Nhiều thí sinh đang lúng túng trong việc chọn ngành, chọn nghề. Việc xác định chính xác ngành học, trường học cần dựa trên những nguyên tắc nào? Nên chọn ngành nghề “hot”, theo sở thích hay theo năng lực của bản thân?

Cân nhắc giữa ngành mơ ước và ngành vừa sức

Thực tế, qua các mùa tuyển sinh đã có không ít trường hợp thí sinh đến khi học rồi mới đánh giá bản thân đã chọn ngành nghề quá sức, không phù hợp với sở trường của mình, không xác định được thế mạnh và cũng không có định hướng nghề nghiệp rõ ràng.

Theo các chuyên gia, thí sinh hãy cân nhắc lựa chọn ngành nghề phù hợp với bản thân trước khi tiến hành lựa chọn trường học.

PGS.TS Trần Thành Nam, Chủ nhiệm Khoa các Khoa học giáo dục, ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội, cho biết, việc xét tuyển đại học, cao đẳng năm 2023 chưa có những thay đổi mang tính chất khác biệt hẳn so với năm 2022.

“Thời điểm này, tôi cho rằng thí sinh cần cân nhắc giữa việc đăng ký xét tuyển vào ngành mơ ước và một số ngành vừa sức hơn. Nhìn lại xu hướng trong những năm gần đây, sau thời điểm dịch Covid-19 diễn ra, nhu cầu việc làm tăng hơn ở nhóm ngành chăm sóc sức khỏe.

Ví dụ ngành y, y học cổ truyền, tâm lý học, ngành điều dưỡng, công tác xã hội… Tiếp đến là các nhóm ngành liên quan đến thương mại điện tử, quản lý logistics, các dự án quản lý công nghệ…” – PGS.TS Trần Thành Nam đưa ra lời khuyên.

Chọn ngành xu hướng thị trường có nhu cầu

PGS.TS Trần Thành Nam cho biết, mùa tuyển sinh năm nay, các trường mở thêm các ngành mới liên quan đến thiết kế sáng tạo, Digital marketing… là những ngành mà xu hướng thị trường lao động trong nước cũng như quốc tế đang có nhu cầu, thí sinh cũng có thể tham khảo.

Thí sinh cũng có thể tham khảo căn cứ số liệu thống kê của Bộ GD&ĐT về các nhóm ngành được thí sinh lựa chọn đăng ký những năm gần đây. Cụ thể, trong 3 - 5 năm vừa qua, các lĩnh vực thu hút được nhiều sự quan tâm, có số thí sinh đăng ký xét tuyển và nhập học cao nhất bao gồm: Kinh doanh và quản lý; Máy tính và công nghệ thông tin.

Tiếp theo là các lĩnh vực công nghệ kỹ thuật, nhân văn, sức khỏe, khoa học xã hội và hành vi, khoa học giáo dục. Đây đều là những nhóm ngành vô cùng quan trọng với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và bắt kịp xu hướng phát triển nói chung.

Tuy nhiên, cũng có những nhóm ngành đang thiếu sức hút đối với thí sinh, đã thể hiện ở số lượng thí sinh đăng ký xét tuyển và nhập học khá thấp so với tổng chỉ tiêu các trường đặt ra. Đó là các nhóm ngành, lĩnh vực về nông lâm nghiệp và thủy sản, khoa học sự sống, khoa học tự nhiên và dịch vụ xã hội. Tuy nhiên, nếu người học thực sự đam mê thì sẽ có nhiều cơ hội tiếp cận học bổng và xây dựng sự nghiệp ở những nhóm ngành này.

Ảnh minh họa.

Mạnh dạn đăng ký dẫu không phải “ngành hot”

PGS.TS Trần Thành Nam chỉ ra thực tế, hiện không ít học sinh phân vân về việc lựa chọn ngành học, chọn trường cần dựa trên những nguyên tắc nào. Thậm chí, có những thí sinh đến thời điểm này vẫn chưa biết mình thích ngành, nghề nào, nên chọn ngành nghề nào.

Dưới góc độ chuyên gia, PGS.TS Trần Thành Nam nhìn nhận, ở tuổi 18, không phải thí sinh nào cũng thực sự hiểu mình muốn làm nghề gì, mình phù hợp với ngành nghề nào, thậm chí có những em chưa xác định được mình thích gì.

“Không phải tất cả chương trình nào của bậc ĐH khi ra cũng làm đúng ngành nghề đó mà sẽ phải học liên tục, học cả đời. Nhưng ít nhất các chương trình ĐH sẽ trang bị cho người học một số năng lực chung để có thể thích ứng với cuộc sống này. Vì vậy, quan trọng nhất ở thời điểm này đó là xác định luôn sẽ có những trường mơ ước và có những trường vừa sức. Hãy chọn ngành, chọn nghề trước rồi chọn trường sau.

Nếu không đỗ được một ngành/trường trong mơ mà là một ngành vừa sức thì cũng hãy hài lòng với nguyện vọng đó của mình. Các bạn dồn hết tâm sức để trải nghiệm học tập, chắc chắn cũng sẽ thu hoạch được nhiều hơn thay vì cảm thấy chán, mất động lực hay chờ năm sau thi lại có thể rất bấp bênh” – PGS.TS Trần Thành Nam chia sẻ.

Vì vậy, để tránh sai sót trước ngưỡng cửa quan trọng này, PGS.TS Trần Thành Nam cho hay, khi chọn ngành nghề để đăng ký xét tuyển, thí sinh và gia đình nên tuân thủ một số nguyên tắc về sở thích, hứng thú và năng lực của bản thân đáp ứng ngành nghề nào.

Đối với thế hệ Gen Z (thuật ngữ được dùng để chỉ nhóm người được sinh ra vào khoảng thời gian từ 1997 - 2012) cần mở một nhãn quan rộng hơn, nhìn tổng thể một lượt các ngành nghề đào tạo. Có những ngành nghề rất mới, không có trong định nghĩa, hình dung của các em. Khi đó cần tìm hiểu, cập nhật thêm những thông tin về các ngành đó.

Thí sinh có thể thông qua bản mô tả/đặc tả về chương trình đào tạo do các trường cung cấp, từ đó giúp đem lại những góc nhìn chi tiết về chương trình đó: Cụ thể là biết được sau khi tốt nghiệp, học sinh có năng lực gì, học xong chương trình đó có thể làm những vị trí công việc nào, khung chương trình đào tạo có những học phần nào thú vị phục vụ cho thế kỷ 21. Ví dụ như thiết kế tư duy, khởi nghiệp…