Đặc biệt ở Việt Nam, đột quỵ ở người trẻ tuổi có xu hướng gia tăng đáng báo động (khoảng 25% các ca đột quỵ).
Những dấu hiệu đột quỵ có thể đến và qua đi rất nhanh. Mỗi người cần “lắng nghe cơ thể”, khi thấy các dấu hiệu này xuất hiện cần chủ động đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được kiểm tra.
Theo Hội nghị đột quỵ quốc tế 2022, diễn ra ngày 5/11 ở Hà Nội, mỗi năm thế giới có hơn 12,2 triệu ca đột quỵ não mới, trong đó hơn 16% xảy ra ở người trẻ 15 - 49 tuổi.
Về con số tử vong, mỗi năm có tới 6,5 triệu ca với hơn 6% trong số đó là người trẻ. Hàng năm, Việt Nam có khoảng 200.000 ca bệnh đột quỵ, 50% trong số đó không thể qua khỏi. Và đáng báo động hơn, đột quỵ ở người trẻ tuổi đang có xu hướng ngày càng gia tăng.
Đột quỵ não là căn nguyên gây tử vong, tàn phế hàng đầu nhưng chỉ rất ít trường hợp đột quỵ ở Việt Nam đến bệnh viện trong 6 giờ đầu - thời gian vàng để cứu sống người bệnh.
Đột quỵ còn được gọi là tai biến mạch máu não. Đây là tình trạng não bộ bị tổn thương nghiêm trọng do quá trình cấp máu não bị gián đoạn hoặc giảm đáng kể khiến não bộ bị thiếu oxy, không đủ dinh dưỡng để nuôi các tế bào. Trong vòng vài phút nếu không được cung cấp đủ máu, các tế bào não bắt đầu chết.
Do đó, người bị đột quỵ cần được cấp cứu kịp thời. Nếu để thời gian kéo dài càng lâu, số lượng tế bào não chết càng nhiều sẽ ảnh hưởng lớn tới khả năng vận động và tư duy của cơ thể, thậm chí là tử vong.
Hầu hết những người sống sót sau cơn đột quỵ đều có sức khỏe suy yếu hoặc mắc các di chứng như tê liệt hoặc cử động yếu một phần cơ thể, mất ngôn ngữ, rối loạn cảm xúc, thị giác suy giảm...
Bác sĩ Tạ Hồng Nhung (Bệnh viện Việt Đức) cho biết, có 2 loại thường gặp là đột quỵ do thiếu máu và đột quỵ do xuất huyết. Ngoài ra, người bệnh có thể gặp phải cơn thiếu máu não thoáng qua. Đây là tình trạng đột quỵ nhỏ, dòng máu cung cấp cho não bộ bị giảm tạm thời.
Có rất nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ bị đột quỵ, bao gồm các yếu tố không thể thay đổi và các yếu tố bệnh lý. Kể từ sau tuổi 55, cứ mỗi 10 năm, nguy cơ bị đột quỵ lại tăng lên gấp đôi. Nam giới có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn nữ giới.
Người có người thân trong gia đình từng bị đột quỵ có nguy cơ cao hơn người bình thường. Người có tiền sử bị đột quỵ có nguy cơ cao ở lần tiếp theo, nhất là trong vòng vài tháng đầu.
Nguy cơ này kéo dài khoảng 5 năm và giảm dần theo thời gian. Các vấn đề liên quan đến đái tháo đường cũng là nguyên nhân làm tăng nguy cơ đột quỵ. Người mắc các bệnh lý tim mạch có khả năng bị đột quỵ cao hơn người bình thường.
Cao huyết áp gây gia tăng sức ép lên thành động mạch, lâu dần khiến thành động mạch bị tổn thương dẫn đến xuất huyết não. Ngoài ra, cao huyết áp còn tạo điều kiện cho các cục máu đông hình thành, cản trở quá trình lưu thông máu lên não. Đồng thời, cholesterol cao có thể tích tụ trên thành động mạch, tạo thành vật cản gây tắc nghẽn mạch máu não.
Bác sĩ Nhung cũng chỉ ra, người hút thuốc có nguy cơ bị đột quỵ cao gấp 2 lần. Khói thuốc làm tổn thương thành mạch máu, gia tăng quá trình xơ cứng động mạch. Thuốc lá cũng gây hại cho phổi, khiến tim làm việc nhiều hơn, gây tăng huyết áp.
