Cần hoàn thiện cơ chế, chính sách để thúc đẩy hoạt động KHCN trong các cơ sở GD ĐH

Thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm năm 2019 do Bộ trưởng Bộ GD&ĐT giao, đoàn khảo sát của Bộ do Vụ KHCNMT chủ trì, phối hợp với Vụ Kế hoạch – Tài chính và Ban quản lý các dự án Bộ GD&ĐT, đã tập trung lắng nghe những góp ý cho các dự thảo liên quan đến cơ chế chính sách về phát triển nhóm nghiên cứu (NNC) mạnh;

Khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo gắn với chuyển giao tri thức; chính sách đầu tư phát triển một số phòng thí nghiệm liên ngành gắn với thực hiện các chương trình nghiên cứu trọng điểm để phát triển một số ĐH, trường ĐH trọng điểm theo Quyết định 69/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Phát biểu tại buổi làm việc Giáo sư Tạ Ngọc Đôn, Vụ trưởng Vụ KHCNMT cho rằng, trong khuôn khổ thực hiện Luật bổ sung, sửa đổi một số điều của Luật giáo dục đại học đã được Quốc hội thông qua ngày 28/11/2018, việc hoàn thiện cơ chế chính sách phát triển hệ thống đại học Việt Nam nói chung và một số cơ chế chính sách cấp bách trên đây nhằm tạo hành lang pháp lý thúc đẩy hoạt động KH và CN  trong các cơ sở GDĐH là rất cần thiết.

Vì vậy, việc lấy ý kiến đóng góp từ các nhà khoa học, các nhà quản lý thuộc các cơ sở GDĐH là điều quan trọng để hoàn thiện cơ chế chính sách mà chính các cơ sở GDĐH là đối tượng trực tiếp hưởng thụ.

Nhiều ý kiến đồng tình với dự thảo

Liên quan đến Dự thảo quy định hướng phát triển NNC mạnh trong các cơ sở GDĐH, GS Vũ Đình Thành, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Bách Khoa TP.HCM, hiện là Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo ĐH Quốc gia TP.HCM cho rằng liên quan đến nhóm nghiên cứu mạnh, ông đánh giá cao sự tiến bộ, mạnh dạn đề ra mục tiêu cũng như các tiêu chí, tiêu chuẩn quy định về NNC mạnh, trong đó có ít nhất 3 thành viên chủ chốt.

Tuy nhiên, GS cũng đặt ra vấn đề về các tiêu chí cho trưởng NNC mạnh cần xem lại cho phù hợp hơn và cần chia sẻ theo các lĩnh vực NC để có những tiêu chuẩn cụ thể. Đồng thời cần xem xét về NNC mạnh tiềm năng vì từ những NNC mạnh tiềm năng này trong tương lai sẽ phát triển thành các NNC mạnh.

GS Vũ Đình Thành thống nhất về những chế độ ưu đãi, khuyến khích đối với NNC mạnh. Tuy nhiên, GS Thành cũng góp ý cần đẩy mạnh tự chủ cho các trường đại học về tài chính để chủ động hơn trong việc đầu tư cho các NNC, chuyển giao sản phẩm, khởi nghiệp, sáng tạo cũng như phát triển các phòng thí nghiệm.

Đặc biệt, có một số ý kiến cho rằng, cần “mở về đầu vào nhưng siết chặt về đầu ra” trong các NNC mạnh. Các NNC mạnh phải có chương trình hành động cụ thể và sau 5 năm, với nguồn hỗ trợ kinh phí nhất định họphải cho ra kết quả tương ứng với đầu tư của nhà nước.

Liên quan đến nội dung đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, TS Nguyễn Thị Hiệp, Trưởng Bộ môn Kỹ thuật Y sinh,Trường ĐH Quốc tế (ĐH Quốc gia TP.HCM) đồng tình với quan điểm của đoàn khảo sát, cần có một trung tâm, cơ quan độc lập trong trường đại học để hỗ trợ các nhà khoa học đưa kết quả nghiên cứu, ý tưởng sáng tạo đến với thị trường.

Làm việc với  Trường ĐH Sư Phạm Kĩ thuật TP.HCM, các cán bộ, nhà khoa học cũng bày tỏ sự đồng tình với các dự thảo mà Bộ GD&ĐT đang xây dựng.

TS Nguyễn Bá Hải chia sẻ: “Tôi rất tâm huyết với nội dung hướng tới xếp hạng các cơ sở GDĐH theo định hướng đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp. Điều đó sẽ thúc đẩy sự chuyển động của các trường về vấn đề này”.

