Cha mẹ mất bình tĩnh, con không nhận trách nhiệm
Theo cô Đào Thị My – Hiệu trưởng Trường Mầm non thực hành Hoa hồng (Hà Nội), nhiều cha mẹ không giữ được bình tĩnh khi con mắc lỗi. Vì vậy, trẻ thường có tâm lý sợ sệt dẫn đến không dám nhận trách nhiệm khi làm sai. Dần dần, trẻ hình thành thói quen nói dối, nói tránh để đỡ bị mắng.
Trên thực tế, nhiều cha mẹ quá khắt khe với con khiến trẻ luôn cảm thấy sợ hãi khi làm sai. Khi bị cha mẹ chất vấn về tội lỗi gây ra, con luống cuống nên nghĩ ngay ra cái gì đó để bao biện.
Mỗi khi mắc lỗi, trẻ nghĩ ngay đến sự quát mắng, thậm chí đòn roi của người lớn mà sinh ra nói dối. Lúc này, trẻ chỉ đơn giản hiểu rằng, không nhận trách nhiệm về mình sẽ tránh được thiệt hại cho bản thân. Vì vậy, luôn luôn lắng nghe con để biết mục đích nói dối của trẻ mới có cách để giúp con thành thật trong cuộc sống.
Cô Đào Thị My khuyên rằng: Nếu con đã làm điều gì đó chưa đúng, hãy nói luôn vào hậu quả. Cha mẹ không chất vấn thì con sẽ tránh được việc phải bao biện và nói ra những câu nói không có thật. Việc cha mẹ lập tức quát mắng sẽ làm con hoảng sợ và lần sau còn nói dối nhiều hơn. Khi thật bình tĩnh, chúng ta sẽ tìm ra được cách xử sự đúng đắn nhất.
Nếu trẻ nói dối để tránh hình phạt thì rõ ràng vì sợ người lớn mà con làm vậy. Để hạn chế việc con nói dối, trường hợp này cha mẹ cần tự điều chỉnh hành vi của bản thân. Trước tiên, tránh các hình phạt nặng nề hoặc quá mức. Bởi nó sẽ khiến con nói dối “lành nghề hơn”.
Cô My cũng cho biết thêm, trong gia đình, nếu đặt ra quá nhiều khuôn khổ, nguyên tắc cũng khiến trẻ dễ nói dối khi không làm theo. Chẳng hạn, người lớn đặt ra quy định, phải chơi với những bạn theo tiêu chí nào đó. Thậm chí, có người còn chê bai, bức xúc khi con chọn bạn không đúng ý.
Nhiều trường hợp, khi con trưởng thành, cha mẹ thường nói phải yêu người như thế này, lấy người như thế kia. Những lời khuyên đó đều với mong muốn là tốt cho con nhưng thiết lập quá nhiều nguyên tắc sẽ khiến con nói dối. Dần dần, con khó tâm sự mọi việc với người lớn, dễ dẫn đến những hành vi sai trái.
“Nói vậy không có nghĩa là cho con tự do, muốn làm gì thì làm. Những nguyên tắc có thể đặt ra một cách linh hoạt, phù hợp và thương lượng với con” – cô Đào Thị My nhấn mạnh.
Kể cả ở trường, thầy cô cùng tạo môi trường cởi mở sẽ giúp trẻ thoải mái hơn khi bày tỏ suy nghĩ mà không cần phải e dè hay sợ sệt. Chính vì thế, dù ở đâu người lớn cũng đóng một phần không nhỏ trong việc dạy trẻ trung thực, biết nhận lỗi.
Nếu con không dám nhận trách nhiệm, cha mẹ hãy bao dung và thông cảm với con. Khi đó, hãy giúp trẻ hiểu việc nhận trách nhiệm khi làm sai sẽ khiến con đáng tin cậy hơn.
Ngoài ra, thầy cô và cha mẹ đừng tiếc lời khen khi trẻ đã “khai ra” sự việc và nhận trách nhiệm. Cách này đơn giản nhưng vô vùng hiệu quả. Trẻ sẽ ngày càng tự hào vì đã nói thật và sẵn sàng nói thật để được biểu dương.
