Cách đây chưa lâu, một mẹ hỏi tôi (Phan Lan Hương - Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quyền trẻ em - PV): Con em đi khám, bác sĩ nói con dậy thì sớm. Giờ, con học lớp 4 rồi. Ngày xưa, em học lớp 10 mới dậy thì.
Ngày xưa, lứa sinh năm tám mấy trở về thời đồ đá, tuổi dậy thì rơi vào khoảng 14, 15. Thậm chí, có người lên lớp 11 mới có kinh nguyệt.
"Ngày xưa" xa lắm rồi, giờ không còn đúng với cái thời nay nữa, từ việc dậy thì cho đến văn hóa xã hội, truyền thông, các quan điểm sống và cách sống, ứng xử, giao tiếp.
Nếu bố mẹ nào còn giữ cái "ngày xưa ấy" để cư xử với con hay nhìn nhận vấn đề trong cuộc sống... ngày xưa, thì chắc chắn sẽ bị bay ngay ra khỏi quỹ đạo của con trẻ.
Trước đó, một phụ huynh gửi tôi đoạn chát dài của con gái 13 tuổi với bạn trai 19 tuổi, trong đó có hình ảnh hở ngực, bộ phận sinh dục..., rồi khóc.
Chị ấy bảo: "Tôi nói thì nó bảo có gì phải làm to chuyện thế? Giờ tuổi nó, chuyện ấy đâu phải lạ. Tụi con trai xem phim người lớn trong lớp đầy ra đấy, rủ nhau vào nhà nghỉ đầy ra đấy, mẹ quen đi".
Nhiều phụ huynh lo lắng khi con vào tuổi "cập kê".
Một bạn phụ huynh cũng kể con trai lớp 8 yêu bạn gái. Từ ngày yêu, nó đi đêm về hôm, cứ ở bên nhà bạn gái không về. Nói chuyện với bố mẹ bé kia, họ ừ ào rồi vẫn vậy vì còn mải làm ăn. Chị lo con bị "úp sọt" ở tuổi dở dang thì hỏng hết tương lai.
Một cô giáo tiểu học kể chuyện hết giờ làm, cô về gần đến nhà thì bị thầy hiệu trưởng gọi quay lại trường gấp với nội dung hai học sinh (một nam một nữ) vào nhà vệ sinh làm chuyện người lớn. Bác lao công dọn dẹp xong, quên đồ dùng, quay lại lấy, thì phát hiện 2 đứa trong đó. Bạn gái mới học lớp 5, còn bạn trai học lớp 9 trường THCS. Hai trường cách nhau một bờ tường.
Ứng xử sao đây?
Đúng như chúng nói: "Bố mẹ hãy quen đi, đừng làm to chuyện làm gì".
Ngày xưa, bố mẹ lên cấp ba mới yêu nhau hoặc vào đại học rồi mới "nhắm mắt đưa thân", nhưng các bố mẹ 16, 17 tuổi mới dậy thì.
Chúng nó 10 tuổi đã dậy thì rồi. Dậy thì mà không biết yêu mới đáng lo sợ, còn đã yêu rồi thì khó cấm được việc động chạm vào cơ thể nhau. Quy luật rồi mà: Nắm tay rồi thì phải hôn, hôn rồi thì phải chạm, chạm rồi thì phải..., âu cũng khó tránh khỏi lắm.
Giờ thì phải làm sao?
Hãy dạy con về sức khỏe sinh sản.
Không ít phụ huynh la lối: Tại sao tôi đưa nó đi học cả 2 chiều mà vẫn dính bầu?
Lo con yêu đương sớm, mang bầu nhưng không dạy làm thế nào để không mang bầu quả thực là sự tréo ngoe đến mệt mỏi.
