Bỏ cấp phép xây dựng: Phá 'rào cản' thủ tục

Việc cắt giảm thủ tục cấp phép xây dựng cho các công trình được kỳ vọng vừa giảm gánh nặng thủ tục, vừa khuyến khích doanh nghiệp chủ động, minh bạch hơn trong hoạt động.

Giảm gánh nặng thủ tục hành chính

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 78/CĐ-TTg ngày 29/5/2025 về tập trung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính lĩnh vực xây dựng.

Theo đó, Bộ Xây dựng được yêu cầu khẩn trương rà soát, đơn giản hóa 361 thủ tục hành chính và 447 điều kiện kinh doanh thuộc lĩnh vực quản lý. Mục tiêu là cắt giảm tối thiểu 30% thời gian giải quyết, chi phí tuân thủ và điều kiện kinh doanh trong năm 2025.

Bộ này cũng phải rút gọn thủ tục cấp phép xây dựng với dự án đã có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc nằm trong khu vực có thiết kế đô thị. Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật hiện hành sẽ được rà soát toàn diện để bỏ những quy định lỗi thời, gây cản trở đầu tư. Các tiêu chuẩn quan trọng, nhất là trong lĩnh vực quy hoạch xây dựng, phải được bổ sung kịp thời để giảm áp lực cho nhà đầu tư.

Thủ tướng nhấn mạnh dù thời gian qua, Chính phủ đã ban hành nhiều nghị quyết thúc đẩy cải cách hành chính, nhiều phản ánh cho thấy thủ tục xây dựng vẫn còn rườm rà, kéo dài và tốn kém.

Do đó, người đứng đầu Chính phủ yêu cầu tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, giao quyền cho địa phương trong công tác thẩm định, cấp phép; đồng thời, cần rà soát toàn diện các quy trình đang áp dụng, trọng tâm là rút ngắn thời gian xử lý, loại bỏ các khâu trung gian không cần thiết, nhất là với dự án đã có quy hoạch chi tiết hoặc thuộc khu vực quy hoạch rõ ràng.

Một trong những thay đổi đáng chú ý là đề xuất chuyển hướng quản lý điều kiện kinh doanh theo mô hình hậu kiểm. Theo đó, thay vì bắt doanh nghiệp xin cấp chứng chỉ năng lực, cơ quan quản lý chỉ giám sát sau khi họ tự công bố đủ điều kiện. Mô hình này được kỳ vọng vừa giảm gánh nặng thủ tục, vừa khuyến khích doanh nghiệp chủ động, minh bạch hơn trong hoạt động.

Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố bảo đảm thực hiện hiệu quả các thủ tục hành chính được phân cấp, không để gián đoạn trong quá trình sắp xếp đơn vị hành chính. Các địa phương cần chủ động triển khai liên thông thủ tục liên quan đến đầu tư xây dựng để giảm thời gian, chi phí cho người dân, doanh nghiệp.

Chỉ đạo lần này được xem là bước đi mạnh mẽ nhằm tháo gỡ điểm nghẽn thủ tục trong lĩnh vực xây dựng - một trong những rào cản lớn với quá trình phục hồi và phát triển của thị trường bất động sản cũng như các dự án hạ tầng trên cả nước.

Theo Luật Xây dựng 2014, thời gian cấp phép xây dựng phụ thuộc vào loại hình công trình. Với nhà ở riêng lẻ, thời gian cấp phép là 15 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ; còn các công trình khác, thời gian cấp phép là 20 ngày làm việc. Thủ tục xin cấp phép xây dựng gồm 4 bước và thời hạn giải quyết cấp phép không quá 15 ngày.

Tạo cơ chế thông thoáng

Ngay sau khi Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo quyết liệt việc cắt bỏ các thủ tục không cần thiết, trong đó có thủ tục cấp phép xây dựng, nhiều người dân bày tỏ sự vui mừng, ủng hộ chủ trương đúng đắn này.

