Trong đó, phụ huynh cần cho trẻ thăm khám định kỳ mắt 6 tháng/lần.
Yếu tố gây ảnh hưởng thị lực
Các bác sĩ cho biết, nguyên nhân số trẻ cận thị thường tăng và nhiều trường hợp tăng độ cận thị trong mùa Hè là do cả kỳ nghỉ, hầu hết các em chỉ ở trong nhà xem tivi và sử dụng máy tính, điện thoại thông minh nhiều, hạn chế tiếp xúc với không gian, ánh sáng bên ngoài. Những yếu tố đó khiến thị lực bị ảnh hưởng.
Hầu hết trẻ bị tật khúc xạ khi đến khám tại các cơ sở y tế đều có tiền sử lạm dụng thiết bị công nghệ như tivi, điện thoại, iPad, máy tính. Những năm gần đây, sau mỗi đợt nghỉ hè, số trẻ bị cận thị tăng đáng kể.
“Nếu trẻ xem tivi quá gần, khoảng cách từ màn hình tới mắt dưới 3m, trong không gian hẹp, thời gian nhiều hơn 3 giờ đồng hồ/ngày, thì thị lực sẽ bị ảnh hưởng, suy giảm nhanh”, BSCKII Phùng Thị Thúy Hằng - Phó Trưởng khoa Mắt, Bệnh viện Bạch Mai cho biết và thông tin thêm, cận thị bệnh lý đi kèm với nhiều nguy cơ giảm thị lực trầm trọng, thoái hóa võng mạc ở bệnh nhân cận thị nặng tăng có nguy cơ gây đục dịch kính, glôcôm, rách võng mạc, bong võng mạc… Khi đó, người bệnh sẽ phải điều trị phẫu thuật phức tạp hơn, ảnh hưởng rất lớn đến khả năng học tập và lao động.
Hiện, có nhiều cách để kiểm soát, điều trị tật khúc xạ, nhưng chủ yếu là đeo kính mắt hoặc phẫu thuật. Trong đó, với đeo kính mắt, kính gọng là phương pháp phổ biến, dễ sử dụng, tiện lợi, chi phí hợp lý và thuận tiện thay đổi.
Tuy nhiên, nhược điểm của phương pháp này là dễ quên mang theo, hay gãy hỏng. Trong khi đó, kính áp tròng (kính tiếp xúc) phù hợp với lứa tuổi thanh niên, người lớn. Loại kính này nhỏ gọn, thẩm mỹ, người ngoài khó nhận biết được một người sử dụng kính.
Tuy nhiên, việc đeo kính áp tròng cũng có những bất tiện nhất định như cần tháo lắp, ngâm rửa hàng ngày, dễ gây trầy xước giác mạc, viêm nhiễm trùng nếu không cẩn thận. Kính cũng có thể gây dị ứng ở một số người.
Với phẫu thuật khúc xạ, có nhiều biện pháp như Lasik, PRK, ReLEs SMILE, Phakic ICL, thay thủy tinh thể và đặt thủy tinh nhân tạo. Mỗi loại phẫu thuật đều mang đến những hiệu quả và ưu điểm nhất định. Tuy nhiên, ngoài vấn đề chi phí, còn phụ thuộc vào nhiều tiêu chí đánh giá, tình trạng của người bệnh để có những khuyến cáo cụ thể.
Bên cạnh đó, phương pháp phẫu thuật cũng có những rủi ro ngoài mong muốn. Vì vậy, BS Hằng khuyến cáo, người bệnh cần tìm hiểu kỹ, khám chữa, điều trị tại cơ sở y tế chuyên khoa đảm bảo chất lượng và tham vấn ý kiến bác sĩ.
“Tật khúc xạ, cận thị tuy không quá nguy hiểm nhưng gây nhiều phiền toái trong cuộc sống và sinh hoạt. Do đó, mọi người cần chủ động chăm sóc và bảo vệ đôi mắt của mình bằng cách thay đổi lối sống, thói quen sinh hoạt thiếu lành mạnh.
Cải thiện môi trường học tập, làm việc, đảm bảo đủ ánh sáng, khoảng cách tiếp xúc 50 - 60cm khi đọc sách, hoặc sử dụng các thiết bị điện tử. Ngoài ra, cần một chế độ ăn uống hợp lý, đầy đủ dưỡng chất, vitamin”, Phó Trưởng khoa Mắt, Bệnh viện Bạch Mai cho biết.
Với lứa tuổi học sinh, BS Hằng khuyến cáo, cha mẹ cần tập cho con ngồi học đúng tư thế, kiểm soát thời gian xem tivi, sử dụng máy tính, thiết bị thông minh, đồng thời hạn chế các công việc nhìn ở khoảng cách gần, thời gian nhìn gần quá lâu. Ngoài ra, khuyến khích con tham gia các hoạt động ngoài trời.
Ánh sáng mặt trời rất quan trọng trong việc phát triển, điều chỉnh cận thị. Phụ huynh cần cho trẻ đi khám mắt thường xuyên, khám sớm khi có những biểu hiện: Mờ mắt, nháy mắt, dụi mắt, nheo mắt, cúi sát… Kịp thời phát hiện và có biện pháp điều trị tật khúc xạ.
Các loại tật khúc xạ
Theo ThS.BS Lưu Thị Quỳnh Anh - Phó khoa Mắt, Bệnh viện Nhi Trung ương, tật khúc xạ là tình trạng khi ánh sáng đi vào mắt không hội tụ lên đúng vị trí trên võng mạc (điểm vàng), dẫn đến mắt nhìn vật bị mờ, nhòe, không rõ.
Tật khúc xạ chiếm tỷ lệ 35 - 40% dân số. Bị tật khúc xạ nhưng không được chỉnh kính là nguyên nhân hàng đầu gây suy giảm thị lực, đặc biệt ở trẻ em có thể dẫn đến nhược thị vĩnh viễn (thị lực không thể phục hồi ở tuổi trưởng thành). Tật khúc xạ bao gồm 3 loại: Cận thị, viễn thị, loạn thị.
Với cận thị, các tia sáng từ một vật ở xa hội tụ ở điểm trước võng mạc, do trục nhãn cầu dài hoặc công suất hội tụ của giác mạc và thủy tinh thể của mắt quá lớn. Trẻ cận thị thường có triệu chứng nhìn xa mờ nhưng nhìn gần rõ, hay nheo mắt, căng mỏi mắt, nhức đầu… Trong khi đó, với người viễn thị, các tia sáng từ một vật ở xa hội tụ tại điểm sau võng mạc khi mắt không điều tiết.
Khi mắt điều tiết có thể đưa ảnh về võng mạc. Nguyên nhân là do trục nhãn cầu ngắn hơn bình thường, thường gặp bẩm sinh. Người viễn thị nhẹ có thể điều tiết để nhìn rõ cả xa và gần. Viễn thị nặng điều tiết không đủ nên thị lực nhìn xa và gần có thể đều kém. Một số trường hợp viễn thị có thể gây ra lác. Bệnh nhân viễn thị cần được điều chỉnh bằng kính cầu lồi (kính cộng).
Với tật khúc xạ loạn thị, bề mặt giác mạc không có độ cong giống nhau ở các kinh tuyến (giống như bề mặt của một quả trứng). Các tia sáng đi vào mắt sẽ hội tụ tại 2 tiêu điểm khác nhau. Ở mắt không loạn thị, bề mặt giác mạc có hình cầu (giống như bề mặt của một quả bóng tròn), độ cong trên bề mặt giống nhau ở tất cả các kinh tuyến.
Các tia sáng đi vào mắt hội tụ tại 1 điểm. Trẻ loạn thị thường có triệu chứng là nhìn xa và gần đều mờ, vật có thể có bóng mờ, hay mỏi mắt nhức đầu. Tình trạng này cần được điều chỉnh bằng kính trụ. Đây là loại kính chỉ chỉnh khúc xạ ở một trục nhất định. Nếu loạn thị kèm theo cận thị hoặc viễn thị thì phải điều chỉnh phối hợp gọi là kính cầu - trụ
Trong khi đó, nhược thị (mắt lười) là tình trạng thị lực kém ở một bên hay cả hai bên mắt xảy ra do có sự trở ngại nào đó trong quá trình phát triển thị lực bình thường của trẻ trong suốt thời thơ ấu. Mắt được coi là nhược thị khi có thị lực tối đa sau điều chỉnh kính dưới 7/10. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do tật khúc xạ, lác mắt, sụp mi, đục thủy tinh thể bẩm sinh, sẹo giác mạc…
Trẻ thường không có dấu hiệu gì đặc biệt nên rất khó phát hiện, bệnh chỉ được phát hiện khi khám sàng lọc. Các bác sĩ sẽ điều trị nguyên nhân gây nhược thị: Đục thủy tinh thể, mổ sụp mi, chỉnh kính…; Gia phạt: Che mắt tốt để kích thích mắt bị nhược thị hoạt động. Tuy nhiên, việc điều trị thường đáp ứng rất kém khi trẻ đã lớn.
Bác sĩ Quỳnh Anh khuyến cáo, để giữ gìn và chăm sóc đôi mắt của trẻ giúp không bị tật khúc xạ, phụ huynh cần đảm bảo nơi học tập đầy đủ ánh sáng cho con; kích thước của bàn, ghế phải phù hợp với chiều cao; không để mắt làm việc quá lâu, hạn chế thời gian xem tivi, chơi game, nhìn máy vi tính…; không đọc sách có chữ quá nhỏ hay mờ.
Theo lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa mắt, có nhiều biện pháp phòng tránh và điều trị cận thị học đường. Theo đó, các phụ huynh cần cho trẻ thăm khám định kỳ mắt 6 tháng/lần. Nếu bị cận thị, trẻ cần được điều trị sớm để có kết quả tốt nhất và sử dụng kính trong quá trình học tập.
Sau tiết học 45 phút, trẻ cần có thời gian thư giãn, nghỉ ngơi bằng cách: Nhắm mắt 20 giây, bỏ kính và đưa mắt ra ngoài phòng học, nhìn ra ngoài để mắt thư giãn, nghỉ ngơi. Hạn chế sử dụng điện thoại, tivi đặc biệt là thói quen nằm đọc sách, ảnh hưởng nhiều đến độ tiến triển của cận thị. Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng cũng đóng vai trò quan trọng. Cha mẹ cần cho trẻ tăng cường chế độ ăn rau xanh, hoa quả có màu vàng như gấc, cà rốt.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), thế giới có khoảng 154 triệu người đang bị tật khúc xạ nhưng chưa được điều trị. Trong đó, có hơn 13 triệu là trẻ em. Châu Á là nơi có tỉ lệ mắc tật khúc xạ học đường cao nhất thế giới. Khảo sát về tình trạng mắc tật khúc xạ ở trẻ em trên một số trường tiểu học và trung học cơ sở năm 2020 tại Hà Nội và năm 2023 tại TPHCM của Bệnh viện Mắt Trung ương cho thấy, tỉ lệ trẻ bị các vấn đề về mắt, nhất là cận thị ngày càng tăng cao. Tại Hà Nội, khoảng 51% trẻ em mắc tật khúc xạ, trong đó cận thị chiếm 37,5%, viễn thị chiếm 8,2% và loạn thị là 5,3%. Còn tại TPHCM, tỉ lệ trẻ em mắc tật khúc xạ lên tới 75,6% trong đó, số trẻ em bị cận thị chiếm 52,7%.
