Ngày 18/11/1978, hơn 900 thành viên của giáo phái People Temple (Đền thờ Nhân dân) tại thị trấn Jonestown, Guyana, tiến hành tự sát tập thể, trong đó có 276 trẻ em. Phần lớn nạn nhân là người da màu.
Phản đối nạn phân biệt chủng tộc
 |
Thủ lĩnh giáo phái People Temple, Jim Jones. |
Đến nay, Jonestown đã trở thành một khu vực bị bỏ hoang với nhiều lời đồn đoán về những hiện tượng ma quỷ kì bí. Cũng vì thế, không có ai muốn đến định cư ở đó. Vào giữa những năm 1980, phần lớn khu định cư đã bị thiêu rụi do hỏa hoạn nhưng tàn tích vẫn còn lại, là minh chứng cho vụ tự sát tập thể của một giáo phái đến từ nước Mỹ. Xung quanh vụ việc vẫn còn nhiều nghi vấn không bao giờ được giải đáp vì những người nắm giữ đáp án đều đã ra đi.
Người đứng sau People Temple là Jim Jones, người da trắng sinh năm 1931 tại bang Indiana, Mỹ. Năm 1955, người này thành lập People Temple mang đậm tinh thần Kitô giáo ở Indianapolis. Jones được đánh giá là người có quan điểm tiến bộ, nhà hoạt động dân quyền nổi bật.
Khi thành lập People Temple, Jones được truyền cảm hứng từ lý tưởng về một xã hội công bằng, hòa nhập, nơi không tồn tại nạn phân biệt chủng tộc và nghèo đói. Ông nói rằng bản thân phản đối kịch liệt phân biệt chủng tộc. Bố của Jones từng liên quan đến một nhóm da trắng thượng đẳng và từ chối cho bạn bè da màu vào nhà nên ông đã không nói chuyện với bố trong rất nhiều năm.
Vì vậy, dù là người da trắng nhưng Jones đã thu hút rất nhiều người Mỹ gốc Phi tham gia giáo phái, đưa People Temple trở thành một trong những giáo phái đa chủng tộc đầu tiên ở miền Trung Tây nước Mỹ. Bởi lẽ vào thời điểm đó, các giáo phái do người da trắng thành lập chỉ tiếp nhận tín đồ da trắng.
Năm 1956, Jones mua một nhà thờ nhỏ ở Indianapolis để tổ chức các buổi họp mặt giáo phái. Họ thực hành chữa bệnh cho bệnh nhân trước mặt toàn bộ thành viên giáo phái nhưng những bệnh nhân này đều đóng giả bị bệnh để mọi người lầm tưởng là Jones đang “chữa bệnh thần kỳ”. Ông ta thậm chí còn tự mình vào vai “chết đi sống lại”.
Đến những năm 1960, trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh, nỗi sợ chiến tranh hạt nhân lan rộng trong xã hội Mỹ. Jones tình cờ đọc được một bài viết trên tạp chí Esquire liệt kê 9 địa điểm an toàn trên thế giới trong trường hợp thảm họa hạt nhân xảy ra.
Một trong những nơi này là Eureka, bang California. Đến năm 1965, ông cảnh báo một cuộc tấn công hạt nhân sẽ xảy ra vào ngày 15/7/1967 và thuyết phục khoảng 100 thành viên giáo phái chuyển đến California.
Chuyển đến khu vực mới, People Temple ngày càng phát triển mạnh mẽ, nhất là vào những năm 1970. Thành viên giáo phái từ khoảng vài trăm người đã lên đến 3.000 - 5.000 người. Jones tích cực thu hút thành viên mới bằng việc trộn lẫn tư tưởng chữa bệnh bằng đức tin và văn hóa người da màu. Ông cũng kêu gọi các thành viên trong giáo phải nỗ lực thực hiện lý tưởng chung và gia sức truyền bá People Temple.
Do đó, các thành viên People Temple đã đi khắp đất nước để tổ chức diễn thuyết hoặc các buổi quyên góp. Jones còn cho mở bếp ăn miễn phí cho người nghèo để thu hút người ủng hộ mới, mở nhà trẻ, cung cấp dịch vụ y tế và pháp lý... để hỗ trợ người có hoàn cảnh khó khăn. Giáo phái lớn mạnh kéo theo đó là niềm tin vững chắc của các thành viên dành cho người đứng đầu là Jim Jones.
