Thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng tại Thông báo số 136/TB-VPCP ngày 10/4/2018 của Văn phòng Chính phủ về việc giao Bộ GTVT có báo cáo, đánh giá cụ thể đối với những dự án BOT còn nhiều bất cập, báo cáo Thủ tướng Chính phủ để thường trực Chính phủ xem xét, cho ý kiến, Bộ GTVT cho biết, trong số 73/88 trạm BOT Bộ GTVT đang quản lý có: 56 trạm đặt trong phạm vi dự án, khoảng giữa các trạm liền kề phù hợp và 17 trạm có những bất cập về vị trí đặt trạm.
3 trạm nằm ngoài phạm vi dự án
3 trạm nằm ngoài phạm vi dự án gồm: Trạm Cầu Rác (Hà Tĩnh); trạm Tào Xuyên (Thanh Hoá); trạm Bắc Thăng Long - Nội Bài (Hà Nội).
Văn bản của Bộ GTVT nêu rõ: Các trạm này tận dụng lại các trạm thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn ngân sách nhà nước chuyển sang thu giá hoàn vốn các dự án BOT trong bối cảnh nếu đầu tư mới sẽ phát sinh thêm khoảng từ 30-50 tỷ đồng. Vì thế, đối chiếu với quy định pháp luật tại thời điểm quyết định đầu tư, việc sử dụng các trạm này là phù hợp.
Trạm Cầu Rác thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn Dự án QL1 tuyến tránh Hà Tĩnh, theo tính toán sơ bộ, thời gian thu của trạm sẽ kết thúc khoảng năm 2019. Hiện nay, Bộ GTVT đã giảm giá cho các phương tiện quanh trạm, tình hình triển khai thu giá tại trạm đang diễn ra bình thường. Do vậy, Bộ GTVT kiến nghị giữ nguyên vị trí trạm để tiếp tục thu giá hoàn vốn cho dự án.
Đối với Trạm Bắc Thăng Long - Nội Bài thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn Dự án tuyến tránh thành phố Vĩnh Yên, Bộ GTVT đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ di dời về phạm vi tuyến tránh thành phố Vĩnh Yên. Tại văn bản số 7909/VPCP-KTN ngày 09/10/2014, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ GTVT thực hiện thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn cho dự án theo Hợp đồng BOT đã ký kết với Nhà đầu tư. Hiện nay, việc thu giá đang diễn ra bình thường và người dân có sự lựa chọn đi theo đường Nhật Tân - Nội Bài. Bộ GTVT kiến nghị giữ nguyên để tiếp tục thu giá hoàn vốn cho dự án như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Trạm Tào Xuyên thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn Dự án tuyến tránh thành phố Thanh Hoá, Bộ GTVT kiến nghị tiếp tục cho thu giá tại vị trí hiện nay do việc di chuyển trạm vào tuyến tránh không khả thi về phương án tài chính. Trong trường hợp di chuyển vào tuyến tránh, Nhà nước phải bố trí khoảng 1.489 tỷ đồng hỗ trợ trong vòng 12 năm từ năm 2018 đến năm 2029 theo phương án tài chính của dự án.
6 trạm đặt trên tuyến chính hoàn vốn cho dự án khác
Báo cáo của Bộ GTVT nêu rõ, hiện có 6 trạm đặt trên tuyến chính hoàn vốn cho các dự án đầu tư nâng cấp tuyến chính và xây dựng tuyến tránh.
Hiện nay, 5/6 trạm đã thực hiện giảm giá cho các phương tiện quanh trạm với phạm vi khoảng 10km. Sau khi giảm giá quanh trạm, tình hình thu giá ổn định.
Riêng trạm Cai Lậy hiện đang tạm dừng thu, trên cơ sở báo cáo của Bộ GTVT, Chính phủ giao Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương nghiên cứu, quyết định phương án thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ tại trạm Cai Lậy.
Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ GTVT đã tập trung nghiên cứu 2 phương án xử lý bất cập tại trạm Cai Lậy như sau: Phương án 1 là giữ nguyên vị trí trạm như hiện nay, thực hiện giảm giá chung cho tất cả các phương tiện và mở rộng tối đa phạm vi giảm giá cho người dân quanh trạm; Phương án 2 là xây dựng thêm 1 trạm ở trên tuyến tránh, thu trên cả 2 trạm, phương tiện đi trên tuyến nào, doanh thu sẽ hoàn vốn cho tuyến đó.
Trên cơ sở 2 phương án nêu trên, Bộ GTVT và UBND tỉnh Tiền Giang sẽ thống nhất với các Bộ, ngành rà soát, lựa chọn phương án triển khai theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
6 trạm thu trên cả quốc lộ và cao tốc
Hiện có 6 trạm thu trên cả tuyến quốc lộ và cao tốc khi đầu tư xây dựng tuyến đường cao tốc và cải tạo quốc lộ song hành thuộc 4 dự án.
Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Thái Nguyên - Chợ Mới và nâng cấp cải tạo Quốc lộ 3 (1 trạm trên QL3 và 1 trạm trên tuyến cao tốc). Để có giải pháp xử lý phù hợp, trước mắt Bộ GTVT cho phép nhà đầu tư thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ trên tuyến cao tốc. Trên cơ sở số liệu doanh thu thực tế trong 3 tháng, Bộ GTVT sẽ tính toán các phương án xử lý, thống nhất với UBND tỉnh Thái Nguyên để báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Đối với 3 dự án còn lại (QL6, cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn và cao tốc Hà Nội - Hải Phòng), theo tính toán, nếu bỏ trạm trên các tuyến quốc lộ, phương án tài chính các dự án sẽ không khả thi, nhà nước phải bố trí ngân sách để bù phần thiếu hụt lên đến khoảng 21.000 tỷ đồng (riêng QL5 khoảng 16.000 tỷ đồng). Trong điều kiện ngân sách nhà nước khó khăn như hiện nay, phương án này không khả thi. Vì vậy, Bộ GTVT kiến nghị tiếp tục thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ tại các trạm này.
Hiện Bộ GTVT cũng đã có các chính sách miễn, giảm giá đối với người dân quanh trạm và ưu tiên giảm giá chung cho các phương tiện nếu phương án tài chính của các dự án còn khả thi.
2 trạm thu giá hoàn vốn cho Dự án hầm Đèo Cả
2 trạm La Sơn - Tuý Loan và trạm Nam Hải Vân thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn cho Dự án hầm Đèo Cả.
Đối với 2 trạm này, tại văn bản số 70/TTg-KTN ngày 12/01/2016, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý cho phép sử dụng 7 trạm (Bàn Thạch, Ninh An, Đèo Cả, Cù Mông, Nam Hải Vân, Phước Tượng - Phú Gia và La Sơn - Tuý Loan) để thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn cho Dự án hầm đường bộ Đèo Cả (bao gồm hầm Đèo Cả, hầm Cổ Mã, hầm Cù Mông và hầm Hải Vân).
Văn bản Bộ GTVT nêu rõ: “Sau khi rà soát cho thấy, trạm La Sơn - Tuý Loan đặt trên tuyến cao tốc La Sơn - Tuý Loan (đầu tư theo hình thức BT) đối chiếu với quy định hiện hành, việc đầu tư một nơi, thu giá một nơi và thu giá trên tuyến đường đầu tư theo hình thức BT là không phù hợp”.
Vì vậy, đối với trạm này, Bộ GTVT đang phối hợp với Nhà đầu tư tính toán lại hiệu quả tài chính của Dự án. Trên cơ sở phương án tài chính của Dự án, Bộ sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo hướng không lập trạm La Sơn - Tuý Loan, nhà nước bố trí nguồn vốn để hỗ trợ nếu cần.
Còn với trạm Nam Hải Vân, Bộ GTVT đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ và đã có quyết định gộp trạm Nam Hải Vân thu chung với trạm Bắc Hải Vân để thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ hoàn vốn cho 2 dự án hầm Đèo Cả và Dự án hầm Phú Gia - Phước Tượng do cự ly quá gần.
Liên quan đến vấn đề minh bạch về thông tin dự án, tổng mức đầu tư của từng dự án, lãnh đạo Bộ GTVT cho biết, trước đây, theo toàn bộ quy định của pháp luật không yêu cầu phải công bố thông tin trong quá trình triển khai thực hiện các dự án.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện các dự án BOT từ giai đoạn lập dự án đầu tư, thực hiện đầu tư, vận hành khai thác, Bộ GTVT luôn lấy kiến của các Bộ, ngành, địa phương có liên quan như: Giai đoạn lập dự án, chủ trương đầu tư đều được Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương đồng thuận; đăng tải danh mục kêu gọi đầu tư trên các trang thông tin điện tử của Bộ và báo Đấu thầu, đảm bảo công khai, minh bạch. Trong quá trình đàm phán, ký hợp đồng, Bộ thành lập nhóm công tác liên ngành với thành phần gồm: Đại diện Bộ Tài chính, Bộ KHĐT, địa phương để hỗ trợ, tham gia đàm phán hợp đồng; trước khi triển khai thu giá dịch vụ sử dụng đường bộ đều thoả thuận với Bộ Tài chính và địa phương về vị trí trạm và mức giá trước khi thực hiện việc thu giá...
Từ năm 2016, Bộ GTVT đã đưa vào vận hành website www.ppp.mt.gov để công bố các thông tin chủ yếu về các dự án, chỉ đạo Tổng cục Đường bộ Việt Nam yêu cầu các nhà đầu tư công bố các thông tin cơ bản về dự án tại các trạm để người dân quan tâm, giám sát.