Ảnh minh họa. Nguồn: INT.
Giúp con nhận trách nhiệm bằng những câu hỏi
Theo cô Phạm Thị Hương – chuyên gia tư vấn tâm lý: Dạy con rất cần sự kiên nhẫn của cha mẹ. Khi con mắc lỗi, hãy giúp con nhận ra lỗi sai ở đâu, để trẻ tự chịu trách nhiệm về những việc mình làm. Từ đó, cha mẹ hãy dạy con cách sửa sai và tự giác không lặp lại ở những lần sau.
Đồng thời, người lớn có thể để trẻ suy nghĩ về hậu quả để hiểu rằng con phải chịu trách nhiệm cho việc làm của mình. Nếu lúc này, trẻ không thể suy nghĩ sáng suốt, cha mẹ hãy giúp trẻ chỉ ra những hậu quả có thể xảy ra nếu con làm thế.
Cô Hương cho rằng, càng mắng con càng bất trị, hãy hỏi con thật nhiều để giúp bé nhận ra lỗi sai trước khi quyết định xử phạt.
Nhiều trường hợp, cha mẹ không giữ được bình tĩnh mà vội quy chụp. Khi hai bé chơi với nhau và xảy ra xô xát, rất nhiều mẹ đã hét lên “sao con hư thế, mau xin lỗi bạn ngay”. Con lập tức xin lỗi và cả hai làm hòa.
Theo chuyên gia Phạm Thị Hương, trong mắt người lớn sự việc thế là giải quyết xong. Nhưng đối với trẻ, chưa chắc con đã thấy mình sai và việc nhận trách nhiệm rồi xin lỗi trở lên vô nghĩa.
Để tránh trường hợp cha mẹ quá vội vàng kết luận, đôi khi khiến trẻ cảm thấy mình bị oan, ức chế và không hiểu mình sai chỗ nào, cha mẹ hãy bình tĩnh để đặt nhiều câu hỏi.
Người lớn có thể nhẹ nhàng hỏi như “chuyện gì đã xảy ra?” chính là người lớn đang tạo cho trẻ cơ hội được nói. Câu hỏi phải thể hiện sự quan tâm thực sự và muốn lắng nghe chứ không phải là sự chất vấn.
Người lớn cần lắng nghe những gì trẻ nói để hiểu toàn bộ câu chuyện từ góc độ của con. Điều này sẽ giúp cha mẹ có được những quyết định đúng đắn.
“Hãy để đứa trẻ có cơ hội nói, ngay cả khi con thực sự sai, có như vậy con mới dễ dàng nhận ra lỗi sai” - cô Hương chia sẻ.
Cũng theo chuyên gia Phạm Thị Hương, cha mẹ bình tĩnh hơn cũng có thể hỏi “con thấy thế nào”. Điều này giúp con bộc lộ cảm xúc của mình. Sau khi hiểu chuyện gì đã xảy ra, cha mẹ cũng khoan nói đến chuyện phạt con, hãy bắt đầu nghe đến cảm nhận của con. Vì ngay lúc này cha mẹ có giảng dạy đến đâu đi nữa, con cũng sẽ không tiếp thu được. Trẻ đang trong cơn tức giận, bị kích thích nên mọi lời nói đều chỉ khiến trẻ càng phản ứng mạnh hơn.
Vì vậy, nếu muốn con cái có thể lắng nghe ý kiến của mình, cần phải đồng cảm với cảm xúc của con trước và giúp con bình tĩnh.
Ngoài ra, phụ huynh cũng có thể đặt những câu hỏi như con muốn làm gì, con muốn như thế nào, con nghĩ làm vậy sẽ có kết quả như thế nào…
“Ở giai đoạn này, cha mẹ phải tôn trọng lời nói của con nhỏ, thể hiện rằng mình đang lắng nghe và cùng tìm cách giải quyết. Cha mẹ nên hướng dẫn để con có được định hướng đúng cho hành động tiếp theo của mình” – chuyên gia Phạm Thị Hương nhấn mạnh.
