Gọn bộ máy, tăng hiệu lực
Quy định bỏ hội đồng trường trong cơ sở giáo dục công lập tại Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo của Bộ Chính trị là bước đi mang tính chiến lược, khẳng định vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của tổ chức Đảng, hướng đến một nền giáo dục hiệu quả, tinh gọn và thực chất.
Luật Giáo dục 2019 quy định, Hội đồng trường của trường công lập là tổ chức quản trị nhà trường, thực hiện quyền đại diện sở hữu của nhà trường, các bên có lợi ích liên quan.
Trong đó, Hội đồng trường đối với nhà trẻ, trường mẫu giáo, trường mầm non, cơ sở giáo dục phổ thông quyết định về phương hướng hoạt động của nhà trường, huy động và giám sát việc sử dụng các nguồn lực dành cho nhà trường, gắn nhà trường với cộng đồng và xã hội, bảo đảm thực hiện mục tiêu giáo dục.
Thành phần hội đồng trường đối với nhà trẻ, trường mẫu giáo, trường mầm non, cơ sở giáo dục phổ thông gồm bí thư cấp ủy, hiệu trưởng, chủ tịch Công đoàn, bí thư Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, đại diện tổ chuyên môn, đại diện tổ văn phòng, đại diện chính quyền địa phương, ban đại diện cha mẹ học sinh và đại diện học sinh đối với trường THCS, trường THPT.
Tuy nhiên, qua hơn 5 năm thực hiện theo Luật Giáo dục 2019, hội đồng trường phần lớn chỉ hoạt động theo hình thức, vai trò mờ nhạt và chồng chéo với chức năng của hiệu trưởng hay tổ chức Đảng.
Cô Nguyễn Thị Dung, giáo viên Trường THPT Vân Cốc (Hà Nội) cho hay, tại Điều 55 của Luật Giáo dục năm 2019, Hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông công lập là tổ chức quản trị nhà trường, thực hiện quyền đại diện sở hữu, tham gia quyết định phương hướng hoạt động của nhà trường.
Thế nhưng, phần lớn các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông công lập chưa được giao quyền tự chủ về tài chính, tổ chức bộ máy hay nhân sự. Do vậy chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng trường trong những cơ sở giáo dục này chủ yếu được thực hiện bởi lãnh đạo nhà trường hay các phòng chuyên môn, dẫn đến sự trùng lắp về hình thức, không hiệu quả về thực chất.
Còn ông Nghiêm Hồng Trung - Hiệu trưởng Trường THPT Quốc Oai (Hà Nội) cho rằng, trong phần lớn nhà trường, hiệu trưởng đồng thời làm Chủ tịch Hội đồng trường và là Bí thư chi bộ/đảng bộ, dẫn đến trùng lặp vai trò và làm mờ nhạt chức năng giám sát, phản biện của Hội đồng trường.
Duy trì Hội đồng trường trong bối cảnh đó không những không mang lại hiệu quả mà còn tăng gánh nặng hành chính. Do đó, việc bỏ quy định Hội đồng trường ở trường mầm non, phổ thông công lập theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW là bước đi cần thiết nhằm làm gọn bộ máy, tăng hiệu lực thực thi.
Gỡ điểm nghẽn trong quản trị
Còn bậc đại học, hội đồng được thiết kế để thực hiện quyền tự chủ, tách bạch giữa lãnh đạo chính trị và điều hành hành chính, giúp giảm tập trung quyền lực vào hiệu trưởng. Tuy nhiên thực tế tại nhiều trường đại học công lập, hội đồng trường lại trở thành điểm nghẽn trong quản trị.
GS.TS Nguyễn Quý Thanh - Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định: Nghị quyết số 71-NQ/TW đã chấm dứt tranh luận kéo dài về vai trò hội đồng trường trong đại học công lập. Giải pháp này là sự điều chỉnh mạnh mẽ để tăng hiệu lực chỉ đạo.
Nghị quyết số 71-NQ/TW đã đưa ra chủ trương cụ thể: Không tổ chức hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập (trừ các trường có thỏa thuận quốc tế), đồng thời thực hiện mô hình bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu nhà trường. Với cấp đại học, mô hình này được đánh giá là giúp rút ngắn chu trình quyết định, tạo sự thống nhất trong lãnh đạo và vận hành hiệu quả hơn.
Theo các chuyên gia, hội đồng trường trong các đại học công lập được kỳ vọng là thiết chế quyền lực cao nhất, giúp thực thi tự chủ và giảm tập trung vào hiệu trưởng. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy cơ chế này đã tạo nên những vòng lặp trong quá trình ra quyết định, làm chậm vận hành và đôi khi gây mâu thuẫn giữa các bộ phận trong nội bộ nhà trường.
Để Nghị quyết số 71-NQ/TW triển khai hiệu quả, hệ thống pháp lý phải được cập nhật tương thích. Ba bộ luật gồm Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp cần được sửa đổi, bổ sung đồng bộ. Việc này không chỉ để xóa bỏ xung đột pháp lý, mà còn thiết lập khung vận hành rõ ràng cho cơ chế tự chủ đại học trong giai đoạn mới.
Nhiều chuyên gia giáo dục cũng đồng tình rằng, trong bối cảnh hệ thống chính trị đang hướng tới sự tinh gọn, hiệu lực, thì thiết kế lại mô hình quản trị nhà trường theo hướng rút ngắn đầu mối, tăng cường vai trò lãnh đạo trực tiếp của Đảng ủy là phù hợp. Việc bỏ hội đồng trường trong các cơ sở công lập sẽ giúp tái thiết lại hệ thống ra quyết định một cách mạch lạc, nhanh gọn và hiệu quả hơn.
Từ thực tiễn giáo dục các cấp, có thể thấy chủ trương bỏ hội đồng trường trong cơ sở giáo dục công lập theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW là bước điều chỉnh phù hợp, nhất quán với định hướng cải cách hành chính, tinh gọn bộ máy và tăng cường vai trò lãnh đạo trực tiếp của tổ chức Đảng, là giải pháp thiết thực để nâng cao hiệu lực quản trị, giúp các cơ sở giáo dục vận hành nhanh, hiệu quả và tập trung hơn vào chất lượng chuyên môn.
