Trong số những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông phải kể đến các tiểu thuyết “Tội ác và hình phạt”, “Chàng ngốc”, “Lũ người quỷ ám”, “Anh em nhà Karamazov”... Nhân dịp 200 năm ngày sinh của ông (1821 - 2021), chúng ta tìm hiểu thêm về cuộc đời của Dostoyevsky, trong đó ông còn được biết là một người tình say đắm, đau khổ với nhiều phụ nữ.
Viết văn vì thiếu tiền
Feyodor Dostoyevsky sinh ngày 11/11/1821 ở Matxcơva. Cha ông, một bác sĩ quân y với đồng lương ít ỏi, suốt đời sống giản dị. Mẹ ông là một phụ nữ sùng đạo và giỏi nội trợ. Nhà nghèo, nhưng cha mẹ ông không tiếc tiền nuôi con cái ăn học.
Năm 1837, mẹ Dostoyevsky qua đời, cha ông đưa cả nhà tới Saint - Petersburg để hướng các con thi vào trường kĩ thuật. Năm 1839, bố của Dostoyevsky qua đời. Năm 1843, Dostoyevsky tốt nghiệp trường kĩ thuật và gia nhập quân đội, nhưng con đường sự nghiệp của một kĩ sư quân sự không hấp dẫn ông.
Năm 1844, Dostoyevsky giải ngũ và bắt đầu viết văn. Ông luôn túng thiếu, nhưng đồng thời lại là một người rất thiếu thực tế và tiêu xài hoang phí. Vào những năm này, sự túng thiếu của nhà văn đã trở thành căn bệnh kinh niên. Trong những bức thư của ông viết cho bạn bè thường xuyên bắt gặp chỉ một mô-típ: Tiền, tiền, tiền!
Năm 25 tuổi, Dostoyevsky in cuốn sách đầu tiên “Những kẻ bần hàn” và được độc giả đón nhận nhiệt liệt. Thành công vượt quá mong đợi của nhà văn trẻ. Nhưng chẳng bao lâu thất vọng lại ập đến: Dostoyevsky nợ nần khắp nơi, ông phải viết quá sức theo đơn đặt hàng, điều này làm ông mệt mỏi.
“Quả thật em chưa bao giờ sống khó khăn như thế này”, Dostoyevsky viết cho anh trai. Dostoyevsky buộc phải xin ứng trước nhuận bút của những tác phẩm chưa viết của mình, phải nghe những lời trách cứ vì không hoàn thành bản thảo đúng thời hạn.
Ông viết miệt mài, bất chấp cơn động kinh hành hạ. Vì thế, suốt đời Dostoyevsky ghen tị với những nhà văn có cuộc sống sung túc. “Ôi, ước gì được viết dù chỉ một cuốn tiểu thuyết như Turgenev, Tolstoy”, ông vô vọng thốt lên.
Sự túng thiếu và thất bại trong văn học giày vò ông. Bệnh tật trở nên trầm trọng. Dostoyevsky không chỉ bị bệnh trên thực tế, mà ông còn tưởng tượng ra mình là một bệnh nhân. Ông thường xuyên tự chữa bệnh.
Khi thì ông có cảm giác mình bị điên, khi thì nghĩ mình bị lao. Dostoyevsky thích đọc sách về y học và tìm kiếm ở mình những triệu chứng bệnh tật nào đó. Ông tự hành hạ và trở nên không thể chịu nổi ngay cả đối với bản thân.
Anna Snitkina (giữa) và hai người con với Dostoyevsky.
Những người vợ và hạnh phúc cuối cuộc đời
Năm 1849, Dostoyevsky bị bắt vì tham gia diễn đàn Petrushevsky (hội kín) vốn bị cấm ở Nga và bị tuyên án xử bắn. Đến phút chót, bản án được bãi bỏ, thay vào đó ông bị kết án 4 năm lao động khổ sai ở Sibir.
Thời gian ở Sibir, nhà văn bắt đầu theo đuổi một số phụ nữ trẻ, một người trong số đó là Maria Isaeva xinh đẹp. Khi họ gặp nhau, Isaeva đã có chồng, nhưng chồng cô đã chết vì nghiện rượu. Rõ ràng, Isaeva là mối tình đầu tiên của Dostoyevsky.
Ông yêu say đắm và đau khổ vì ghen tuông. Isaeva cũng hành hạ Dostoyevsky bởi tính đa nghi của mình. Thời gian đó, họ sống rất nghèo khổ, các cuộc cãi cọ xảy ra thường xuyên. Tuy nhiên, chẳng bao lâu sau cuộc cãi cọ đó, Dostoyevsky và Isaeva lại làm lành với nhau.
