AI, là những trợ lý kỹ thuật số có thể tự thực hiện mọi thứ, từ ghi chú trong cuộc họp đến đặt chỗ ăn tối, đàm phán hợp đồng kinh doanh phức tạp hoặc viết mã. Các công ty công nghệ đã triển khai những dịch vụ ban đầu.

Cụ thể, Amazon cho biết, trợ lý giọng nói Alexa được cải tiến có thể đặt hàng tạp hóa cho người dùng. Trong khi đó, Meta đang cho phép các doanh nghiệp tạo ra dịch vụ khách hàng AI. Công nghệ này giúp trả lời các câu hỏi trên nền tảng truyền thông xã hội.

Những công cụ như vậy có thể giúp mọi người tiết kiệm thời gian và năng lượng trong các công việc hằng ngày. Đồng thời, hỗ trợ các lĩnh vực như nghiên cứu y tế. Tuy nhiên, ông Cerf cũng lo ngại về việc con người sẽ “ngày càng phụ thuộc vào công nghệ”, thậm chí là khi hệ thống có thể bị lỗi hoặc không chính xác.

“Bạn cũng có thể dự đoán một số điểm yếu trong tất cả viễn cảnh này. Ví dụ, không có thứ nào trong số này hoạt động mà không có điện. Những hệ thống này thật tuyệt vời khi chúng hoạt động. Song, khi không hoạt động, chúng có khả năng khá nguy hiểm”, ông Cerf chia sẻ.

“Cha đẻ của Internet” đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của các công cụ giúp phân biệt con người với bot AI trực tuyến và tính minh bạch xung quanh hiệu quả của các công cụ AI có tính tự chủ cao. Ông cho rằng, các công ty xây dựng mô hình AI cần lưu giữ “dấu vết kiểm toán”, cho phép họ kiểm tra khi nào và tại sao các công cụ của hoạt động không chính xác.