Câu chuyện về người sáng lập Alberto Varela hé lộ mặt tối của trào lưu trị liệu tâm linh nở rộ tại châu Âu.
Trải nghiệm tâm linh
Năm 2017, Dalia, 30 tuổi, tham gia một buổi lễ dùng ayahuasca ở ngoại ô Barcelona (Tây Ban Nha) với hy vọng vượt qua nỗi đau mất mẹ. Chỉ sau liều thứ hai, trải nghiệm đã làm thay đổi cuộc đời cô. Cô nôn mửa, khóc không kiểm soát và thấy như một phần trong mình đang chết đi. Kết thúc chuyến đi, cô nói đã được xoa dịu và quyết định theo học để giúp người khác chữa lành như mình.
Khóa tu do công ty sức khoẻ tinh thần Inner Mastery tổ chức. Công ty vận hành hàng trăm buổi lễ ayahuasca mỗi năm tại 14 quốc gia, thu hút hàng chục nghìn người tìm kiếm sự thức tỉnh tâm linh. Nhiều người xem đây như một cộng đồng, một “gia đình” mới nhưng cũng có người gọi đó là một giáo phái.
Inner Mastery được sáng lập năm 2013 bởi ông Alberto Varela, doanh nhân người Argentina, với mô tả là công ty “đa quốc gia ayahuasca đầu tiên”. Varela đã biến nghi lễ bản địa thành sản phẩm thời đại mới, tách khỏi yếu tố tôn giáo và quảng bá dưới thông điệp “tự chữa lành”.
Ayahuasca là một loại thức uống thảo dược có nguồn gốc từ rừng Amazon, được người dân bản địa sử dụng trong nghi lễ tâm linh và chữa lành. Thức uống này chứa chất gây ảo giác mạnh DMT và thường mang lại trải nghiệm thay đổi nhận thức sâu sắc. Tuy nhiên, việc sử dụng ayahuasca tiềm ẩn nhiều rủi ro về thể chất và tâm lý, đặc biệt nếu không có giám sát chuyên môn. Hiện nay, ayahuasca bị kiểm soát ở nhiều quốc gia.
Inner Mastery hoạt động giống với một hệ thống khép kín. Người tham gia có thể trở thành nhân viên, trả tiền tham gia đào tạo, rồi làm việc không lương hoặc với mức thù lao thấp. Inner Mastery từng đạt đỉnh cao vào cuối những năm 2010 với hơn 130 nhân viên, tổ chức hơn một nghìn sự kiện mỗi năm cho 30 nghìn khách.
Thế nhưng, công ty bị vướng vào những chỉ trích nghiêm trọng. Các nhân viên cũ tố cáo họ phải làm việc quá sức còn công ty trả lương thấp, thao túng tinh thần người dễ bị tổn thương. Varela bị cáo buộc biến ayahuasca thành “liệu pháp công nghiệp” mà không tuân theo nguyên tắc truyền thống.
Một số người rời đi, gọi đây là một hệ thống bóc lột. Số khác, như Dalia, chấp nhận mọi điều kiện miễn là họ tìm thấy ý nghĩa sống. “Nếu nó là giáo phái thì sao? Tôi không quan tâm. Nó giúp tôi”, cô nói.
Từ doanh nhân thành “bậc thầy tâm linh”
Trước khi trở thành người đứng đầu “đế chế ayahuasca” đa quốc gia, Alberto Varela từng là một doanh nhân đầy tham vọng. Sinh năm 1960 tại Argentina, ông khởi nghiệp từ tuổi 17, lập gia đình sớm và nhanh chóng thành công trong ngành thời trang và tư vấn tiếp thị.
Năm 1999, Varela sang Tây Ban Nha, và một năm sau trải nghiệm ayahuasca đầu tiên tại Colombia đã thay đổi hướng đi của ông. Nhận thấy tiềm năng thương mại từ nhu cầu tâm linh đang gia tăng ở phương Tây, ông mở trung tâm y học thay thế ở Madrid, kết hợp ayahuasca với reiki và thiền, thu hút đông đảo người theo.
