85% thanh niên hoàn thành THPT hoặc tương đương: Mở rộng cơ hội, điều kiện học tập

Nhiều ý kiến cho rằng, thực hiện mục tiêu này mở ra cơ hội lớn để phổ cập THPT qua các hình thức linh hoạt: THPT, trung học nghề, giáo dục thường xuyên. Tất nhiên, cần nhiều nỗ lực để hiện thực hóa được mục tiêu này.

Cơ hội phát triển trường trung học nghề

Ông Lê Văn Hòa - Giám đốc Trung tâm GDTX - Tin học, Ngoại ngữ tỉnh Quảng Trị cho rằng, mục tiêu đến năm 2030 có 85% thanh niên hoàn thành THPT hoặc tương đương cần hiểu theo hướng mở. “Hoàn thành THPT” nên hiểu là học sinh hoàn tất chương trình cấp THPT và được Hiệu trưởng cấp giấy chứng nhận, không nhất thiết phải thi đỗ tốt nghiệp THPT.

Trong quá trình học, học sinh đã được đánh giá thường xuyên, định kỳ, bảo đảm chất lượng lên lớp và chuẩn đầu ra. Còn khái niệm “tương đương” nên hiểu là học sinh theo học chương trình cấp THPT tại các cơ sở trung học nghề, trung cấp nghề, cao đẳng nghề… và được công nhận hoàn thành chương trình. Cách tiếp cận này vừa mở rộng hướng đi cho học sinh sau THCS, vừa đặt ra yêu cầu chuẩn hóa chương trình và chất lượng để bảo đảm sự tương đương thực chất.

Trong bối cảnh tinh gọn biên chế, sắp xếp lại hệ thống trường phổ thông và tốc độ gia tăng dân số cao ở đô thị, việc thực hiện mục tiêu trên đặt ra không ít thách thức. Theo ông Lê Văn Hòa, cần phát huy vai trò của các trung tâm GDNN-GDTX hiện nay, sắp tới là hệ thống trường trung học nghề. Việc triển khai Nghị quyết số 71-NQ/TW sẽ mở ra cơ hội phát triển mạng lưới trường trung học nghề trên cả nước, vừa góp phần giảm tải cho trường THPT, vừa hướng tới thực hiện mục tiêu phân luồng học sinh sau THCS vào năm 2030 mà Bộ GD&ĐT đề ra.

Bộ GD&ĐT cần có hướng dẫn, làm rõ khái niệm ‘tương đương THPT’ theo chuẩn quốc tế (ISCED cấp 3), tránh tình trạng mỗi nơi hiểu một kiểu, gây nhầm lẫn cho người học và xã hội. Chia sẻ điều này, ông Phạm Kim Thư - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Hữu Nghị (Nghệ An) nêu quan điểm: “tương đương THPT” nên hiểu là hoàn thành trình độ học vấn THPT thông qua con đường khác ngoài tốt nghiệp trường THPT, như trung học nghề (tích hợp văn hóa và đào tạo nghề), hoặc chương trình GDTX đáp ứng chuẩn đầu ra tương ứng, đủ điều kiện để học lên cao hơn.

Khẳng định trung học nghề là giải pháp quan trọng góp phần hiện thực hóa mục tiêu 85% thanh niên hoàn thành THPT hoặc tương đương đến 2030, ông Phạm Kim Thư lý giải: Mô hình này giúp giữ chân học sinh sau THCS, đặc biệt nhóm không có nguyện vọng, hoặc điều kiện theo học trường THPT.

Kết hợp dạy văn hóa và nghề, giúp người học vừa có nền tảng học vấn phổ thông, vừa có kỹ năng nghề thiết thực, gắn với nhu cầu lao động địa phương. Người tốt nghiệp trung học nghề cũng có thể học tiếp lên cao đẳng, đại học, hoặc tham gia thị trường lao động với tay nghề đã được đào tạo.

Đồng bộ giải pháp hiện thực hóa mục tiêu

Theo ông Phùng Quốc Lập - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Phú Thọ, “tương đương THPT” có thể hiểu là học sinh theo học chương trình giáo dục thường xuyên cấp THPT (đang thực hiện), tới đây là trung học nghề. Để đạt 85% thanh niên hoàn thành THPT hoặc tương đương, ông Phùng Quốc Lập gợi ý các giải pháp đồng bộ.