Hàng nghìn tín đồ, phần lớn là người Mỹ gốc Phi, đã gia nhập tổ chức. Theo Hiệp hội Lịch sử trí tuệ người Mỹ gốc Phi, ít nhất 75% thành viên của People Temple là người da màu. Jones vẫn duy trì lý tưởng giáo phái là không gian an toàn cho người Mỹ gốc Phi giao lưu với người da trắng mà không bị thù ghét. Mọi hoạt động phúc lợi, hỗ trợ người nghèo của Jones đều xây dựng trên mục tiêu dành cho các tín đồ da màu.
Ngoài ra, Jones kết bạn với các chính trị gia và hãng truyền thông ở California. Bất kỳ chính trị gia nào được Jones ủng hộ cũng sẽ nhận được phiếu bầu từ cử tri là thành viên của People Temple. Do vậy, ông ta trở thành người rất được kính trọng ở bang California. Vào thời điểm hoạt động đỉnh cao của People
Temple ở California, giáo phái đã xây dựng 9 viện dưỡng lão, 6 trường tư thục dành cho trẻ em. Nhiều tài liệu truyền giáo cũng được xuất bản với số lượng đạt 30.000 bản hàng tháng.
Sự thật méo mó
 |
Khu định cư Jonestown nhìn từ trên cao. |
Tuy nhiên, khi People Temple đang ở trên thời kỳ sung túc nhất, Jones bị tố cáo đối xử với các tín đồ rất tồi tệ. Theo một số nguồn tin từ những thành viên giáo phái, họ thường bị sỉ nhục, đánh đập và tống tiền. Nhiều người bị ép buộc, thậm chí là “tẩy não” để cống nạp tài sản cho giáo phái. Jones còn yêu cầu họ dành sự quan tâm dành cho giáo phái hơn là gia đình mình.
Khi các thành viên không thể chấp nhận nữa và đòi rời khỏi People Temple, Jones cảnh báo họ sẽ bị đưa vào các trại tập trung của chính phủ. Người thân của các tín đồ cũng đâm đơn kiện, cho rằng Jones đang lừa gạt niềm tin và tiền bạc của các thành viên.
Các hãng truyền thông cũng phát hiện điều không ổn khi nhiều thành viên cấp cao của People Temple đồng loạt rút khỏi giáo phái. Nhiều người nặc danh gửi thông tin chỉ trích giáo phái cho các tờ báo, kể rằng mọi người ở đó bị giam giữ bằng vũ lực. Các thành viên phải chịu hình phạt tàn bạo nếu vi phạm các quy định của giáo phái.
Khi không thể bưng bít thêm thông tin, Jones quyết định phải có một sự “tái sinh” bên ngoài nước Mỹ. Năm 1977, Jones cùng với khoảng 1.000 tín đồ trung thành chuyển đến sống ở Jonestown, khu định cư mà ông ta thuê tại quốc gia Nam Mỹ Guyana.
Họ dự định ở đây khoảng 3 - 4 năm. Nơi ở mới được miêu tả như một xã hội không có phân biệt chủng tộc, giải thoát khỏi chủ nghĩa da trắng thượng đẳng và sự chia rẽ ở Mỹ. Gần 70% tín đồ sống ở Jonestown là người da màu.
 | |
|
Jonestown được vẽ nên là một thiên đường nhưng cuộc sống ở đây không khác nào địa ngục. Vì số lượng nhà ở hạn chế nên mỗi phòng được lắp đặt nhiều giường tầng chật kín người. Các khu nhà được chia theo giới tính nên vợ chồng không được ở chung.
Các tín đồ phải làm việc trên cánh đồng 10 tiếng mỗi ngày. Buổi tối, họ lắng nghe các bài giảng của Jones trong nhiều giờ. Vào những đêm chiếu phim, thay vì những bộ phim giải trí, họ phải xem phim tài liệu về những nguy hiểm và tệ nạn của thế giới bên ngoài.
Khẩu phần ăn bị hạn chế. Những thành viên phạm lỗi bị trừng phạt nghiêm khắc, bị đánh đập và nhốt trong các nhà tù nhỏ như kích cỡ quan tài hoặc bị bỏ lại qua đêm trong giếng cạn. Họ bị tịch thu hộ chiếu và những lá thư gửi về Mỹ bị kiểm duyệt.
