Linh hoạt thích ứng và chuyển đổi
Theo TS Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp cho biết: Quá trình chuyển đổi số sẽ tác động có tính thay đổi cốt lõi đến hoạt động GDNN ở nhiều góc độ. Trong đó, đáng chú ý nhất là tác động đến cách thức quản lý, chỉ đạo điều hành trong của các cơ quan quản lý nhà nước, hướng đến cách thức quản lý và ra quyết định trên nền tảng công nghệ số và dữ liệu lớn.
Đặc biệt, khi các trường chủ động và linh hoạt thích ứng với tiến trình số hóa, chuyển đổi sẽ tác động trực tiếp đến các đối tượng tham gia hoạt động GDNN. Qua đó, dẫn đến thay đổi cách quản lý hoạt động GDNN, cách dạy của giáo viên, cách học, cách thực hành kỹ năng nghề của học sinh sinh viên tại các cơ sở GDNN từ môi trường truyền thống lên môi trường số.
“Trong quá trình chuyển đổi số, Tổng cục GDNN xác định coi doanh nghiệp là trung tâm của chuyển đổi số. Thời gian qua, các cơ sở GDNN đã bước đầu áp dụng công nghệ và học liệu số trong việc dạy, đặc biệt là các khối ngành kỹ thuật, có một số ngành như cơ điện, ô tô... ứng dụng các chương trình mô phỏng và học liệu điện tử của các hãng lớn (Daikin, Electrolux...) hoặc được tài trợ từ các tập đoàn kinh tế lớn trên thế giới vào dạy học.
Tuy vậy, số lượng này còn ít; xét trên yếu tố tương tác qua lại giữa người dạy và người học, phần lớn các công nghệ sử dụng chỉ mang tính chất một chiều: thầy cô sử dụng công nghệ và học liệu để trình diễn cho học viên xem vì vậy công cuộc chuyển đổi số đòi hỏi sự linh hoạt và chủ động rất lớn từ các trường.”- ông Bình chia sẻ.
Đồng tình việc chuyển đổi số sẽ mang lại những chuyển biến tích cực cho hệ thống GDNN, nhất là việc giúp các trường tiếp cận với các chương trình đào tạo chuẩn quốc tế, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, Th.s Trần Thành Đức - Hiệu trưởng Trường Trung cấp quốc tế Khôi Việt tin rằng: khi công tác quản lý và giảng dạy của cán bộ, giảng viên các trường có sự chủ động và linh hoạt (điều chỉnh), hiệu quả sẽ rất rõ ràng.
“Điều đó cho thấy việc thích ứng và lồng ghép các thành tựu của công nghệ sẽ mang đến những chuyển biến tích cực trong công tác đào tạo và nâng cao chất lượng nhân lực. Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, hoạt động dạy học, phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá sẽ giúp tăng cường hiệu quả công tác quản lý và mở rộng phương thức cũng như cơ hội tiếp cận GDNN tạo ra đột phá về chất lượng, tăng nhanh số lượng đào tạo góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực có kỹ năng nghề, tăng năng suất lao động và năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh hội nhập quốc tế…” - ông Lâm nói.
Ông Nguyễn Văn Lâm - Phó Giám đốc Sở LĐ-TB&XH TP.HCM cho biết: Theo kết quả khảo sát online của giáo viên được Hội giáo dục nghề nghiệp TP.HCM: Hiện có 87,8% giáo viên áp dụng công nghệ thông tin và truyền thông và giờ dạy lý thuyết, 70,7% vào giờ dạy thực hành. Tuy nhiên, có đến 80% giải pháp đưa ra là sử dụng thiết bị và phần mềm trình chiếu, demo video, hình ảnh.
PGS.TS Nguyễn Đình Thuân, Trường Đại học Công nghệ thông tin, ĐHQG TP.HCM cho rằng, chuyển đổi số trong bất cứ lĩnh vực nào cũng đòi hỏi người lãnh đạo của đơn vị đó phải có tầm nhìn, đi trước, chứ không phải khoán trắng cho cấp dưới…
“Công nghệ có phát triển đến đâu thì yếu tố con người vẫn sẽ là quyết định cuối cùng cho việc chuyển đổi số thành công hay thất bại. Với lĩnh vực GDNN cũng vậy cán bộ quản lý, thầy cô giáo vẫn là quan trọng nhất; Các hình thức dạy và học khác chỉ là bổ sung, không thay thế được giáo viên”- PGS.TS Đình Thuân nhấn mạnh.
 |
| Sinh viên trường nghề thực tập tại bệnh viện. |
Để chuyển đổi số thành công, cần gì?
