Các chuyên gia nhận định, quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục không phù hợp với thực tiễn nên cần sửa đổi, bổ sung để các trường “tâm phục, khẩu phục” nếu bị phạt.

Để các trường “tâm phục, khẩu phục”

Năm 2021, Trường ĐH Nguyễn Trãi (Hà Nội) tuyển sinh vượt 20 chỉ tiêu và bị xử phạt. TS Lưu Viết Tĩnh – Phó Hiệu trưởng Thường trực cho hay, sau đó, số sinh viên thôi học còn vượt quá con số 20. “Bộ GD&ĐT không sai khi xử phạt, nhưng văn bản chưa theo kịp thực tiễn” - TS Lưu Viết Tĩnh nói.

Lãnh đạo Trường ĐH Nguyễn Trãi cho rằng, việc quy định các trường không được tuyển sinh vượt quá 3% là chưa phù hợp. Vô hình trung dẫn đến tình trạng cào bằng giữa các cơ sở đào tạo. 3% đối với trường có 1 nghìn sinh viên khác hoàn toàn với trường có 10 nghìn sinh viên. “Bất cập nằm ở chỗ tỷ lệ phần trăm nên cần sửa đổi” - TS Lưu Viết Tĩnh nêu quan điểm.

Cuối năm 2022, Trường ĐH FPT (Hà Nội) cũng nằm trong danh sách các đơn vị bị xử phạt vì tuyển sinh vượt chỉ tiêu. TS Lê Trường Tùng - Chủ tịch Hội đồng trường trăn trở, hằng năm khi tuyển sinh, các cơ sở giáo dục đại học phải đối mặt với một số tình huống như: Tuyển sinh đúng chỉ tiêu; tuyển sinh không đạt chỉ tiêu và tuyển sinh vượt chỉ tiêu. Qua theo dõi, nhiều trường rơi vào 2 tình huống cuối.

“Tôi cho rằng, phải có “dung sai” nên cần tính toán lại quy định phạt tiền đối với các trường tuyển sinh vượt số lượng theo quy định về xác định chỉ tiêu tuyển sinh. Mức tối thiểu 3% là chưa phù hợp” - TS Lê Trường Tùng đề xuất, đồng thời gợi mở, cần sửa đổi Nghị định số 04/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục (Nghị định 04).

Theo TS Lê Trường Tùng, thực tế cho thấy, công tác tuyển sinh còn tỉ lệ thí sinh ảo. Do đó các trường phải “tuyển lố” để trừ hao. Ngay như năm 2022, công tác tuyển sinh được đánh giá khá tốt, nhưng tỉ lệ thí sinh ảo là hơn 18%. Những năm trước, tỷ lệ này trên 40%.

TS Lưu Viết Tĩnh cho rằng, để các trường “tâm phục, khẩu phục” chỉ nên phạt khi cơ sở giáo dục đào tạo tuyển sinh vượt năng lực đào tạo cho phép; trong đó bao gồm năng lực về giảng viên cơ hữu, cơ sở vật chất. Việc quy về tỷ lệ phần trăm chưa thỏa đáng vì mỗi trường có năng lực và quy mô đào tạo khác nhau nên không thể “đánh đồng” bằng mức 3% hay 5% hoặc con số tỷ lệ khác.

Không nên “cố đấm ăn xôi”

Theo báo cáo tham luận của Thanh tra Bộ GD&ĐT tại Hội nghị tổng kết năm học 2022 - 2023, triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm học 2023 - 2024 khối giáo dục đại học, một số cơ sở giáo dục đại học chưa đủ điều kiện để thực hiện tự chủ nhưng vẫn thực hiện tự chủ mở ngành đào tạo.