Cái nóng tại Nam Mỹ và sự ngột ngạt trong Jonestown khiến nhiều thành viên ốm nặng. Hơn nữa việc phải làm việc liên tục dưới cái nắng gay gắt khiến tình trạng bệnh thêm tồi tệ. Dù đau ốm, họ cũng không được phép rời khỏi “thiên đường” nằm sâu trong khu rừng hẻo lánh, bao quanh là lực lượng bảo vệ có vũ trang.
Những cái chết dồn dập
 |
Hiện trường vụ tự sát tập thể tại khu định cư Jonestown. |
Tháng 11/1978, nghị sĩ Mỹ Leo Ryan tới Guyana để kiểm tra hoạt động của Jonestown sau khi nhận được thông tin từ nhóm người thân của các tín đồ rằng giáo phái đang giam giữ người trái phép. Đi cùng ông là phái đoán 18 người, gồm một số phóng viên.
Thời điểm này, sức khỏe Jones suy yếu, ông ta ngày càng trở nên hoang tưởng và lo sợ rằng Chính phủ Mỹ và các thế lực khác muốn hủy hoại mình. Ông ta liên tục tiêm vào đầu tín đồ rằng nước Mỹ đã rơi vào hỗn loạn, rằng nạn diệt chủng đang diễn ra trên đường phố.
Khi Ryan đến Jonestown, khung cảnh nơi đây tương đối yên bình. Người dân làm việc trên những cánh đồng. Chỉ khoảng 10 tín đồ yêu cầu được rời đi cùng phái đoàn của nghị sĩ. Ngày hôm sau, khi phái đoàn của Ryan cùng 10 tín đồ ra sân bay trở lại Mỹ, họ đã bị những người bảo vệ Jonestown tấn công. 5 người thiệt mạng, trong đó có Ryan.
Trở lại Jonestown, Jones ra lệnh tập hợp tất cả mọi người tại sảnh chính. Bày tỏ nỗi thất vọng khi nhiều tín đồ rời bỏ ông ta để trở về Mỹ, Jones đe dọa sẽ có một cuộc tấn công nhắm vào Jonestown. Theo lời ông ta, Chính phủ Mỹ sẽ tìm đến, họ sẽ nhảy dù xuống Jonestown, bắn những đứa trẻ vô tội.
Do đó, Jones nói rằng chỉ có một lối thoát duy nhất, đó là tự tử tập thể. Theo bản ghi âm FBI thu được, Jones đã thuyết phục các tín đồ rằng: “Hãy chết với thể diện, đừng chết trong nước mắt và đau đớn. Tôi không quan tâm các bạn nghe thấy bao nhiêu tiếng la hét, tôi không quan tâm có bao nhiêu tiếng khóc quằn quại đau khổ, cái chết còn tốt gấp triệu lần 10 ngày sống thêm cuộc đời này. Nếu các bạn biết điều gì đang chờ mình ở phía trước, các bạn sẽ hạnh phúc khi được ra đi từ đêm nay”.
 |
Thi thể nạn nhân được quân đội Mỹ dùng trực thăng đưa về quê hương. |
Dung dịch mà ông ta chuẩn bị là thức uống vị trái cây pha xyanua, thuốc an thần và thuốc giảm đau. Tất cả tín đồ lần lượt được phát một cốc nhựa đựng nước trái cây đã tẩm độc. Đầu tiên, cha mẹ cho các con mình uống, sau đó họ tự uống. Theo đó, một số người đã bị dùng vũ lực ép uống. Bản thân Jones sau đó được phát hiện bị bắn xuyên đầu. Tổng cộng, ở Jonestown có 918 người chết, trong đó 276 trẻ em.
Khi giới chức Guyana tìm đến ngày hôm sau, họ bàng hoàng phát hiện khi chứng kiến cảnh tượng thi thể nằm la liệt. Jones không uống thuốc độc. Sau khi chứng kiến các tín đồ chết trong đau đớn, ông ta chọn cách tự bắn vào đầu.
Chỉ khoảng 100 tín đồ sống sót sau thảm kịch. Đó là những người đang đi làm nhiệm vụ ở nơi khác tại Guyana hoặc trốn vào trong rừng. Ngoài ra, bà Hyacinth Thrash, người phụ nữ da màu cao tuổi đã ngủ trong buồng của mình suốt thời gian diễn ra vụ thảm sát. Khi thức dậy vào sáng hôm sau, bà thấy các thi thể của các tín đồ được phủ vải, trong đó có chị của bà.