 Ngoài ra, là một nhà khoa học, TS Nguyễn Bá Hải cũng mong muốn chính sách mới sẽ giảm bớt các thủ tục hành chính để các nhà khoa học yên tâm nghiên cứu, sáng tạo ra những công trình, sản phẩm hữu ích mà không bị vướng bận, ràng buộc bởi các rào cản về thủ tục hành chính.

Đặc biệt, các nhà khoa học góp ý cần đẩy mạnh NC ứng dụng để tạo ra những sản phẩm, sáng chế, giải pháp hữu ích, ứng dụng thiết thực trong xã hội nhằm mang lại giá trị gia tăng về kinh tế.Các trường mong muốn để khuyến khích KHCN trong cơ sở GDĐH, cần có cơ chế linh hoạt, linh động về quy đổi giờ dạy cho các giảng viên tham gia nghiên cứu.

PGS. TS Lê Hiếu Giang, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Kĩ thuật TP.HCM cũng cho rằng: Cần có bộ phận chuyển giao công nghệ, không thể để các giáo sư, các nhà khoa học nghiên cứu đi tiếp thị, tìm nguồn ra cho sản phẩm NC có tính ứng dụng cao.

Cần đầu tư trọng điểm cho NC ứng dụng.Các NNC mạnh cần được nhà nước đặt hàng thực hiện nhiệm vụ KHCN thông qua đề tài nghiên cứu để tạo ra sản phẩm có giá trị tri thức cao, có tác động lớn, ứng dụng rộng rãi và mang tầm quốc gia, quốc tế.

Những ý kiến thiết thực góp phần hoàn thiện dự thảo

Qua buổi làm việc, đoàn khảo sát đã lắng nghe 21 ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, nhà quản lý từ các góc nhìn khác nhau để tiếp thu và có những điều chỉnh hoàn thiện các dự thảo.

GS Tạ Ngọc Đôn, trưởng đoàn khảo sát cũng chia sẻ thêm rằng, việc Bộ GD&ĐT xây dựng dự thảo để tạo ra khung pháp lý chung cho các trường, không phân biệt lĩnh vực khoa học tự nhiên, kỹ thuật công nghệ hay xã hội nhân văn. Các trường dựa vào khung pháp lý này để triển khai thực hiện dựa trên thế mạnh và đặc thù của mình, miễn là thúc đẩy KHCN phát triển đúng hướng và gia tăng tri thức vào thực tiễn phục vụ phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Lý giải về tiêu chuẩn đề ra cho người đứng đầu NNC mạnh, GS Tạ Ngọc Đôn cho rằng: Tiêu chuẩn đề ra để khẳng định vai trò dẫn dắt thực sự của người đứng đầu các NNC mạnh này.

NNC mạnh nên hình thành từ một số nhà khoa học cùng hướng nghiên cứu chính, nhưng mang tính liên ngành, từ một hoặc một số trường trong nước và quốc tế, chứ không phải chỉ trong một trường, và cũng không bắt buộc trường nào cũng phải có NNC mạnh.

Tiêu chuẩn đặt ra là NNC mạnh phải có chương trình NC vươn tầm, khả thi trong 5-10 năm tới, giải quyết các vấn đề mang tầm quốc gia, tiên phong trong từng lĩnh vực mà đất nước đang cần.

Tương tự như vậy, Bộ GD&ĐTđang kỳ vọng xây dựng mô hình phòng thí nghiệm trọng điểm cấp Bộ liên trường, liên khu vực, lĩnh vực chứ không phải đầu tư phòng thí nghiệm trọng điểm dành riêng cho một trường nào cả. Đầu tư tập trung, không dàn trải và các phòng thí nghiệm này phải hoạt động theo cơ chế mở, tất cả các nhà khoa học có nhu cầu đều có thể đến làm việc.

Chú trọng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong sinh viên và nhất là trong cán bộ của các trường gắn với chuyển giao công nghệ để đưa các sản phẩm nghiên cứu ứng dụng vào thực tiễn.

Đoàn khảo sát cũng tiếp thu, trao đổi những ý kiến liên quan đến vấn đề tài chính, tài sản, kinh phí cho đẩy mạnh KHCN trong các cơ sở GDĐH. Những nội dung nào vượt quá thẩm quyền của Bộ GD&ĐT thì sẽ tập hợp để kiến nghị với các Bộ ngành liên quan và lên Chính phủ.