Tuyển dụng giáo viên: 'Kẹt' nguồn nhân lực

Hạn chế nguồn tuyển

Công tác tuyển dụng giáo viên theo Nghị định 85/2023/NĐ-CP đang khiến nhiều địa phương vùng cao ở Sơn La gặp khó khăn, nhất là với các môn Tiếng Anh và Tin học.

Theo hướng dẫn tại Văn bản 5239/UBND-NC, UBND tỉnh yêu cầu các xã, phường có đủ điều kiện phải khẩn trương xây dựng kế hoạch tuyển dụng, gửi sở Nội vụ thẩm định và hoàn thành trong quý IV/2025.

Những xã không đủ điều kiện thực hiện sẽ đề xuất sở GD&ĐT tuyển dụng thay để bảo đảm kịp thời bổ sung nhân lực cho năm học mới. UBND tỉnh cũng giao sở GD&ĐT thống kê, tổng hợp, đề xuất cụ thể số lượng nhân sự từng môn, gửi sở Nội vụ thẩm định, trình UBND tỉnh xem xét quyết định nhằm bảo đảm tuyển dụng thống nhất và đúng nhu cầu thực tế.

Ông Nguyễn Văn Chiến - Giám đốc Sở GD&ĐT Sơn La cho biết, việc phân cấp tuyển dụng về cấp xã giúp giảm bớt khâu trung gian, chủ động hơn trong bố trí, sắp xếp đội ngũ. Hình thức xét tuyển cũng nhanh gọn hơn thi tuyển, giúp địa phương kịp thời bổ sung giáo viên vào các thời điểm cấp bách. Những chính sách linh hoạt như xét tuyển đặc cách hoặc hợp đồng ngắn hạn cũng hỗ trợ đáng kể công tác tuyển dụng ở vùng khó.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay của ngành Giáo dục Sơn La trong việc tuyển dụng đến từ nguồn dự tuyển. Số lượng sinh viên sư phạm về công tác tại vùng khó còn hạn chế. Điều kiện đi lại vất vả, thu nhập không cao cộng thêm áp lực công việc khiến nhiều người không lựa chọn vùng cao làm nơi lập nghiệp.

Đặc biệt, nguồn tuyển giáo viên Tiếng Anh, Tin học gần như không đủ cung, trong khi Nghị định 85 chỉ cho phép thí sinh đăng ký một nguyện vọng duy nhất, khiến nhiều vị trí dù có nhu cầu nhưng không tuyển được người phù hợp. Đây là nguyên nhân khiến tình trạng thiếu giáo viên ở một số địa phương kéo dài nhiều năm liền.

Cần giải pháp dài hơi

Theo ông Nguyễn Văn Chiến, để đảm bảo tuyển dụng hiệu quả, cơ chế xét tuyển cần điều chỉnh theo hướng mở, cho phép thí sinh đăng ký nguyện vọng 2 hoặc 3. Điều này sẽ tăng khả năng tìm được ứng viên phù hợp, giảm nguy cơ bỏ trống vị trí vì thiếu hồ sơ dự tuyển.

Ngoài ra, yêu cầu thi thực hành sư phạm tại một số địa phương cũng gây áp lực lớn cho đơn vị tổ chức; đặc biệt ở nơi có hàng nghìn thí sinh dự tuyển, việc bố trí hội đồng, ra đề, chấm thi thực hành gần như quá tải, không khả thi.

Từ khi địa phương chuyển sang mô hình chính quyền 2 cấp, việc tuyển dụng giáo viên cấp mầm non, tiểu học và THCS dần thống nhất về sở GD&ĐT quản lý. Điều này giúp tinh giản đầu mối, tránh tình trạng mỗi nơi một cách làm, đồng thời khắc phục vấn đề thiếu, thừa cục bộ giữa các xã, phường. Tuy vậy, đối với những xã đủ năng lực, tỉnh vẫn có thể xem xét phân quyền để rút ngắn thời gian tuyển dụng, đáp ứng nhu cầu nhân lực phát sinh theo từng thời điểm.

Ông Đặng Văn Hiệu - Giám đốc Trung tâm GDTX Mai Sơn, cho biết nhiều trường vùng khó đang thiếu biên chế ở cả môn văn hóa và đặc thù. Dù thông báo tuyển dụng được phát hành rộng rãi, nhưng tỷ lệ thí sinh trúng tuyển lại thấp. Số lượng sinh viên được đào tạo các môn đặc thù vốn đã ít, lại khó đáp ứng yêu cầu thi tuyển theo quy định.

Điều này khiến nhiều trường phải duy trì tình trạng thiếu giáo viên trong thời gian dài. Theo ông Đặng Văn Hiệu, xét tuyển là giải pháp linh hoạt nhưng cần xây dựng tiêu chí rõ ràng, để việc lựa chọn được người thật sự có năng lực, phù hợp môi trường vùng cao.

Từ thực tế tại các địa phương vùng cao của Sơn La cho thấy tình trạng thiếu giáo viên không chỉ là số lượng tuyển dụng, mà còn liên quan đến khả năng giữ chân giáo viên sau tuyển dụng. Điều kiện sinh hoạt khó khăn, nhà công vụ xuống cấp, thu nhập chưa tương xứng với áp lực công việc khiến nhiều giáo viên trẻ sau vài năm đã xin chuyển về nơi thuận lợi hơn, khiến việc ổn định đội ngũ ở vùng cao gặp nhiều thách thức.

Để khắc phục tình trạng này, Sơn La cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết, kết hợp linh hoạt giữa xét tuyển và thi tuyển sẽ giúp tăng khả năng tuyển đủ giáo viên theo từng môn và phù hợp với đặc thù địa bàn. Với các môn đặc thù có ít thí sinh, xét tuyển sẽ là lựa chọn phù hợp, trong khi thi tuyển có thể áp dụng cho những môn phổ thông có nhiều hồ sơ dự tuyển, bảo đảm chất lượng đầu vào.

Bên cạnh đó, tỉnh cần có chính sách hỗ trợ thiết thực đối với giáo viên vùng khó như nhà ở công vụ, phụ cấp thuê nhà hoặc hỗ trợ di chuyển. Đây là những yếu tố có tác động trực tiếp đến quyết định gắn bó của giáo viên. Các chính sách ưu đãi về phụ cấp, chế độ đãi ngộ theo đặc thù từng địa phương cũng cần điều chỉnh sát với thực tế để tạo động lực cho đội ngũ.

Giải pháp lâu dài khác là khuyến khích học sinh địa phương theo học ngành sư phạm và trở về phục vụ quê nhà. Những học sinh này có ưu thế về ngôn ngữ, văn hóa và điều kiện sinh hoạt, giúp họ thích nghi nhanh và ổn định công việc so với giáo viên từ nơi khác đến. Chính sách cử tuyển hoặc cam kết bố trí việc làm sau khi tốt nghiệp sẽ góp phần tạo nguồn nhân lực bền vững cho vùng cao.

Cùng đó, việc đầu tư xây dựng cơ sở vật chất trường học, nhà công vụ, phòng học kiên cố, trang thiết bị dạy học hiện đại cũng là yếu tố quan trọng. Điều kiện dạy và học được cải thiện không chỉ giúp nâng cao chất lượng giáo dục, mà còn tạo môi trường thuận lợi, giúp giáo viên yên tâm công tác và gắn bó lâu dài với trường lớp vùng cao.