Giúp thay đổi cuộc chơi
Hiện, con người chỉ có thể bảo vệ mình, chống lại Covid-19 thông qua tiêm chủng. Nhưng trong tương lai gần, vắc-xin có thể đến từ dạng bột để hít (qua ống), hoặc uống như thuốc viên thông thường.
Trong căn phòng thí nghiệm màu trắng tại thị trấn Medicon (Thụy Điển), nhà hóa học Ingemo Andersson giới thiệu với khách tham quan một ống hít bằng nhựa mỏng, lớn bằng nửa bao diêm.
Nhóm nghiên cứu của bà hy vọng sản phẩm nhỏ bé này sắp đóng vai trò “đột phá” trong cuộc chiến chống Coronavirus trên toàn cầu. “Nó cho phép mọi người sử dụng vắc-xin ngay tại nhà mình mà không cần đến điểm tiêm phòng” – bà nói.
Johan Waborg - Giám đốc điều hành của Công ty Iconovo chuyên sản xuất thuốc hít cho bệnh nhân hen suyễn nhận định: “Nếu thành công, vắc-xin dạng bột sẽ sản xuất dễ hơn và rẻ hơn.
Chỉ cần kích hoạt ống hít và đưa vào miệng hít sâu vào hoặc đưa viên thuốc vào miệng”. Iconovo, thông qua chương trình hợp tác với công ty khởi nghiệp nghiên cứu miễn dịch học ISR ở thành phố Stockholm của Thụy Điển đang phát triển một loại vắc-xin dạng bột khô ngừa Covid-19.
“Bột vắc-xin chứa các protein virus Covid-19 được sản xuất hàng loạt. Khác với các vắc-xin tiêm như Pfizer, Moderna, Astra Zeneca sử dụng RNA hoặc DNA mã hóa cho các protein virus, bột vắc-xin có thể chịu được nhiệt độ lên đến 40 độ C” – Waborg nói.
Vì ở dạng bột nên vắc-xin không cần bảo quản ở các điều kiện do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) quy định như vắc-xin tiêm dạng lỏng (chúng phải giữ trong lọ thủy tinh cứng ở nhiệt độ rất thấp, có khi tới -70 độ C như Pfizer để chờ chuyển sang tủ lạnh và tiêm trong giới hạn thời gian).
Người ta gọi đây là “dây chuyền lạnh” bắt buộc phải tuân thủ. Nếu không vắc-xin lỏng sẽ mất tác dụng.
“Vắc-xin bột được xem sẽ thay đổi cuộc chơi vì có thể phân phối rất dễ mà không cần dây chuyền lạnh, không cần mở các điểm tiêm chủng với tiêu chuẩn quy định khắt khe” - bà Ola Winquist nói.
Bà Ola Winquist là nhà sáng lập Trung tâm ISR kiêm Giáo sư miễn dịch học tại Viện Karolinska, một trong những trường đại học y khoa hàng đầu của Thụy Điển. ISR hiện đang thử nghiệm vắc-xin bột trên các biến thể Beta (Nam Phi) và Alpha (Anh). Winquist tin rằng, vắc-xin bột sẽ giúp đẩy nhanh quá trình tiêm chủng ở châu Phi.
Châu Phi chưa tự sản xuất được vắc-xin và có khí hậu nóng, nguồn cung cấp điện hạn chế (hai thách thức lớn nhất trong việc bảo quản và phân phối vắc-xin Covid-19). Tuy nhiên, vẫn còn phải thử nghiệm thêm nữa trước khi vắc-xin bột trở thành thực tế.
Ngoài việc xem xét lại kỹ thuật sấy khô vắc-xin lỏng bằng không khí, vắc-xin bột cũng phải đạt chuẩn bảo vệ giống vắc-xin tiêm. Hiện, vắc-xin bột mới chỉ được thử nghiệm trên chuột, nhưng ISR và Iconovo đã huy động đủ kinh phí để bắt đầu thử nghiệm trên người trong 2 tháng tới.
Hy vọng của các nước nghèo
Theo ông Stefan Swartling Peterson, cựu Giám đốc y tế toàn cầu của UNICEF, vắc-xin bột sẽ giúp việc bảo quản và vận chuyển thuận lợi hơn rất nhiều. Cộng đồng y tế lạc quan là nếu vắc-xin bột thành công, chúng sẽ tạo ra cuộc cách mạng lớn về phản ứng toàn cầu trong việc đối phó với đại dịch Coronavirus và các bệnh lây khác. Ông so sánh tiềm năng của vắc-xin bột với thực phẩm đông khô trước đây.
Trong khi một số công ty trên thế giới cũng đang nghiên cứu vắc-xin dạng bột, Peterson nhắc đến một công ty khởi nghiệp khác với “công nghệ đầy hứa hẹn” chỉ cách Iconovo 10 phút đi bộ.
Đó là Công ty Ziccum, nơi đang thử nghiệm cách làm khô các loại vắc-xin lỏng mà không ảnh hưởng đến chất lượng của chúng. “Thành công sẽ giúp giải quyết thảm họa thiếu vắc-xin tại các quốc gia đang phát triển, mà một phần do không đáp ứng được các yêu cầu tồn trữ và chuyển giao quá ngặt nghèo” – Peterson nói.
Bột vắc-xin cũng có thể được trộn với dung dịch nước vô trùng để tiêm bình thường. Giám đốc điều hành Göran Conradsson của Ziccum tin rằng, công nghệ mới sẽ mở ra cơ hội cho thuốc xịt mũi đến thuốc viên.
Công ty Janssen sản xuất vắc-xin Covid-19 tiêm một liều được cơ quan quản lý dược Anh phê duyệt sử dụng vào tháng trước cũng quan tâm đến dự án làm khô vắc-xin lỏng của Ziccum.
Vắc-xin bột khi phổ biến sẽ là bạn của những người sợ kim tiêm và là giải pháp thay thế “xanh” cho vắc-xin lỏng khi không cần tủ lạnh và tủ đông thường để bảo quản. Vắc-xin này còn bớt được lượng rác thải đáng kể như kim tiêm, ống.
Conradsson nói: “Không ai an toàn tuyệt đối cho đến khi mọi người trên thế giới đều an toàn. Bạn không bao giờ biết điều gì sẽ xảy ra nếu Coronavirus vẫn rong chơi ở một nơi nào đó! Vắc-xin tiêm khó đến với các quốc gia nghèo nhưng vắc-xin bột lại khác. Cuộc chiến chống Covid-19 sẽ có bước ngoặt quan trọng”.
Ingrid Kromann, phát ngôn viên của Liên minh Đổi mới Chuẩn bị sẵn sàng Dịch bệnh (Cepi), một tổ chức phi lợi nhuận toàn cầu, rất ủng hộ dự án vắc-xin bột vì nó sẽ tăng khả năng đưa vắc-xin đến mọi nơi để ngăn các đại dịch.
“Vắc-xin bột sẽ giúp các nước nghèo tiếp cận vắc-xin tốt hơn, ít lãng phí hơn, và chi phí cũng thấp hơn cho các chương trình tiêm chủng.
Tuy nhiên, chúng ta đừng quá lạc quan. Vì vắc-xin bột vẫn còn ở giai đoạn đầu phát triển nên vẫn còn nhiều việc phải làm, chẳng hạn mở rộng quy trình sản xuất”, Ingrid Kromann nói.