Sinh viên Trường ĐH Nguyễn Trãi thực tập hưởng lương tại Nhật Bản. Ảnh: Website nhà trường

Có trường xác định chỉ tiêu tuyển sinh, tổ chức tuyển sinh các trình độ chưa đúng quy định; chưa đảm bảo các điều kiện mở ngành, duy trì ngành đào tạo; chưa đảm bảo chuẩn chương trình đào tạo. Việc tổ chức quản lý đào tạo các trình độ, phương thức đào tạo thiếu chặt chẽ, không đảm bảo khối lượng giảng dạy; hồ sơ quản lý văn bằng, chứng chỉ chưa đúng, không cập nhật đầy đủ thông tin và ký chứng chỉ sai thẩm quyền…

Theo Nghị định 04 có hiệu lực từ ngày 10/3/2021, nếu trường nào vi phạm công tác tuyển sinh, mở ngành đào tạo sẽ bị xử lý theo các quy định. PGS.TS Trần Xuân Nhĩ - nguyên Thứ trưởng Bộ GD&ĐT cho rằng, việc ban hành Nghị định này cần thiết nhằm xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm tuyển sinh. Song trên thực tế, vẫn có những trường “vượt rào”.

Để đảm bảo chất lượng đào tạo, cạnh tranh công bằng giữa các cơ sở giáo dục đại học, việc xử lý nghiêm các cơ sở giáo dục đại học vi phạm quy chế tuyển sinh không thể thiếu. Đó không chỉ là phạt tiền, mà các trường có thể bị trừ chỉ tiêu năm sau, truất quyền tự chủ xác định chỉ tiêu tuyển sinh 5 năm tiếp theo.

Theo PGS.TS Trần Xuân Nhĩ, việc để các trường tự chủ và thực hiện theo cơ chế “mở” là đúng nhưng cần có giới hạn. Các trường phải tuân thủ các quy định đã có. Bộ GD&ĐT cần có quy định cụ thể, rõ ràng và chế tài xử lý vi phạm đủ mạnh để các trường không dám “vượt rào”.

Tán thành với việc nên có “biên độ” để các cơ sở giáo dục đại học tuyển sinh, song TS Lê Viết Khuyến – Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho rằng, khi đã có quy định thì các trường cần chấp hành. Nếu thấy bất cập hoặc chưa phù hợp với thực tế thì có thể kiến nghị, đề xuất để sửa đổi bổ sung, không nên “cố đấm ăn xôi”.

“Hiệp hội sẽ nhắc nhở, khuyến nghị để các trường thực hiện đúng quy định trong công tác tuyển sinh, đào tạo” - TS Lê Viết Khuyến trao đổi và khẳng định, nếu phát hiện thành viên nào vi phạm Nghị định 04, thì tùy theo mức độ, hiệp hội sẽ có văn bản đề nghị tới cơ quan có thẩm quyền xem xét, xử lý.

Tại Hội nghị tổng kết năm học 2022 - 2023, triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm học 2023 - 2024 khối giáo dục đại học, ông Nguyễn Đức Cường - Chánh Thanh tra Bộ GD&ĐT cho biết, năm học 2023 – 2024, Bộ sẽ tiếp tục rà soát tổng thể các văn bản liên quan đến công tác thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực giáo dục nói chung, giáo dục đại học nói riêng.

Bộ sẽ trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 04 và ban hành hướng dẫn công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ, thanh tra tuyển sinh năm 2024 đối với các cơ sở giáo dục đại học; đồng thời ban hành Kế hoạch thanh tra năm 2024 và kế hoạch kiểm tra năm 2024 của Bộ GD&ĐT.

Cùng đó, tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đáp ứng yêu cầu đổi mới cơ bản, toàn diện giáo dục trọng tâm, trọng điểm; Thanh tra sẽ đồng hành với các cơ sở giáo dục đại học; tư vấn, thúc đẩy các cơ sở giáo dục đại học hoàn thiện. Trong đó tập trung công tác thanh tra công vụ, tổ chức tuyển sinh và quản lý đào tạo, mở ngành, các điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục và trách nhiệm giải trình xã hội của các cơ sở giáo dục đại học, kiểm định chất lượng giáo dục…