Tùy thể trạng sức khỏe của mỗi người mà dấu hiệu đột quỵ khác nhau. Các dấu hiệu đột quỵ có thể xuất hiện và biến mất rất nhanh, lặp đi lặp lại nhiều lần, bao gồm cơ thể mệt mỏi, đột nhiên cảm thấy không còn sức lực, tê cứng mặt hoặc một nửa mặt, nụ cười bị méo mó.
Bên cạnh đó, cử động khó hoặc không thể cử động chân tay, tê liệt một bên cơ thể. Dấu hiệu đột quỵ chính xác nhất là không thể nâng hai cánh tay qua đầu cùng một lúc. Đồng thời, người bệnh có thể khó phát âm, nói không rõ chữ, bị dính chữ, nói ngọng bất thường.
Ngoài ra, người bệnh còn có biểu hiện hoa mắt, chóng mặt, người mất thăng bằng đột ngột, không phối hợp được các hoạt động. Thị lực giảm, mắt mờ, không nhìn rõ. Đau đầu dữ dội, cơn đau đầu đến rất nhanh, có thể gây buồn nôn hoặc nôn.
“Những dấu hiệu đột quỵ có thể đến và qua đi rất nhanh. Cần lắng nghe cơ thể, khi thấy các dấu hiệu này xuất hiện cần chủ động đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được kiểm tra. Thời gian “vàng” cho bệnh đột quỵ là 60 phút, mỗi phút qua đi, mức độ tổn thương của hệ thần kinh càng nghiêm trọng”, bác sĩ Nhung nhấn mạnh.
 |
| Một nữ bệnh nhân trẻ tuổi bị đột quỵ được điều trị tại Khoa Đột quỵ não thuộc Viện Thần kinh - Bệnh viện 108. Ảnh: INT |
Trẻ hóa độ tuổi đột quỵ
Cũng tại Hội nghị đột quỵ quốc tế năm 2022, PGS.TS Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết, độ tuổi trung bình người dân Việt Nam hiện nay bị đột quỵ khoảng 65 tuổi; độ tuổi dưới 45 chiếm 7,2%.
Điều đáng lưu ý là tỷ lệ nam gặp đột quỵ nhiều hơn nữ, gấp 1,5 lần so với nữ (ở nước ngoài là nữ bị đột quỵ nhiều hơn nam).
Về phân loại đột quỵ, ở các nước phát triển, tỷ lệ đột quỵ nhồi máu não chiếm 85%, chảy máu não khoảng 15%, nhưng tại Việt Nam, kết quả nghiên cứu này cho thấy tỷ lệ đột quỵ nhồi máu não là 76%, chảy máu não là 24%.
Theo thống kê trước đây, đột quỵ não gia tăng theo lứa tuổi, vì vậy bệnh thường xảy ra ở những người cao tuổi. Tuy nhiên, hiện nay có khoảng 25% các ca đột quỵ xảy ra ở những người trẻ tuổi và đang có xu hướng gia tăng.
Đặc biệt đối với những người lạm dụng bia, rượu hay thường xuyên hút thuốc lá, sử dụng các chất kích thích, chỉ số cân nặng quá mức…
Cũng theo thống kê, đột quỵ não xuất hiện nhiều ở người trẻ. Các biến chứng phổ biến nhất của đột quỵ não là về tim, viêm phổi, nghẽn tĩnh mạch, sốt, đau, khó nuốt, co cứng các chi hoặc trầm cảm… Biến chứng của đột quỵ nhồi máu và xuất huyết não ở người trẻ tuổi phụ thuộc vào vị trí não bị ảnh hưởng và khoảng thời gian không có oxy.
Nói về nguyên nhân đột quỵ có xu hướng trẻ hóa về độ tuổi, bác sĩ Nguyễn Thị Phương (Bệnh viện Đa khoa Vân Đình, Hà Nội) cho biết hầu hết là do thói quen sinh hoạt và nữ bác sĩ đã chỉ ra những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến đột quỵ.
Ăn uống không lành mạnh: Những thực phẩm nhiều dầu mỡ, chất béo như thức ăn nhanh, nội tạng động vật, thực phẩm ngọt nhiều đường… có nguy cơ khiến mỡ máu tăng cao.
Đồng thời những tác nhân này sẽ bám vào thành mạch máu rất dễ khiến gây tắc nghẽn. Trong khi đó, những thực phẩm trên là một trong những món sở trường của giới trẻ hiện nay và là nguyên nhân đột quỵ hàng đầu ở người trẻ tuổi.
Uống nhiều bia rượu: Chất cồn trong rượu bia là một trong những nguyên nhân gây tăng khả năng nguy cơ đột quỵ ở người trẻ. Kết hợp với bia rượu là việc sử dụng đồ nhậu nhiều dầu mỡ, chất béo khiến cho nguy cơ mắc bệnh đột quỵ ở người trẻ tuổi ngày càng cao. 90% các cơn đột quỵ xảy ra đều do điều này.
