Đây là di tích lịch sử cấp quốc gia nằm ở xã Tân Lĩnh, huyện Lục Yên, nơi được ví như Hoàng thành của Yên Bái. Quần thể di tích này sẽ được tu bổ với tổng vốn đầu tư gần 22 tỷ đồng.
Di tích lịch sử - khảo cổ học Hắc Y ở xã Tân Lĩnh (Lục Yên) được phát hiện năm 1995. Đây là một quần thể di tích kiến trúc tôn giáo - tín ngưỡng đình - đền - chùa và các công trình phụ trợ khác gồm núi Thần áo đen (Hắc Y), chùa tháp Hắc Y, chùa Dõng, đền Đại Cại, chùa Thượng Miện, chùa Bến Lăn, Ao Vua, Trường Đua, được trải khắp trên một diện rộng khoảng 2 km2.
Qua nhiều lần khai quật, các nhà khảo cổ phát hiện thấy tại quần thể di tích này không ít hiện vật có hình dạng và niên đại giống với những hiện vật được khai quật ở Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội như gạch, ngói, đá chân cột, lá đề, sen, cúc, tượng đất nung linh vật các loại như đầu rồng, phượng... cùng đồ thờ, đồ gốm sứ có niên đại thời Trần (thế kỷ XIII-XIV).
Các nhà khoa học lịch sử nhận định đây là quần thể kiến trúc Phật giáo quy mô lớn, như trung tâm văn hóa Phật giáo thời bấy giờ và được ví như Hoàng thành của Yên Bái. Năm 2001, Di tích Hắc Y được công nhận Di tích lịch sử - khảo cổ học cấp quốc gia.
Vào ngày 16 tháng Giêng hàng năm, người dân trong vùng cùng đông đảo du khách đến dâng hương bày tỏ lòng thành kính bậc tiền nhân đã có công dạy nhân dân khai sơn, lập ấp và cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, quốc thái dân an, nhân khang vật thịnh.
Trải qua nhiều thế hệ, nơi đây trở thành địa điểm du lịch tâm linh nổi tiếng tại Yên Bái.
Ông Triệu Văn Huấn - Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Lục Yên - cho biết di tích lịch sử - khảo cổ học Hắc Y có giá trị lịch sử, văn hóa, tâm linh vô cùng quan trọng. Trải qua quá trình sử dụng lâu dài, đặc biệt là sau cơn bão số 3, một số hạng mục, công trình bị ảnh hưởng, hư hỏng cần được tu bổ, tôn tạo.
Theo ông Huấn, UBND tỉnh Yên Bái vừa phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình đầu tư tu bổ, tôn tạo di tích này với tổng mức đầu tư gần 22 tỷ đồng. Mục đích nhằm bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử của di tích, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, phát triển kinh tế du lịch, tạo điểm nhấn quan trọng trong tour du lịch qua miền Tây Bắc, xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa - lịch sử đặc biệt của khu vực Tây Bắc bộ.
Dự án được triển khai trong 3 năm. Trước mắt, tỉnh Yên Bái sẽ tiến hành tu bổ, tôn tạo lại Đền - Chùa Đại Cại, dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2025.