Ông Lê Tấn Thành (quận Hà Đông, Hà Nội) cho biết, để được cấp phép xây dựng căn nhà 5 tầng, ông phải chuẩn bị một bộ hồ sơ, bao gồm đơn xin cấp phép xây dựng, bản vẽ thiết kế xây dựng, bản sao “sổ đỏ” chứng minh quyền sử dụng đất...

Theo ông Thành, trong số những giấy tờ này, bản vẽ thiết kế là loại giấy tờ mà người dân tốn tiền nhất bởi phải thuê thiết kế. Do nhiều thủ tục phức tạp và không có thời gian đi lại để xin giấy phép xây dựng, ông Thành chấp nhận bỏ thêm chi phí cho dịch vụ xin giấy phép xây dựng.

Chính vì vậy, trước thông tin Thủ tướng chỉ đạo cắt bỏ thủ tục cấp giấy phép xây dựng, ông Thành bày tỏ vui mừng bởi nếu bỏ thủ tục cấp phép xây dựng sẽ rất tốt, đỡ phiền hà, tốn kém cho người dân.

Ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM (HoREA) cũng ủng hộ chủ trương bỏ cấp phép xây dựng với nhà ở riêng lẻ.

Theo ông Châu, ở các nước phát triển, Nhà nước không cần cấp giấy phép xây dựng. Người dân chỉ cần truy cập vào thông tin quy hoạch của khu đất đó là có thể biết rõ chỉ tiêu xây dựng từ số tầng bao nhiêu, mật độ, khoảng lùi công trình, thiết kế đô thị, màu sơn mặt tiền ra sao.

Ông Châu cũng lưu ý, để thực hiện được việc này, Bộ Xây dựng cần xây dựng các quy định về tiêu chí, tiêu chuẩn để có thể thực hiện được. Bởi lẽ, hầu hết đô thị Việt Nam chưa phủ kín được quy hoạch chi tiết 1/500, phê duyệt thiết kế đô thị cho các tuyến đường, tuyến phố.

Ông dẫn chứng, năm 2018, TPHCM từng thí điểm miễn giấy phép xây dựng với nhà ở riêng lẻ tại phường Tân Quy, Quận 7 nhưng điều kiện đặt ra là phải có quy hoạch 1/500 của phường đó, nhưng thiếu quy hoạch nên không thực hiện được.

Do đó, để có thể bỏ thủ tục cấp phép xây dựng, trước hết cần lập quy hoạch chi tiết 1/500 và thiết kế đô thị tương ứng.

Chia sẻ với báo chí, ông Phạm Viết Thuận - Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường cũng cho rằng, việc bỏ giấy phép xây dựng theo quy định trước đây của Luật Xây Dựng đã thực hiện đối với quy hoạch tỷ lệ 1/500 đã phê duyệt, cụ thể Luật Xây Dựng 2003. Nhưng vẫn còn nhiều khu vực chưa đồng bộ trong quá trình thực hiện.

Theo ông Thuận, để bỏ cấp phép xây dựng, các địa phương phải nhanh chóng phủ kín quy hoạch 1/500 hoặc có thể ban hành quy định về quản lý kiến trúc, trước mắt ở các đô thị.

Nhiều thành phố lớn trên thế giới đã bỏ cơ chế tiền kiểm bằng giấy phép xây dựng đối với các công trình nhỏ lẻ, chuyển sang mô hình hậu kiểm. Theo đó, người dân chỉ cần đăng ký xây dựng theo mẫu, khai báo thông tin trực tuyến, hệ thống sẽ tự động đối chiếu với dữ liệu quy hoạch. Nếu phù hợp, người dân được quyền xây dựng.

“Cách làm này giúp tiết kiệm chi phí và thời gian cho người dân, cơ quan chức năng có thể dễ dàng kiểm tra, giám sát công trình qua hệ thống dữ liệu số hóa và phản ánh từ người dân”, ông Thuận cho hay.