Đây là vở tuồng hiện đại tái hiện 60 ngày đêm Hà Nội khói lửa (19/12/1946 - 19/2/1947) đầy bi tráng và kiêu hùng.
Câu chuyện về thời điểm lịch sử này từng được nhiều loại hình nghệ thuật khai thác và để lại dấu ấn. Chẳng hạn, điện ảnh có “Hà Nội mùa đông năm 46” (Đạo diễn: Đặng Nhật Minh, phát sóng lần đầu năm 1997); gần đây có “Đào, phở và piano” (Đạo diễn: Phi Tiến Sơn, công chiếu năm 2023 và khá thành công khi ra rạp thương mại).
Kịch nói có Nhà hát Kịch Hà Nội với “Lũy hoa” (Tác giả: Lưu Quang Vũ, Đạo diễn: Hoàng Quân Tạo, công diễn năm 1996); “Những người con Hà Nội” (Tác giả: Phạm Văn Quý, Đạo diễn: Doãn Hoàng Giang, công diễn năm 2014); Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội dàn dựng vở “Những người ở lại” (Tác giả: Nguyễn Huy Tưởng, Đạo diễn: Lê Thị Thúy Nga, dự Liên hoan Sân khấu Thủ đô năm 2020).
Thế nhưng, đây là lần đầu tuồng dàn dựng tác phẩm về đề tài này. Theo ông Hoàng Văn Long, Quyền Giám đốc Nhà hát Tuồng Việt Nam, thế mạnh của tuồng là đề tài quân quốc, khắc họa hình tượng các anh hùng dân tộc. Còn “Dấu thiêng Hà Nội” khai thác đề tài lịch sử đương đại, về những người con Hà Nội anh dũng chiến đấu với tinh thần “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”.
Để tinh thần, hình tượng ấy còn mãi thì ngày hôm nay các đơn vị nghệ thuật phải có trách nhiệm thắp sáng bằng các tác phẩm đặc sắc. “Câu chuyện được kể cần thể hiện sự kiện, nhân vật đương đại nên rất khó đối với nghệ thuật tuồng. Nhưng qua bàn tay dàn dựng dày dạn kinh nghiệm như đạo diễn, NSND Lê Tiến Thọ, chúng tôi tin rằng “Dấu thiêng Hà Nội” sẽ ra mắt đúng kế hoạch vào khoảng cuối tháng 7 và tạo được dấu ấn trong lòng khán giả”, ông Long kỳ vọng.
Chia sẻ về vở diễn, đạo diễn, NSND Lê Tiến Thọ cho biết, từ chiếc phù hiệu vệ quốc đoàn được các cựu chiến binh Trung đoàn Thủ đô nâng niu, tự hào, tác giả Lê Công Phượng đã viết nên kịch bản kể câu chuyện 60 ngày đêm quân và dân Hà Nội anh dũng chiến đấu bảo vệ Thủ đô theo lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh (12/1946).
Trong đó có những sinh viên đang học ở các trường đại học, cao đẳng Đông Dương đã giác ngộ được rằng, chỉ khi cầm súng chiến đấu bảo vệ Thủ đô thì mới có thể giành được tự do, độc lập.
“Thời điểm lịch sử đặc biệt này đã được điện ảnh, sân khấu kịch khai thác rất nhiều song ở “Dấu thiêng Hà Nội” của sân khấu tuồng sẽ có góc nhìn riêng biệt. Chúng tôi lấy biểu tượng là chiếc phù hiệu Việt Nam Vệ quốc đoàn Đoàn Thủ đô làm điểm nhấn và gửi gắm thông điệp.
Trong đó, chúng tôi muốn khai thác sự nhận thức của sinh viên Hà Nội lúc bấy giờ, họ đã từ bỏ cách nghĩ, quan điểm sống cá nhân như thế nào để trở thành những vệ quốc đoàn cùng “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”.