Ông Lập nhấn mạnh việc huy động cả hệ thống chính trị, đoàn thể và người dân tham gia vào công tác giáo dục - đào tạo; tăng cường tuyên truyền, vận động học sinh theo học THPT hoặc tương đương; có chính sách hỗ trợ phù hợp cho học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo và hoàn cảnh đặc biệt khó khăn theo học THPT.

Cũng đưa giải pháp, ông Phạm Kim Thư quan tâm đầu tiên đến hoàn thiện khung pháp lý cho trung học nghề. Theo đó, cho phép các cơ sở giáo dục nghề nghiệp trực tiếp giảng dạy khối lượng văn hóa THPT; chuẩn hóa chương trình tích hợp văn hóa - nghề, bảo đảm học sinh tốt nghiệp có năng lực học vấn tương đương THPT và quyền tiếp tục học lên. Cùng đó là chính sách tài chính và khuyến khích; có cơ chế đặt hàng đào tạo trung học nghề gắn với nhu cầu doanh nghiệp.

Mở thêm “cửa thứ hai” cho người ngoài độ tuổi thông qua phát triển mạnh các chương trình GDTX, học trực tuyến, học bù, học lại, tạo cơ hội cho lao động trẻ dang dở việc học có thể hoàn tất bậc học tương đương THPT. Đẩy mạnh hướng nghiệp sớm từ lớp 8-9 để học sinh có lựa chọn phù hợp, giảm tình trạng bỏ học do thiếu định hướng, giúp các em thấy rõ giá trị của việc hoàn thành THPT hoặc tương đương.

Đề xuất giải pháp hiện thực hóa mục tiêu 85% thanh niên hoàn thành THPT hoặc tương đương, ông Lê Văn Hòa nhấn mạnh 5 việc cần làm:

Thứ nhất, tập trung đánh giá chính xác tình hình cơ sở vật chất, đội ngũ và nhu cầu học tập của người dân tại từng địa phương, từ đó sớm xây dựng lộ trình sắp xếp các trung tâm GDTX, trung tâm GDNN-GDTX thành các trường trung học nghề, nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu học tập ở THPT.

Thứ hai, cần sắp xếp lại hệ thống các trường trung cấp, cao đẳng nghề tại các địa phương, đồng thời ban hành cơ chế cho phép các trường này tuyển sinh học sinh sau THCS. Qua đó, vừa tổ chức đào tạo nghề, vừa phối hợp với các cơ sở giáo dục có chức năng để triển khai chương trình THPT cho học sinh đang theo học nghề tại các trường này.

Thứ ba, cần khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư phát triển các mô hình trường trung học nghề tại những đô thị lớn, nhằm kịp thời giải quyết áp lực gia tăng dân số và góp phần nâng cao tỷ lệ học sinh được học chương trình THPT. Thu hút tư nhân tham gia vào hệ thống dạy nghề cũng là con đường nhanh và hiệu quả nhất để gắn kết đào tạo với nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động.

Thứ tư, trên cơ sở Chương trình GDPT 2018, Bộ GD&ĐT nghiên cứu điều chỉnh, giảm tải nội dung nhằm tạo thuận lợi, bảo đảm tính vừa sức cho học sinh vừa học nghề vừa học văn hóa, tránh tình trạng quá tải. Đồng thời, xây dựng công cụ đánh giá thống nhất để bảo đảm chuẩn đầu ra tương đương trong toàn hệ thống giáo dục.

Thứ năm, cần ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và công nghệ cho các trường dạy nghề, bảo đảm đào tạo thực chất: học sinh học nghề phải yêu nghề, ra trường làm được nghề và sống được bằng nghề. Đồng thời, phải chấm dứt tình trạng lãng phí kéo dài trong đào tạo nghề như: học nghề nhưng không nắm được kỹ năng nghề; giáo viên dạy nghề không thạo nghề; đào tạo theo đề án hỗ trợ chứ chưa xuất phát từ nhu cầu của người học và thị trường lao động.