Theo Tổ chức Đột quỵ Hoa Kỳ, năm 2019, số lượng bệnh nhân trẻ tuổi đột quỵ đã tăng hơn 44% trong 10 năm gần đây. Khoảng 15% bệnh nhân đột quỵ mỗi năm có độ tuổi từ 18 - 50.
Tại Việt Nam, tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi cũng có xu hướng tăng, trung bình khoảng 2% mỗi năm. Trong đó, số lượng nam giới cao gấp 4 lần nữ giới. Từ đầu năm tới nay, Trung tâm Đột quỵ não – Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã ghi nhận và điều trị trường hợp nhỏ nhất là 12 tuổi, cũng như nhiều ca bệnh khác trong độ tuổi thanh thiếu niên bị đột quỵ não.
Bác sĩ Phạm Văn Cường tại Trung tâm Đột quỵ não, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, đã lý giải những nguyên nhân chủ yếu khiến người trẻ đột quỵ não.
Bệnh lý dị dạng mạch máu não: Dị dạng mạch máu não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ chảy não ở những người trẻ tuổi. Sự phát triển bất thường của mạch máu não có thể gây nên những túi phình. Thành mạch máu mỏng là nguyên nhân có thể gây xuất huyết não.
Hoặc mạch máu có thể bị bóc tách gây hẹp, tắc mạch - nhồi máu não. Hiện tại, chưa có biện pháp nào thực sự hiệu quả để dự phòng dị dạng mạch não. Những bất thường này có thể phát hiện sớm qua chụp cắt lớp vi tính tương phản mạch máu não, hoặc chụp cộng hưởng từ mạch máu não.
Hút thuốc lá: Khoảng 50 % bệnh nhân đột quỵ trẻ tuổi hút thuốc lá. Những nghiên cứu mới nhất cho thấy có sự tương quan giữa số lượng thuốc hút mỗi ngày và nguy cơ đột quỵ não. Thuốc lá có chứa khoảng 7000 chất độc hóa học như carbon monoxide, formaldehyde, arsenic và cyanide.
Những chất độc này được vận chuyển vào máu sau khi hấp thu vào phổi làm thay đổi và phá hủy các tế bào trong cơ thể. Những thay đổi của các chất hóa học này làm tăng nguy cơ vữa xơ, tổn thương mạch máu não.
Rối loạn chuyển hóa mỡ máu: Khoảng 50 - 60% bệnh nhân nhồi máu não trẻ tuổi có rối loạn chuyển hóa mỡ máu. Trong đó, nam giới hay gặp hơn nữ. Các nhà khoa học Brasil đã chỉ ra rằng, tỉ lệ Apolipoprotein B và Apoprotein A- I (ApoB/ApoA-I) có liên quan mật thiết đến nhồi máu não.
Người trẻ tuổi với thói quen ăn uống có hại sức khỏe (ăn quá nhiều thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn…), ngày càng đối diện với các bệnh lý mạch máu sớm hơn (đột quỵ, tim mạch …)
Bệnh béo phì và lười vận động: Các nghiên cứu tại Hoa Kỳ cho thấy, khoảng 10% các bệnh nhân đột quỵ trẻ tuổi thừa cân (chỉ số khối cơ thể BMI >30). Ngoài ra, các chỉ số chu vi vòng bụng, tỉ lệ vòng bụng/vòng hông, tỉ lệ vòng bụng/chiều cao còn có mối liên quan chặt chẽ hơn đến nguy cơ đột quỵ.
Tại Việt Nam chưa có nghiên cứu cụ thể về vấn đề này. Tuy nhiên, trong 5 năm qua, tỉ lệ người béo phì tại Việt Nam đã tăng 33%, đứng thứ 2 trong khu vực Đông Nam Á. Sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế kéo theo chế độ ăn ít lành mạnh hơn. Giới trẻ ngày càng thích ngồi trước màn hình máy tính hoặc ôm điện thoại di động hơn là tham gia các hoạt động thể dục, thể thao.
Đái tháo đường và tăng huyết áp: Đái tháo đường gặp ở 30% bệnh nhân đột quỵ trẻ và với bệnh tăng huyết áp là khoảng 10%. Đặc biệt với khu vực Đông Nam Á, tỉ lệ bệnh nhân đột quỵ nhồi máu não trẻ tuổi đái tháo đường lên tới 54.8%.
Việt Nam đang có sự gia tăng nhanh bệnh tiểu đường ở người trẻ, thậm chí là trẻ em. Nhiều ca bệnh được ghi nhận ở trẻ nhỏ từ 9 - 13 tuổi, thanh niên từ 20 đến dưới 30 tuổi. Thói quen ăn uống thay đổi, lối sống không lành mạnh, ô nhiễm môi trường khiến độ tuổi mắc tiểu đường càng trẻ, thậm chí mới 9 tuổi.
Uống rượu bia: Uống rượu bia, đặc biệt là rượu nặng có liên quan chặt chẽ đến sự tăng lên của bệnh lý chảy máu não ở bệnh nhân trẻ tuổi. Nghiên cứu của Tạp chí Y khoa Lancet (Anh) về tình trạng sử dụng đồ uống có cồn tại 189 quốc gia và vùng lãnh thổ giai đoạn 1990 - 2017 cho thấy, Việt Nam là quốc gia có tốc độ tăng tiêu thụ rượu lớn nhất thế giới. Năm 2017, bình quân mỗi người Việt uống gần 9 lít đồ uống có cồn, con số này tại Ấn Độ là 5,9 lít; Nhật Bản là 7,9 lít...
Trong một báo cáo công bố năm 2018, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng đánh giá mức tiêu thụ rượu bia của người Việt ở bậc cao so với các quốc gia khác trong khu vực. Ước tính, trung bình mỗi người Việt trên 15 tuổi tiêu thụ 8,3 lít cồn nguyên chất trong một năm, nhiều hơn người Trung Quốc và gấp 4 lần người Singapore.
Bác sĩ Cường nhấn mạnh, đột quỵ ở người trẻ có thể được đẩy lùi nhờ những thói quen sinh hoạt lành mạnh như: Tích cực vận động thể dục thể thao, hạn chế sử dụng thức ăn nhanh, các thực phẩm chế biến sẵn, nói không với thuốc lá, hạn chế bia rượu…
Ngoài ra, người trẻ không nên chủ quan khi cho rằng, đột quỵ chỉ xảy ra ở người cao tuổi mà bỏ qua việc thăm khám sớm tại các cơ sở y tế khi có biểu hiện của bệnh lý đột quỵ (yếu liệt tay chân, méo miệng, nói khó …).