Không lâu sau, Varela mở rộng hoạt động, mạnh tay quảng cáo ayahuasca như “thuốc chữa bách bệnh” trên các tạp chí y học. Điều này gây chú ý không chỉ với khách hàng mà cả giới chức các quốc gia. Năm 2008, ông bị bắt trong một cuộc đột kích của cảnh sát Tây Ban Nha với cáo buộc liên quan đến sức khỏe cộng đồng. 14 tháng tù không làm Varela chùn bước, ngược lại, ông tuyên bố sẽ “nhân lên gấp một nghìn lần năng lượng” khi được trả lại tự do.
Ra tù không lâu, Alberto Varela tiếp tục bị cộng đồng ayahuasca Tây Ban Nha chỉ trích vì thương mại hóa quá mức. Bất chấp lời khuyên “đi chậm và có đạo đức hơn”, ông vẫn tiếp tục với niềm tin rằng mình “được chọn để mang ayahuasca ra thế giới” còn những người thận trọng chỉ là “kẻ hèn nhát”.
Năm 2013, Varela chi 4.000 USD mua lại nhóm Facebook về ayahuasca và tự quảng bá là “người phương Tây đầu tiên được các pháp sư Colombia cấp phép”. Ayahuasca Quốc tế, cộng đồng trực tuyến do ông sáng lập, nhanh chóng trở thành điểm đến đầu tiên cho những ai tìm kiếm trải nghiệm tâm linh mới.
Công ty Inner Mastery hình thành từ mạng lưới này, bắt đầu bằng các hội thảo tại châu Âu và Mỹ Latinh. Cùng lúc, Varela thành lập Trường Ayahuasca, nơi đào tạo “hướng dẫn viên” thay cho các pháp sư bản địa. Học phí lên đến hàng nghìn euro, nhiều học viên phải nợ công ty và làm việc đổi công như trong mô hình tiếp thị đa cấp. “Mục tiêu là bán, bán và bán”, một cựu thành viên nói.
Hệ thống điều khiển tâm thức
Hệ thống mở rộng nhanh chóng. Chỉ vài năm sau, Inner Mastery đã hiện diện tại Tây Ban Nha, Italy, Hà Lan, Mexico và nhiều quốc gia khác. Các buổi tĩnh tâm được tổ chức dồn dập, doanh thu mỗi sự kiện có thể lên tới 40 nghìn euro. Nhân viên được trả lương thấp hoặc bằng tiền mặt. Một số cựu cộng sự gọi hoạt động này là “buôn ma túy hợp pháp”.
Varela xây dựng công ty như một tập đoàn đa quốc gia, tách riêng các thực thể pháp lý, giấu vai trò cá nhân để né tránh trách nhiệm. Càng lớn mạnh, Inner Mastery càng đối mặt chỉ trích vì thiếu kiểm soát, giá cao, điều kiện tồi tệ và nhân lực thiếu kinh nghiệm. Điều này ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ tinh thần và thể chất của những người tham gia.
Trong các buổi lễ, một số người hoang tưởng, bỏ chạy khỏi hội trường trong tình trạng bán khỏa thân. Số khác lên cơn loạn thần, có người biến mất sau khi rời lễ. Tuy nhiên theo triết lý của Inner Mastery, hỗn loạn là một phần của “quá trình giải phóng”. Thực tập sinh như Dalia thậm chí được khuyến khích thử các chất mạnh như yopo, một loại thuốc hít gây ảo giác cực mạnh, khi chưa có chuẩn bị.
Trước những buổi lễ lố bịch trên, không chỉ người bản địa lên tiếng. Hơn 100 học giả và nhà nhân học đã ký tên vào một thư ngỏ, cáo buộc Inner Mastery “lợi dụng sự nhẹ dạ và dễ tổn thương của con người” để trục lợi, và biến ayahuasca thành sản phẩm tiêu dùng đại chúng, phi đạo đức và nguy hiểm”.
Varela phủ nhận tất cả. Ông nói đây là hành vi tống tiền và tuyên bố sẽ kiện ngược tội phỉ báng. Nhưng khi Inner Mastery mở rộng ra Mỹ, các hội nghị của họ thường vấp phải biểu tình và cáo buộc “chiếm đoạt văn hóa” từ chính các cộng đồng mà ông tuyên bố đại diện.
