Tự chủ vừa là cơ hội, vừa là thách thức

Phát biểu tại phiên thảo luận sáng 1/6, đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ nhận định, giáo dục đại học trong cả nước bước đầu đạt được những thành tựu nhất định trong thực hiện quyền tự chủ, được xã hội công nhận. Qua đó, góp phần đưa giáo dục đại học Việt Nam hội nhập với giáo dục đại học trên thế giới.

Theo đại biểu, tự chủ giáo dục đại học, một mặt giúp các trường chủ động hơn trong việc quyết định một số vấn đề về chuyên môn, tài chính, nhân sự, nhưng mặt khác lại là thách thức trong vấn đề huy động các nguồn lực tài chính.

Đại biểu đoàn Hà Tĩnh trao đổi, qua thực tế khảo sát tại một số trường đại học cho thấy, từ cơ chế tự chủ đã làm cho cạnh tranh giữa các trường đại học ngày càng gay gắt hơn. Các trường đại học sẽ “chạy theo” những ngành đào tạo dễ tuyển sinh, làm mất cân đối trong chiến lược phát triển nhân lực quốc gia.

Chất lượng đầu vào và đầu ra của sinh viên, học viên không còn là mối quan tâm hàng đầu của các cơ sở giáo dục đại học. Hiện nay, nguồn thu, số lượng sinh viên, học viên là nhiệm vụ quan trọng của các trường.

Bên cạnh đó, vẫn còn chưa thống nhất giữa Luật Giáo dục đại học với một số luật chuyên ngành khác trong việc điều chỉnh các hoạt động giáo dục đại học. Điều này làm cho các công cụ, chính sách để thực hiện các nội dung tự chủ vẫn còn nhiều hạn chế, nhiều trường đại học gặp khó trong hoạt động tự chủ của mình.

Đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ viện dẫn, điển hình như: về quản lý nhân sự cấp cơ sở giáo dục đại học không được tự quyết định các vấn đề tuyển dụng, sử dụng, luân chuyển, bổ nhiệm, chấm dứt hợp đồng lao động đối với cán bộ, viên chức, mà phải thực hiện theo đúng thủ tục, quy trình, quy định của Luật Viên chức và các quy định hiện hành khác. Điều này làm cho việc tuyển dụng lao động, bố trí nhân sự phù hợp, có chất lượng, gặp khó khăn…

Toàn cảnh phiên làm việc của Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV - sáng 1/6.

Quy hoạch cơ sở giáo dục đại học cần dựa trên việc phân tầng

Đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ cho rằng, cần nhanh chóng quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học. Mạng lưới cơ sở giáo dục đại học phải gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia, định hướng phát triển của vùng kinh tế và các địa phương.

Quy hoạch các cơ sở giáo dục đại học cần dựa trên việc phân tầng các trường đại học, từ đó có chiến lược phát triển theo tầng đại học từ cao xuống thấp. Mỗi tầng đại học sẽ thực hiện chức năng, nhiệm vụ riêng và khai thác thị trường riêng, không có quy định chung đối với tất cả các trường đại học trong cả nước.

Đồng thời, quán triệt nguyên tắc song song với quyền tự chủ và thực hiện quyền tự chủ là tự chịu trách nhiệm của các cơ sở giáo dục đại học, quyền tự chủ đến đâu thì trách nhiệm tương xứng tới đó.

Đối với các trường đại học công lập địa phương, cần phân định rõ các chức năng cơ bản, nhiệm vụ cụ thể và sứ mệnh cốt lõi theo chiến lược phát triển địa phương; đào tạo theo địa chỉ của các bên có nhu cầu, không đặt nặng vấn đề tự chủ tài chính đối với các trường đại học này.

Các trường đại học địa phương cần đánh giá lại thực trạng hiệu quả đào tạo trong thời gian qua. Có thể không cần lấn sâu vào các chương trình đào tạo mang nặng tính lý luận, mà nên xây dựng, cải tiến chương trình đào tạo phù hợp.

Để thực hiện được điều này, cần có sự giao thoa giữa Luật Giáo dục, Luật giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp.