Sa Tăng vốn là Quyển Liêm đại tướng trên thiên đình, chỉ vì nhỡ tay làm vỡ chiếc cốc lưu ly mà bị Ngọc Hoàng đày xuống làm yêu quái ở Lưu Sa Hà nơi hạ giới, chuyên làm hại dân lành và đòi ăn thịt trẻ con.
Tạo hình của Diêm Hoài Lễ khi còn là yêu quái ở Lưu Sa Hà.
Trong truyện Tây Du Ký, Ngô Thừa Ân từng miêu tả Sa Tăng: "Khắp đầu tóc đỏ rối tung, hai mắt tròn xoe sáng trưng như đèn, mặt thì đen sậm, tiếng thét ầm vang như tiếng sấm, mình khoác áo lông ngỗng vàng, lưng thắt hai dải mây rừng trắng bóng, cổ đeo chuỗi vòng 9 đầu lâu, tay cầm bảo trượng hung dữ ngang tàng".
Tuy đây là việc bình thường, thế nhưng cũng thể hiện Sa Tăng là một con người ôn tồn và hòa nhã, một trợ thủ đắc lực của Tôn Ngộ Không. Nhìn đại thể, con người Sa Tăng trung hậu, thành thật và toát lên nhân cách một người chính trực.
Tuy nhiên, trên cổ của Sa Tăng lại có một chiếc "dây chuyền" vô cùng kỳ lạ. Một chuỗi vòng có 9 hạt được xâu vào nhau cẩn thận.
Chuỗi vòng cổ "ghê rợn" trước cổ Sa Tăng.
Liên quan đến chuỗi vòng này, Sa Tăng từng giải thích với Quan Thế Âm Bồ Tát rằng: "Ta ở nơi đây đã ăn thịt vô số người, từ trước đến giờ những người đi qua đây đều bị ta ăn thịt. Phàm là đầu lâu còn sót lại, ta đều ném xuống sông Lưu Sa này, và chúng đã chìm hết xuống đáy.
Nước con sông này lông ngỗng cũng không thể nổi lên, nhưng kỳ lạ, chỉ có 9 cái đầu lâu của người đi lấy kinh này, là nổi lềnh bềnh trên mặt nước, không chìm xuống. Ta cho rằng đây là những vật lạ, nên đã lấy dây xâu lại thành một chuỗi vòng đeo lên cổ, để khi rảnh rỗi lấy ra xem".
Trong "Thi thoại Đường Tam Tạng thỉnh kinh" được viết trước khi tác phẩm "Tây Du Ký" ra đời, Sa Tăng từng nói với Tam Tạng pháp sư: "Dưới cổ ta là những đầu lâu của người mà ta đã từng ăn thịt". Và đó chính là mạng sống của 9 hoà thượng trước đó.
Về sau, nhờ sự giúp sức của Bồ Tát mà Đường Tăng cảm hoá được Sa Tăng.
Sau đó Sa Tăng được Đường Tăng nhận đồ đệ phò trợ sang Tây Trúc thỉnh kinh và thay luôn Bát Giới trong việc gồng gánh hành lý của sư phụ.
Cuối cùng nhờ chiếc bình hồ lô của Quan Thế Âm Bồ Tát và chuỗi vòng đầu lâu của Sa Tăng mà họ đã vượt sông Lưu Sa thuận lợi. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ chuỗi vòng đầu lâu đã được hóa giải, biến thành 9 ngọn gió bay đi.
Năm 1980, sau khi đạo diễn Dương Khiết tìm được Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới. Để hoàn thành tác phẩm Tây Du Ký kinh điển, bà liền lên kế hoạch công phu để tìm sự đệ cuối cùng Sa Tăng.
Khi gặp mặt đạo diễn Dương, bà nhớ lại thì ra Diêm Hoài Lễ từng thử vai nhân vật quốc vương trong tập Trừ yêu ở nước Ô Kê và bị loại do không phù hợp. Thế nhưng khi hóa trang thành nhân vật Sa Tăng thì thực sự là quá giống. Vậy là 3 đồ đệ của Đường Tăng đã hình thành!
Trong bốn thầy trò Đường Tăng, Diêm Hoài Lễ là diễn viên lớn tuổi nhất. Khi đóng vai Sa Tăng, ông đã ở tuổi 50 nhưng vẫn chấp nhận chịu khó, chịu khổ để "lăn xả" cùng đoàn phim.
Dù đóng nhiều nhân vật như vậy nhưng Diêm Hoài Lễ lại không nhận bất kỳ một đồng thù lao nào trong suốt 6 năm trời. Ông tình nguyện đóng góp công sức của mình cho đoàn phim mà không cần được hồi đáp.
Nghĩa cử cao đẹp của nam diễn viên khiến nhiều người cảm phục, xúc động. Đáng tiếc là Diêm Hoài Lễ vì tuổi cao sức yếu nên đã không thể cùng đoàn phim Tây Du Ký làm phần 2 vào năm 2000. Về sau vai diễn này được giao cho Lưu Đại Cương.