Cái kết của đế chế tâm linh
Khi công ty mở rộng, những tai nạn bắt đầu chất chồng. Vào năm 2019, một người đàn ông Hungary tử vong sau khi tham gia khóa tĩnh tâm của Inner Mastery ở Hà Lan. Theo điều tra, người này không chỉ uống ayahuasca mà còn sử dụng iboga, một chất ảo giác mạnh với hiệu ứng kéo dài nhiều giờ. Sự kết hợp này làm gia tăng đáng kể nguy cơ tâm thần và sinh lý.
Varela tiếp tục phủi trách nhiệm. Theo lời các cựu nhân viên, triết lý của công ty là “người sử dụng phải tự chịu hậu quả”. Mọi tai nạn đều được lý giải như một phần của “quá trình thanh lọc nội tâm”, hay tệ hơn, là lỗi của người tham gia vì “không chuẩn bị đủ tâm lý”. Sự thiếu đào tạo y tế và tâm lý ở đội ngũ điều hành khiến nguy cơ càng lớn.
Từ năm 2010 đến 2022, có ít nhất 58 trường hợp tử vong liên quan đến ayahuasca được ghi nhận trên toàn cầu, phần lớn là do sử dụng kèm các chất khác hoặc có bệnh nền. Ayahuasca không nguy hiểm về thể chất, nhưng tác động tâm lý của nó là một vùng xám. Ở đó có mọi biến số, từ môi trường, người hướng dẫn, đến trạng thái tinh thần người dùng, đều có thể là mồi lửa dẫn đến “nguy hiểm chết người”.
Sau nhiều bất đồng, nhà đồng sáng lập Inner Mastery, ông Oklander rời tổ chức và đệ đơn kiện vì bị nợ lương. Ông thắng kiện. Không dừng lại ở đó, ông còn gửi đơn tố giác hình sự, buộc tội Inner Mastery gian lận thuế và gây nguy hại cho sức khỏe cộng đồng. Trong hồ sơ gửi cảnh sát, ông đính kèm các email và tin nhắn đe dọa từ ban lãnh đạo công ty, yêu cầu các nhân viên “ngay lập tức gửi toàn bộ lợi nhuận về trụ sở Madrid nếu không muốn bị sa thải”.
Cảnh sát Tây Ban Nha đột kích 6 cơ sở của Inner Mastery vào tháng 7/2023, trong đó có biệt thự nơi Varela sinh sống. Ông đột ngột qua đời 3 tháng sau đó trong khi cuộc điều tra vẫn đang mở rộng. Đến cuối đời, ông ta vẫn đối mặt với cáo buộc tấn công tình dục, hành nghề y bất hợp pháp, buôn bán chất cấm và âm mưu hình sự.
Dù người sáng lập đã chết, Inner Mastery vẫn hoạt động nhưng thu hẹp quy mô. Với một lớp vỏ mới và các chi nhánh được gắn mác khác, tổ chức này tiếp tục quảng bá các khóa tu ayahuasca khắp châu Âu.
Những người từng ở trong vòng xoáy đó, như Dalia, nay đã rời đi, nhưng họ mang theo cả sự mất mát và những câu hỏi chưa lời đáp. Điều khiến họ đau lòng không chỉ là cảm giác bị lừa dối, mà là một niềm tin đẹp từng có thật.
Đó là ayahuasca có thể chữa lành, rằng một cộng đồng thực sự có thể được xây dựng từ trải nghiệm nội tâm chân thực. Nhưng trong tay những người sẵn sàng thao túng nỗi đau và kiếm lời từ khủng hoảng tinh thần, thứ vốn thiêng liêng ấy đã trở thành công cụ khai thác.
Dalia, nay làm việc độc lập như một nhà trị liệu, vẫn tiếp tục hành trình chữa lành không phải bằng sứ mệnh “đánh thức thế giới”, mà bằng sự thấu cảm từng cá nhân. Cô không phủ nhận tác dụng của ayahuasca, nhưng giờ đây, cô tiếp cận nó với sự tôn trọng lẫn dè chừng.
“Tôi từng nghĩ mình là một phần của điều gì đó vĩ đại. Giờ tôi hiểu, điều vĩ đại thật sự không nằm ở tổ chức, mà ở khả năng mỗi người tự lắng nghe chính mình”, Dalia nói.