Làm việc quá sức: Khi làm việc quá sức sẽ gây những áp lực lớn lên não. Cùng với đó là do học tập quá căng thẳng và kéo dài thường xuyên. Trong môi trường sống hiện đại, giới trẻ có xu hướng theo đuổi công việc cộng với những áp lực, căng thẳng khiến cho huyết áp tăng cao, cơ tim co bóp mạnh.
Khi dòng máu chảy về não tăng đột ngột gây nguy cơ hình thành cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu não hoặc xuất huyết não.
Thừa cân, béo phì: Chế độ dinh dưỡng không hợp lý gây nên tình trạng thừa cân ở giới trẻ. Khi cơ thể tiêu thụ lượng thức ăn nhiều dầu mỡ, chất béo thì nguy cơ tăng cân ngày càng cao. Đặc biệt với dân văn phòng, do tính chất công việc ít vận động khiến cho cân nặng tăng không kiểm soát dẫn đến tình trạng xơ vữa động mạch, máu nhiễm mỡ.
Lười vận động: Một trong những nguyên nhân gây đột quỵ ở người trẻ tuổi là do lười vận động. Đây là lý do các bác sĩ khuyến cáo người trẻ phải chăm tập thể dục. Hoạt động nhiều khiến cho cơ thể đánh tan mỡ thừa, giải độc cơ thể, giảm mỡ máu và giúp ổn định cân nặng, giúp giảm nguy cơ đột quỵ ở người trẻ tuổi.
Bác sĩ Phương đưa ra lời khuyên, người trẻ cần có một lối sống tích cực cũng như chế độ ăn thích hợp và tăng cường tập thể dục, tập vận động mỗi ngày.
Bên cạnh đó, kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ gây đột quỵ não ở người trẻ tuổi như bệnh tim mạch, đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, bỏ hút thuốc lá, hạn chế sử dụng các chất kích thích... Đây là phương pháp tốt nhất để phòng ngừa đột quỵ tái phát.
“Người trẻ tuổi nên xây dựng lối sống tích cực và tăng cường tập thể dục để phòng ngừa đột quỵ. Bên cạnh đó, không nên chủ quan cho rằng đột quỵ não chỉ xảy ra ở người lớn tuổi mà bỏ qua việc thăm khám.
Do đó, khi có biểu hiện của bệnh lý đột quỵ thì cần đi kiểm tra sức khỏe để kịp thời phòng ngừa những nguy cơ dẫn đến căn bệnh nguy hiểm này”, bác sĩ Phương nhấn mạnh.
Bác sĩ Phương cũng chia sẻ, chế độ dinh dưỡng là yếu tố quan trọng quyết định hình thành các bệnh lý đột quỵ. Ăn uống với chế độ dinh dưỡng hợp lý là cách phòng tránh bệnh hiệu quả. Theo đó, cần ăn nhiều các loại rau củ quả, các loại đậu, ngũ cốc.
Ăn nhiều thịt trắng, hải sản, trứng để bổ sung protein cho cơ thể, hạn chế ăn các loại thịt đỏ. Hạn chế các loại thực phẩm giàu chất béo, đồ chiên xào, thức ăn nhanh. Hạn chế các loại đồ ngọt, thực phẩm chứa nhiều đường. Uống nhiều nước lọc, nước trái cây, sữa đậu nành...
Đồng thời, tập thể dục giúp tăng cường tuần hoàn máu trong cơ thể, nâng cao sức khỏe, giúp tim khỏe mạnh. Nên tập 30 phút mỗi ngày, ít nhất 4 lần mỗi tuần sẽ làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, dẫn đến đột quỵ.
Nhiễm lạnh cũng có thể gây tăng huyết áp, tăng áp lực khiến mạch máu bị vỡ. Cần giữ ấm cơ thể, giữ gìn sức khỏe, đặc biệt là với người lớn tuổi trong thời điểm giao mùa.
“Bên cạnh đó, ngoài việc kiểm tra sức khỏe định kỳ sớm phát hiện các yếu tố gây đột quỵ thì cần chủ động can thiệp giúp phòng tránh đột quỵ hiệu quả. Những người mắc các bệnh lý đái tháo đường, tim mạch, mỡ máu càng cần đi khám sức khỏe định kỳ để kiểm soát tình trạng bệnh, không để các chỉ số vượt quá mức nguy hiểm gây ra đột quỵ”, bác sĩ Phương khuyến cáo.