Để GDNN có thể chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản như: Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình chuyển đổi số quốc gia; Chỉ thị số 24/CT-TTg ngày 28/5/2020 của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh phát triển nhân lực có kỹ năng nghề, góp phần nâng cao năng suất lao động và tăng năng lực cạnh tranh quốc gia trong tình hình mới.
Trên cơ sở định hướng trên, Bộ LĐTB&XH đã ban hành Quyết định số 980/QĐ-LĐTBXH ngày 11/8/2020 về việc ban hành Kế hoạch thực hiện Chỉ thị số 24/CT-TTg về đẩy mạnh phát triển nhân lực có kỹ năng nghề, góp phần nâng cao năng suất lao động và tăng năng lực cạnh tranh quốc gia trong tình hình mới.
Trao đổi về thực trạng triển khai hoạt động chuyển đổi số trong hệ thống GDNN, TS Huỳnh Thanh Điền, Trường ĐH Nguyễn Tất Thành cho rằng, để chuyển đổi số trong lĩnh vực GDNN thành công, trước hết cơ sở GDNN phải nhận định được hạn chế lớn nhất của chính mình.
“Rất nhiều khó khăn và thách thức nhưng điểm quan trọng là các đơn vị phải ý thức được việc thay đổi và lồng ghép chương trình đào tạo theo hướng số hóa. Bởi thực tế hiện nay, chương trình đào tạo tại các cơ sở GDNN còn chậm đổi mới theo hướng ứng dụng các nền tảng công nghệ trong thực hiện các thao tác nghề nghiệp. Dẫn đến kiến thức và kỹ năng của học viên sau tốt nghiệp không được vận dụng ở thực tiễn doanh nghiệp, yếu kém trong kỹ năng tương tác với thị trường”- TS Điền nói.
Ngoài việc thay đổi và thích ứng chương trình đào tạo theo hướng số hóa nhiều chuyên gia cho rằng, vấn đề đội ngũ giáo viên chậm cập nhập kỹ năng ứng dụng công nghệ 4.0 trong thực hành kỹ năng nghề nghiệp cũng là nguyên nhân làm gia tăng thêm khoảng cách giữa đào tạo với thực tiễn hoạt động sản xuất kinh doanh.
PGS. TS Bùi Văn Hồng, Viện trưởng Viện sư phạm kỹ thuật, Trường ĐH SPKT TP.HCM nhìn nhận: Năng lực của nhà giáo là yếu tố quyết định đến sự thành công của chuyển đổi số trong dạy học trực tuyến. Dạy học trực tuyến là 1 trong 6 thành phần về chuyển đổi số. Thế nhưng hiện nay, phần lớn năng lực nhà giáo đang ở mức trung bình và yếu. Bên cạnh đó, các cơ sở GDNN tiếp cận chậm và lúng túng, chưa hiểu đúng về giáo dục trực tiếp.
“Nhiều nhà giáo chưa biết thiết kế và cấu trúc khóa học trên hệ thống quản lý học tập trực tuyến dẫn đến quá trình chuyển đổi và số hóa chương trình đào tạo, xây dựng các mô hình thực hành mô phỏng vẫn còn nhiều hạn chế. Vì vậy, ngoài sự chuyển động ở các trường thì ở góc độ quản lý nhà nước, Sở LĐTB&XH TP.HCM cũng cần phải làm được 3 việc: Chuyển đổi số; chính sách thúc đẩy và cuối cùng là đưa ra các Quy định thuộc thẩm quyền của TP và sở; cơ sở GDNN phải có lộ trình cụ thể về chuyển đổi số cho từng ngành, từng nghề; tiếp đó, sử dụng phần mềm nào để quản lý đào tạo, cơ sở vật chất, quản lý học sinh, sinh viên để việc chuyển đổi hiệu quả hơn”- PGS.TS Bùi Văn Hồng nói.
PGS. TS Lưu Bích Ngọc - Chánh Văn phòng Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực (Bộ GD&ĐT) nhìn nhận: Để việc chuyển đổi và thích ứng thành tựu của số hóa thì các trường cần phải đầu tư các phòng thí nghiệm, xưởng thực hành ảo, vì riêng đối với việc đào tạo nghề thì thực hành là vô cùng quan trọng. Chỉ có các xưởng thực hành ảo mới có thể đáp ứng được sự phát triển của khoa học công nghệ hiện nay và giúp quá trình học và giảng dạy thuận tiện hơn.
Ngoài vấn đề hạ tầng, PGS.TS Lưu Bích Ngọc cũng cho rằng phải nâng cao chất lượng đào tạo trực tuyến, năng lực dạy học trực tuyến của nhà giáo. PGS.TS Lưu Bích Ngọc cho rằng đây là yếu tố quan trọng, cốt lõi quyết định đến hiệu quả việc chuyển đổi số trong dạy học trực tuyến.
