Trong xã hội hiện đại, sự tràn ngập thông tin, các mối quan hệ xã hội phức tạp và cảm giác bất định về tương lai thường khiến con người rơi vào tình trạng suy nghĩ thái quá. Đặc biệt là khi đối mặt với các quyết định quan trọng hoặc lĩnh vực chưa biết, vòng xoáy suy nghĩ này sẽ khiến con người mất khả năng nắm bắt thực tại và rơi vào sự tự làm hao tổn không ngừng.
Suy nghĩ thái quá gây ra những tác hại nào đối với sức khỏe tâm lý? Chúng ta nên làm thế nào để thoát khỏi vòng xoáy này?
Nguồn gốc tâm lý học
Từ góc độ tâm lý học, suy nghĩ thái quá thường bắt nguồn từ lo lắng, sợ thất bại và theo đuổi sự hoàn hảo. Các chuyên gia tâm lý chỉ ra rằng hành vi của con người thường bị tiềm thức chi phối, và việc suy nghĩ thái quá là một cơ chế phòng thủ đối với những mối đe dọa tiềm ẩn trong tương lai.
Khi chúng ta cảm thấy không thể kiểm soát tương lai, chúng ta thường tìm kiếm một cảm giác an toàn giả tạo thông qua việc suy nghĩ không ngừng.
Về bản chất, suy nghĩ thái quá là một cách trốn tránh thực tại, nó khiến chúng ta quá tập trung vào những kết quả tiêu cực có thể xảy ra, trong khi bỏ qua khả năng hành động và sáng tạo ở hiện tại. Sự quan tâm quá mức đến tương lai thường khiến chúng ta đình trệ trong thực tế, thậm chí rơi vào vòng xoáy tiêu cực của trầm cảm và lo âu.
Tác hại cụ thể của suy nghĩ thái quá
Tăng gánh nặng nhận thức
Khi một người rơi vào suy nghĩ quá mức, não của họ sẽ xử lý một lượng lớn thông tin cùng lúc, điều này chắc chắn làm tăng gánh nặng nhận thức của não.
Nghiên cứu cho thấy, những người thường xuyên suy nghĩ quá mức có vùng hải mã và vỏ trước trán trong não hoạt động mạnh mẽ, dẫn đến việc sử dụng quá mức các khu vực này, từ đó gây ra căng thẳng mãn tính và cảm giác mệt mỏi.
Kiệt quệ cảm xúc
Kiệt quệ cảm xúc là một hậu quả nghiêm trọng khác do suy nghĩ thái quá gây ra. Các nghiên cứu tâm lý học chỉ ra rằng, khi một người thường xuyên ở trạng thái suy nghĩ cường độ cao, họ dễ cảm thấy mệt mỏi về mặt cảm xúc, từ đó ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày và hiệu quả công việc.
Khi một người liên tục rơi vào vòng luẩn quẩn của những suy nghĩ tiêu cực, cảm xúc của họ cũng dao động theo. Sự dao động cảm xúc này ảnh hưởng đến việc tự đánh giá bản thân, gây ra những hiểu lầm và xung đột với người khác. Lâu dần, cá nhân có thể mất đi niềm đam mê đối với cuộc sống, rơi vào tình trạng cô lập và không có sự giúp đỡ.
Vấn đề sức khỏe
Suy nghĩ thái quá lâu dài cũng dẫn đến một loạt các vấn đề sức khỏe, đặc biệt là các bệnh liên quan đến căng thẳng. Nghiên cứu cho thấy suy nghĩ thái quá có mối liên hệ chặt chẽ với căng thẳng mãn tính, và căng thẳng mãn tính là nguyên nhân quan trọng của các bệnh như tim mạch, huyết áp cao, rối loạn hệ miễn dịch.
Đặc biệt là về giấc ngủ, những người suy nghĩ thái quá thường khó ngủ hoặc bị mất ngủ do quá nhiều lo lắng, từ đó làm giảm khả năng tự phục hồi của cơ thể.
Cách thoát khỏi hội chứng suy nghĩ thái quá
Chấp nhận sự không chắc chắn
Nhà tâm lý học Albert Ellis (Hoa Kỳ) đã đưa ra “Liệu pháp cảm xúc hợp lý”, tức là điều chỉnh phản ứng cảm xúc bằng cách thay đổi nhận thức về sự kiện. Khi đối mặt với sự không chắc chắn của tương lai, chúng ta nên nhận thức rằng mình không thể chuẩn bị hoàn toàn cho mọi tình huống, và việc chấp nhận này sẽ giúp chúng ta giải thoát khỏi lo âu.
Chánh niệm và thiền định
Chánh niệm và thiền định được xem là những công cụ hiệu quả để giảm suy nghĩ thái quá. Thông qua việc luyện tập chánh niệm, chúng ta học cách tập trung vào hiện tại thay vì sa đà vào những suy nghĩ vô tận về quá khứ hay tương lai. Nghiên cứu cho thấy, thiền định và chánh niệm làm giảm hoạt động trong não liên quan đến lo âu, từ đó giảm bớt áp lực do suy nghĩ quá nhiều gây ra.
Tìm kiếm sự hỗ trợ
Chia sẻ những bối rối và lo lắng trong lòng với bạn bè hoặc gia đình không chỉ giúp giảm áp lực tinh thần mà còn tìm ra cách giải quyết vấn đề thông qua lời khuyên và sự khích lệ từ người khác. Sự hỗ trợ này mang lại an ủi về mặt tinh thần, giúp chúng ta đối phó tốt hơn với những bất định trong cuộc sống.