Ít lâu sau, Dostoyevsky và Isaeva tổ chức lễ cưới. Vào tuần trăng mật, nhà văn lên cơn động kinh mạnh, và điều này để lại một dấu ấn nặng nề trong suốt cuộc sống chung sau đó của họ. Cả hai đều bất hạnh trong hôn nhân, cuộc sống tình cảm của họ không được trọn ven. Mặc dù vậy, Dostoyevsky rất đau buồn về cái chết của vợ.
Ông viết cho bạn: “Một con người đã yêu tôi và tôi yêu vô hạn, vợ tôi đã qua đời ở Matxcơva vì bệnh lao. Suốt cả mùa đông năm 1864 tôi không rời khỏi giường cô ấy, và ngày 16/4 năm ngoái, cô ấy đã trút hơi thở cuối cùng... Bạn ơi, nàng yêu tôi vô hạn và tôi cũng vậy, nhưng chúng tôi sống với nhau không hạnh phúc (do tính kì quặc, đa nghi và ảo tưởng bệnh hoạn của nàng), mặc dù vậy, chúng tôi không thể thôi yêu nhau, thậm chí càng bất hạnh chúng tôi càng gắn bó với nhau hơn.
Apollinari Suslova.
Đó là một phụ nữ trung thực nhất, cao cả nhất mà tôi được biết trong cuộc đời này... Tôi không thể hình dung hết nỗi đau khổ và trống vắng trong cuộc đời mình khi mất nàng”.
Sau khi vợ qua đời, Dostoyevsky gặp Apollinari Suslova, một phụ nữ tự do và háo danh, trẻ hơn ông 20 tuổi. Họ sống với nhau một năm và chia tay nhau vĩnh viễn. Những năm này, Dostoyevsky lao vào cuộc đỏ đen, ông là kẻ máu mê cờ bạc, và thói đam mê đó chỉ chấm dứt khi Dostoyevsky gặp Anna Snitkina.
Sau cuộc tình với Apollinari Suslova, Dostoyevsky mong ước tìm được một người phụ nữ có thể giúp ông thu xếp cuộc sống để chuyên tâm vào sáng tác văn học. Nhà văn gặp được người phụ nữ như vậy khi ông đã 45 tuổi.
Cô gái viết tốc kí 20 tuổi Anna Snitkina đến với Dostoyevsky vào thời điểm đặc biệt bi đát trong cuộc đời viết văn của ông. Cô trở thành người trợ thủ đắc lực không thể thay thế trong công việc, và thiên thần hộ mệnh của ông cho đến hơi thở cuối của cuộc đời.
Nhờ có Anna Snitkina, cuộc sống vật chất của Dostoyevsky đã được cải thiện đáng kể. Bà chăm lo xuất bản những tác phẩm đã viết trước đây của nhà văn và mang lại thu nhập cho gia đình mỗi năm từ 2.000 - 3.000 rúp. Rốt cuộc, Dostoyevsky thoát khỏi nợ nần. Đến cuối đời, ông đã đạt tới đỉnh cao của vinh quang, sự đầy đủ vật chất và yên tĩnh tâm hồn.
Ông không còn phải viết vì tiền nữa. Sau 30 năm, Dostoyevsky lao động văn học, cuối cùng sự hoài nghi vào bản thân, vào khả năng của mình đã biến mất. Đối với phần lớn những người Nga đương thời, Dostoyevsky trở thành một hiện tượng nổi tiếng nhất của đời sống Nga, nhà tiên tri và sứ đồ của họ.
Những năm cuối đời, Dostoyevsky mắc bệnh tràn khí do viêm đường hô hấp. Ông qua đời vào lúc 20 giờ 30 phút ngày 9/2/1881. Trước lúc mất, ông nhờ vợ mở cuốn kinh thánh mà ông đã giữ gìn suốt 30 năm từ hồi đi lao động khổ sai ở Sibir và đọc dòng đầu tiên ở trang bất chợt mở ra. Cuốn kinh thánh đó Dostoyevsky đề nghị trao lại cho con trai Fedya hai giờ trước khi ông nhắm mắt. Anna Snitkina mất sau chồng 37 năm.
Cuối đời, bà viết: “Tôi đã hiến dâng cho Dostoyevsky từ năm 20 tuổi. Bây giờ tôi đã ngoài 70 và vẫn còn thuộc về ông, mỗi ý nghĩ, mỗi hành động, tôi thuộc về ký ức của ông, công việc của ông, con cái và cháu chắt của ông”.
