Vụ việc 6 người tử vong do bị đầu độc bằng xyanua ở Thái Lan, trong đó có 4 người là công dân Việt Nam khiến dư luận không khỏi bàng hoàng.
Hiện vụ việc đang Đại sứ quán Việt Nam tại Thái Lan phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng sở tại, theo sát và làm rõ nguyên nhân vụ việc, cung cấp thông tin cần thiết để phục vụ công tác điều tra.
Trước đây, những cái chết bí ẩn và tiểu thuyết gián điệp thường mô tả xyanua như một chất độc tác dụng nhanh, nhưng bất cứ ai cũng có thể tiếp xúc với chất độc này từ các hóa chất hàng ngày và thậm chí cả các loại thực phẩm thông thường.
Bạn đã bao giờ tự hỏi xyanua đầu độc và giết chết con người như thế nào, cần bao nhiêu thời gian trước khi nó trở nên độc hại và liệu có cách chữa trị không? Bài viết này cung cấp những thông tin bạn cần biết.
Hiểu hơn về xyanua
Thuật ngữ “xyanua” dùng để chỉ bất kỳ hóa chất nào có chứa liên kết cacbon-nitơ (CN). Nhiều chất có chứa xyanua, nhưng không phải tất cả chúng đều là chất độc chết người.
Natri xyanua (NaCN), kali xyanua (KCN), hydro xyanua (HCN) và cyanogen clorua (CNCl) gây chết người, tuy nhiên hàng ngàn hợp chất gọi là nitriles có chứa nhóm xyanua nhưng không độc hại bằng.
Trên thực tế, bạn có thể tìm thấy xyanua trong nitriles được sử dụng làm dược phẩm, chẳng hạn như citalopram (Celexa) và cimetidine (Tagamet). Nitriles không nguy hiểm vì chúng không dễ dàng giải phóng ion CN-, nhóm hoạt động như một chất độc trao đổi chất.
Chất độc xyanua hoạt động như thế nào?
Xyanua ngăn tế bào sử dụng oxy để tạo ra các phân tử năng lượng. Ion xyanua, CN-, liên kết với nguyên tử sắt trong cytochrome C oxidase trong ty thể của tế bào. Nó hoạt động như một chất ức chế enzyme không thể đảo ngược, ngăn chặn cytochrom C oxyase thực hiện công việc của nó, đó là vận chuyển các electron đến oxy trong chuỗi vận chuyển điện tử của quá trình hô hấp tế bào hiếu khí.
Nếu không có khả năng sử dụng oxy, ty thể không thể tạo ra chất mang năng lượng adenosine triphosphate (ATP). Các mô cần dạng năng lượng này, chẳng hạn như tế bào cơ tim và tế bào thần kinh, sẽ nhanh chóng tiêu hao hết năng lượng và bắt đầu chết. Khi một số lượng đủ lớn các tế bào quan trọng chết đi, sự sống sẽ chấm dứt.
Những cách tiếp xúc với xyanua
Cyanide có thể được sử dụng làm chất độc hoặc tác nhân chiến tranh hóa học, nhưng hầu hết mọi người đều vô tình tiếp xúc với nó. Một số cách tiếp xúc với xyanua bao gồm:
- Ăn sắn, đậu lima, yucca, măng, lúa miến hoặc hạnh nhân
- Ăn hạt táo, hạt anh đào, hạt mơ hoặc hạt đào
- Hút thuốc lá
- Đốt nhựa
- Đốt than
- Hít khói từ vụ cháy nhà
- Dùng sản phẩm chứa acetonitril để gỡ móng tay nhân tạo
- Uống nước, ăn thức ăn, chạm vào đất hoặc hít phải không khí bị ô nhiễm
- Tiếp xúc với thuốc diệt chuột hoặc thuốc trừ sâu có chứa xyanua
Nhiều quy trình công nghiệp liên quan đến các hợp chất có chứa xyanua hoặc có thể phản ứng với nước hoặc không khí để tạo ra nó.
Các ngành công nghiệp giấy, dệt, quang hóa, nhựa, khai thác mỏ và luyện kim đều có thể tiếp xúc với xyanua.
Một số người cho biết mùi hạnh nhân đắng liên quan đến xyanua, nhưng không phải tất cả các hợp chất độc hại đều tạo ra mùi hương và không phải tất cả mọi người đều có thể ngửi thấy nó. Khí xyanua nhẹ hơn không khí nên sẽ bay lên.
Triệu chứng ngộ độc xyanua
Hít phải một lượng lớn khí xyanua sẽ nhanh chóng gây bất tỉnh và thường tử vong. Liều thấp hơn có thể sống sót, đặc biệt nếu được cấp cứu ngay lập tức.
- Triệu chứng tức thời: Đau đầu, chóng mặt, yếu đuối, lú lẫn, mệt mỏi, thiếu sự phối hợp.
- Các triệu chứng từ liều lượng lớn hơn hoặc tiếp xúc lâu hơn: Huyết áp thấp, bất tỉnh, co giật, nhịp tim chậm, tổn thương phổi, suy hô hấp, hôn mê.
Bao nhiêu xyanua gây chết người?
Bao nhiêu xyanua là quá nhiều tùy thuộc vào con đường tiếp xúc, liều lượng và thời gian tiếp xúc. Xyanua hít vào có nguy cơ cao hơn xyanua ăn vào.
Theo ước tính sơ bộ, liều gây chết người phụ thuộc vào hợp chất chính xác và một số các yếu tố khác, khoảng nửa gam xyanua ăn vào sẽ giết chết một người trưởng thành.
Bất tỉnh, sau đó là tử vong, có thể xảy ra trong vòng vài giây sau khi hít phải liều cao xyanua, nhưng liều thấp hơn và uống xyanua có thể mất vài giờ đến vài ngày để điều trị. Do đó, chăm sóc y tế khẩn cấp là rất quan trọng.
Có cách điều trị ngộ độc xyanua không?
Vì là chất độc tương đối phổ biến trong môi trường nên cơ thể có thể giải độc một lượng nhỏ xyanua. Ví dụ, bạn có thể ăn hạt táo hoặc chịu được xyanua từ khói thuốc lá mà không chết.
Khi xyanua được sử dụng làm chất độc hoặc vũ khí hóa học, việc điều trị phụ thuộc vào liều lượng. Sơ cứu ban đầu khi hít phải xyanua đòi hỏi phải đưa nạn nhân ra nơi có không khí trong lành.
Việc nuốt xyanua hoặc liều xyanua hít vào có thể được khắc phục bằng cách sử dụng thuốc giải độc có tác dụng giải độc xyanua hoặc liên kết với nó. Ví dụ, vitamin B12 tự nhiên, hydroxocobalamin, phản ứng với xyanua tạo thành cyanocobalamin, được bài tiết qua nước tiểu.