Sát cánh bên họ còn có các công nhân, tiểu thương, nông dân… cũng đồng lòng chiến đấu bảo vệ Hà Nội. Có thể thấy, từ tư liệu ít ỏi, sơ sài (một bài báo nhỏ) nhưng bằng sự năng động, nhạy bén nắm bắt được ý tưởng, tác giả đã xây dựng được kịch, khắc họa hình tượng nhân vật ở giai đoạn lịch sử đó”, ông Thọ chia sẻ.
Còn với việc tuồng khai thác đề tài hiện đại dù đặt ra không ít thách thức nhưng ông Thọ cho rằng, bằng những bài học, kinh nghiệm từng dàn dựng nhiều vở diễn hiện đại, dân gian, truyền thống những điều đó có thể hóa giải.
Ông sẽ bàn bạc với tác giả để thay đổi cấu trúc, lời văn của kịch bản trong sự nhất quán về quan điểm: Lịch sử chính là điểm tựa cho tác phẩm. Ông cũng đặc biệt lưu ý, cấu trúc của sân khấu truyền thống là tự sự, kịch tính và trữ tình; trong đó, thông qua ngôn ngữ đặc trưng của nghệ thuật tuồng là ước lệ, cách điệu thì ngôn ngữ đối thoại phải là ngôn ngữ thơ.
Vậy nên, kịch bản cần được cấu trúc một cách nhuần nhuyễn, tạo ra được trò diễn, hình tượng nhân vật đầy thăng hoa cùng những giao thoa giữa tuồng với đời sống hôm nay.
“Lê Công Phượng là trẻ nhất trong số các tác giả đang sáng tác kịch bản tuồng hiện nay. Qua việc cùng hợp tác trong tác phẩm này, chúng tôi tham khảo từ thế hệ trẻ cách nắm bắt vấn đề xã hội nhạy bén, năng động. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng có dịp trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm với cây bút trẻ để các kịch bản tiếp theo có được hiệu quả, chất lượng hơn”, ông Thọ bày tỏ.
Với sự tập trung toàn bộ diễn viên của nhà hát, hai thậm chí là ba kíp đã được phân vai tập luyện, trong đó có nhiều gương mặt trẻ như: Đình Thuận, Tuấn Hiệp, Thanh Phương, Quỳnh Liên, Hiền Phúc, Đình Học, Đình Tiến…
Trước lực lượng hùng hậu này, ông Thọ hy vọng sẽ cùng với ê-kíp sáng tạo xây dựng vở tuồng “Dấu thiêng Hà Nội” chất lượng, ấn tượng hướng tới kỷ niệm các ngày lễ lớn của đất nước cùng mong muốn đóng góp phần nhỏ cho việc tô đậm truyền thống cách mạng của đất nước và Thủ đô.
Để đạt được mục tiêu đó cần tạo ra những trò diễn, cấu trúc mới sinh động, hấp dẫn; sân khấu ước lệ của nghệ thuật tuồng sẽ mỹ lệ hóa không gian của Hà Nội, làn điệu cũng cần mở ra những ngôn ngữ mới, gần gũi, tiếp cận với thời đại hôm nay.
Phát biểu tại lễ khởi công, ông Lương Đức Thắng, Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn cũng nhấn mạnh nhấn mạnh: “Năm 2025, Nhà hát Tuồng Việt Nam có 2 chương trình đặt hàng.
Trong đó, việc dàn dựng vở “Dấu thiêng Hà Nội” (Cho những gì còn mãi), kịch bản được giải thưởng của Cuộc vận động sáng tác các tác phẩm văn học nghệ thuật “Sống mãi với thời gian” giai đoạn 2022 - 2025, là một sự tri ân, giáo dục truyền thống. Qua đó giúp các thế hệ hôm nay nhìn vào quá khứ để biết rằng tương lai phải làm gì để xứng đáng với công lao dựng và giữ nước của các bậc tiền nhân”.
