10 giải pháp để phát triển nhanh giáo dục nghề nghiệp

Mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp phát triển mạnh

Tham luận tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Bộ GD&ĐT lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030 (chiều 21/8), ông Trương Anh Dũng – Bí thư Đảng ủy, Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên – chia sẻ, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ tiên tiến như: 5G, 6G, trí tuệ nhân tạo, robot hoá, công nghệ xanh... sẽ thay đổi cách thức sản xuất, làm việc và sinh hoạt của con người.

Những nghiên cứu gần đây cho thấy, trong 5 năm tới, thời gian dành cho các công việc hiện tại của con người và máy móc sẽ bằng nhau; 84% người sử dụng lao động sẽ chuyển sang số hoá nhanh chóng các quy trình làm việc; một số lượng lớn công ty cũng dự kiến sẽ thay đổi địa điểm, chuỗi giá trị và quy mô lực lượng lao động do các yếu tố công nghệ tác động.

Theo ông Trương Anh Dũng, những năm qua, giáo dục nghề nghiệp luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, đạt nhiều kết quả quan trọng: Nhận thức về giáo dục nghề nghiệp trong xã hội được nâng lên. Chính sách, pháp luật từng bước được hoàn thiện. Hệ thống giáo dục nghề nghiệp được hình thành theo hướng mở, liên thông, cơ bản phù hợp với các nước trên thế giới.

Mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp phát triển mạnh; các điều kiện bảo đảm chất lượng đào tạo được tăng cường, bước đầu hình thành một số cơ sở đào tạo và chương trình đào tạo chất lượng cao theo chuẩn quốc tế.

Tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề có bằng cấp, chứng chỉ; tỷ lệ lao động có việc làm phù hợp với kỹ năng nghề và trình độ đào tạo tăng; nhiều học sinh, sinh viên đạt giải thưởng cao trong các kỳ thi tay nghề khu vực và thế giới; lao động Việt Nam từng bước tham gia và đảm nhận nhiều vị trí công việc trước đây do chuyên gia nước ngoài đảm nhiệm.

Kết quả của giáo dục nghề nghiệp đã góp phần quan trọng hình thành đội ngũ lao động lành nghề, xây dựng giai cấp công nhân, nông dân hiện đại, lớn mạnh phục vụ cho phát triển kinh tế – xã hội, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Tuy nhiên, theo ông Trương Anh Dũng, quy mô giáo dục nghề nghiệp còn nhỏ; cơ cấu ngành, nghề, trình độ đào tạo chưa phù hợp; chất lượng, hiệu quả đào tạo chưa cao, nhất là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, ngành, nghề mới, kỹ năng tiên tiến.

10 giải pháp trọng tâm

Để phát triển nhanh giáo dục nghề nghiệp đáp ứng yêu cầu nhân lực có kỹ năng nghề cao, ông Trương Anh Dũng đề xuất một số giải pháp trọng tâm: Thứ nhất, ưu tiên nhanh chóng sửa đổi, bổ sung đồng bộ Luật Giáo dục, Luật Giáo dục nghề nghiệp, Luật Giáo dục đại học để tạo hành lang pháp lý cho đổi mới, phát triển giáo dục nghề nghiệp.

Trong đó cần định vị giáo dục nghề nghiệp là một bộ phận quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân và phát triển nguồn nhân lực, là nhân tố quyết định để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, nhất là các mô hình sản xuất mới với sự tích hợp của công nghệ, tự động hoá, sản xuất thông minh; hình thành hệ thống giáo dục nghề nghiệp đa dạng, mở, linh hoạt, dễ tiếp cận cho người dân để đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời, thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và thị trường lao động.

Thứ hai, bổ sung quy định về các chuẩn trong giáo dục nghề nghiệp, gồm: chuẩn trình độ được đào tạo của nhà giáo, chuẩn cơ sở giáo dục nghề nghiệp, chuẩn chương trình đào tạo. Điều này nhằm chuẩn hoá, thống nhất phương thức tổ chức, hoạt động đào tạo, hỗ trợ việc đánh giá, phân loại, đầu tư phát triển cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Thứ ba, tiếp tục rà soát, sắp xếp các cơ sở giáo dục nghề nghiệp bảo đảm hợp lý, đồng bộ với sắp xếp và trao quyền cho đơn vị hành chính các cấp, kết nối với quy hoạch sản xuất.

Chuẩn hoá, hiện đại hoá cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện đào tạo; ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số trong đào tạo. Hình thành các trung tâm đào tạo và thực hành nghề công nghệ cao, công nghệ mới, các ngành công nghiệp mũi nhọn, sản xuất thông minh...

Thứ tư, bổ sung quy định doanh nghiệp có vai trò đặc biệt quan trọng trong giáo dục nghề nghiệp, đồng hành với Nhà nước, cơ sở hoạt động giáo dục nghề nghiệp trong đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng nghề, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động; doanh nghiệp trực tiếp thực hiện hoặc tham gia vào các hoạt động giáo dục nghề nghiệp theo quy định của pháp luật; doanh nghiệp là cơ sở thực hành, thực tập giúp người học, giảng viên, giáo viên tiếp cận công nghệ, quy trình sản xuất thực tiễn và nâng cao kỹ năng nghề nghiệp.

Thứ năm, thúc đẩy hợp tác sâu rộng giữa nhà trường và doanh nghiệp trong giáo dục nghề nghiệp, nhất là trong tích hợp chức năng đào tạo, thực hành, sản xuất thực tế và dịch vụ kỹ thuật.

Thứ sáu, chú trọng phát triển đội ngũ nhà giáo, chuyên gia, người dạy nghề và cán bộ quản lý. Có chính sách hấp dẫn để thu hút; đào tạo, bồi dưỡng nhà quản lý, nhà giáo, người dạy nghề, chuyên gia chất lượng cao, tiếp cận chuẩn của các nước tiên tiến.

Thứ bảy, tăng cường nguồn lực và nâng cao hiệu quả đầu tư cho giáo dục nghề nghiệp, nhất là cho đào tạo nhân lực chất lượng cao, các ngành, nghề trọng điểm, mũi nhọn; ưu tiên đầu tư đồng bộ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp chất lượng cao;

Thứ tám, có chính sách khuyến khích, hỗ trợ học tập, phát triển kỹ năng suốt đời cho người dân; tạo cơ hội việc làm, đánh giá và bổ nhiệm chức danh nghề nghiệp, thăng tiến cho người học.

Thứ chín, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế về giáo dục nghề nghiệp để học hỏi các mô hình giáo dục tiên tiến và nâng cao chất lượng đào tạo; thúc đẩy việc chuẩn hoá, chứng nhận chất lượng chương trình đào tạo và bằng cấp quốc tế; mở rộng cơ hội việc làm trong và ngoài nước.

Thứ mười, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm về đổi mới, phát triển giáo dục nghề nghiệp; xoá bỏ mặc cảm đây là con đường thấp kém.