Qua đó, thấy được trách nhiệm, vị thế của ngành Giáo dục trong công tác đào tạo và xây dựng con người, góp phần gìn giữ nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc.
Giáo dục là chìa khóa của mọi thay đổi
Nhà giáo Lê Xuân Bột, Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, nguyên giáo viên Ngữ văn Trường THPT chuyên Lý Tự Trọng (TP Cần Thơ) bày tỏ đồng tình với quan điểm “Chấn hưng văn hóa phải bắt đầu từ giáo dục” mà Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã nhấn mạnh tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc.
Theo nhà giáo Lê Xuân Bột, văn hóa là con người, giáo dục là chìa khóa của tất cả thay đổi, đào tạo ra những con người có kỹ năng, ước mơ, tính sáng tạo và có niềm tự hào dân tộc là mấu chốt... Giáo dục là con đường duy nhất để đào tạo ra những thế hệ có văn hóa, bao gồm kiến thức, kỹ năng, cũng như kỷ luật. Giáo dục tạo ra văn hóa và cũng giúp truyền bá lại văn hóa một cách liên tục và thống nhất.
Nhà giáo Lê Xuân Bột nhấn mạnh: Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng đặc biệt nhấn mạnh vị trí, vai trò của giáo dục đào tạo và xây dựng con người trong bài viết “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”. Theo đó, “Con người giữ vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển; phát triển văn hóa, xây dựng con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc đổi mới; phát triển giáo dục - đào tạo và khoa học - công nghệ là quốc sách hàng đầu; bảo vệ môi trường là một trong những vấn đề sống còn, là tiêu chí để phát triển bền vững; xây dựng gia đình hạnh phúc, tiến bộ làm tế bào lành mạnh, vững chắc của xã hội, thực hiện bình đẳng giới là tiêu chí của tiến bộ, văn minh”.
Theo nhà giáo Lê Xuân Bột, trước tiên cần quan tâm đến đạo đức nhà giáo. Đạo đức nhà giáo phải được rèn luyện ngay từ giảng đường đại học. Không phải khi đứng trên bục giảng mới bắt đầu tập cho mình thói quen gương mẫu mà ngay từ khi vừa bước chân vào giảng đường đại học, mỗi sinh viên sư phạm cần phải rèn luyện mình cả tác phong lẫn nghiệp vụ chuyên môn. Có được tiền đề vững chắc, người thầy sẽ đủ tự tin và năng lực để bước vào nhiệm vụ mới hết sức gian nan, khổ ải nhưng cũng đầy vinh quang: Sự nghiệp trồng người.
Để giáo dục - nền tảng quan trọng được vững vàng, các cấp, ngành và xã hội cần quan tâm vào cuộc. Đồng thời với việc chăm lo cơ sở vật chất, sách giáo khoa, đội ngũ giảng dạy và quản lý, cần bắt tay xây dựng môi trường giáo dục trong nhà trường, trong ký túc xá hay nhà trọ, ở gia đình, nơi công cộng, góp phần tạo môi trường sư phạm với 6 đặc trưng là: Trật tự kỷ cương, trung thực, khách quan, công bằng, tình thương và khuyến khích sáng tạo, hiệu quả. Kế tiếp là quan tâm văn hóa trong nhà trường, trong đó có văn hóa ứng xử, văn hóa giao tiếp...
Giáo dục gắn liền với con người và văn hóa
Thạc sĩ Lê Hoàng Trung, Phó Trưởng khoa KHXH&NV, Trường ĐH Cửu Long, chia sẻ giáo dục có nhiều nhiệm vụ quan trọng. Trong số đó, nhiệm vụ quan trọng nhất là đào tạo ra các thế hệ công dân phát triển toàn diện, trung thành với sự nghiệp cách mạng, có đủ tài năng, phẩm chất và bản lĩnh để vượt qua những thách thức của thời đại, đưa đất nước ngày càng phát triển giàu mạnh.
Giáo dục còn có vai trò định hướng, dẫn dắt quá trình hình thành, phát triển nhân cách của cá nhân. Giáo dục có tính tiên tiến và có thể đi trước, vạch đường cho nhân cách. Do vậy, nếu được giáo dục một cách tốt nhất từ trong nhà trường sẽ giúp thế hệ trẻ có định hướng giá trị nhân cách đúng đắn, nhận thức và thái độ hành vi hợp lý...
Văn hóa thực chất là toàn bộ những sáng tạo và phát minh của con người. Chủ tịch Hồ Chí Minh (năm 1942) khẳng định: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích cuộc sống, loài người phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa. Văn hóa là tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”.
Như vậy, con người là chủ thể của văn hóa. Con người đã tạo ra văn hóa và cũng chính con người là chủ thể giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc. Văn hóa là một hiện tượng xã hội, phản ánh năng lực bản chất của con người gồm tư tưởng, đạo đức, lối sống... Văn hóa là kết quả hoạt động của con người, và chỉ có thông qua hoạt động thực tiễn của con người mới tạo ra văn hóa, đem lại cho văn hóa những giá trị đích thực.
Văn hóa cũng phản ánh trình độ tư duy, trình độ phát triển của xã hội loài người. Quá trình phát triển văn hóa cũng là quá trình vận động tư duy và gắn với sự tiến triển của xã hội loài người. Văn hóa được bảo tồn, phát huy, truyền bá qua giáo dục, giao tiếp, định hướng giá trị những hoạt động văn học, nghệ thuật... Văn hóa gắn liền với quá trình cải tạo thiên nhiên, xã hội, cải tạo con người. Văn hóa thể hiện sức mạnh thích ứng của con người…