Tư tưởng “vẽ đường cho huơu chạy” vẫn phổ biến ở năm 2019. Tôi đi dạy sức khỏe sinh sản tại một số trường THPT và THCS. Khi sắp lên dạy, các thầy cô hiệu trưởng và chủ nhiệm níu tay dặn dò: “Cô dạy nhẹ nhàng thôi nhé, học sinh trường em ngoan lắm, còn trong sáng lắm!”.
Có trường còn đề nghị: “Cô tách nam nữ ra dạy riêng từng giới tính nhé, cô đừng dạy chung vì tụi nó vẫn còn ngây thơ lắm, chưa biết gì đâu”.
Nhiều phụ huynh cho rằng học sinh cấp 2 vẫn còn ở độ tuổi nhạy cảm lắm chưa nên dạy về tình dục và tình dục an toàn.
Trong khi đó, học sinh cấp hai đang độ tuổi tò mò về tình dục và các vấn đề liên quan. Thậm chí, học sinh cấp ba cần thiết phải được học về cách chăm sóc thai nhi, chăm sóc sức khỏe bà mẹ khi mang thai, học về chăm sóc một đứa trẻ sơ sinh như thế nào... Nếu có đứa trẻ nào không tiếp tục theo học lên nữa, việc chuẩn bị cho chúng một hành trang vào đời là thực sự cần thiết.
Không ai nắm tay được cả ngày. Phòng còn hơn tránh là như vậy. Cũng đừng ngạc nhiên khi biết chúng quan hệ tình dục ở độ tuổi vị thành niên vì xã hội bây giờ là thế, cuộc sống xung quanh chúng nó là thế.
Đừng đem chuẩn mực văn hóa, giáo dục, xã hội của 20 năm về trước để dạy chúng. Đừng đem những chuẩn mực đó để nhìn nhận, đánh giá chúng về mọi mặt.
Vâng, cần phải quen đi và hãy dạy cho chúng càng sớm càng tốt về tình yêu, tình dục, nên khi nào và tình dục như thế nào là an toàn đúng pháp luật, tránh trường hợp đưa bạn trai vào tù vì tình yêu của chính mình.
Cần quan tâm thật lòng đến con nhiều hơn. Hãy có không gian chung với chúng ở một vài lĩnh vực nào đó, có cái gì chung cũng dễ gần gũi với nhau hơn. Bố hãy chia sẻ với con trai và mẹ sẽ tâm sự với con gái về vấn đề sức khỏe sinh sản. Bố hãy chia sẻ với con gái về cảm nhận của con trai về mọi mặt trong tình yêu và ngược lại mẹ cũng vậy với con trai.
Tránh
- Tránh dạy theo kiểu so sánh: Bằng tuổi con, bố/mẹ thế này thế kia. Sao con nhà hàng xóm như này như kia, còn con thì..
- Tránh dạy theo lối kể chuyện nghìn lẻ một đêm: Ngày xưa, mẹ bằng tuổi con mẹ thế này thế nọ; ngày xưa như thế này...
- Tránh dạy theo kiểu khuyên nhủ: Mẹ nghĩ con cần phải thế này thế khác; con nên như này như kia để tương lai này nọ…
- Tránh dạy theo kiểu dọa nạt: Mày mà như này tao đi chết ngay lập tức; mày còn như thế thì đi khỏi nhà ngay đi...
- Tránh dạy theo kiểu phán xét, hạ nhục: Yêu sớm như thế này hư hỏng sớm thôi con ạ; Yêu sớm đứa nào chả giống đứa nào, rồi ễnh cái bụng ra nhục nhã; quan hệ tình dục sớm là loại chả ra gì; yêu sớm rồi có mà làm gái sớm...
- Tránh dạy theo kiểu khích bác: Yêu rồi đố học giỏi đấy; chả yêu còn không đâu với đâu, yêu vào rồi học khối ra ấy.
Nên
Dạy cách cách giao tiếp ứng xử trong chuyện yêu đương (vì đôi khi có đứa trẻ không biết cách từ chối lời mời gọi quan hệ tình dục của đối phương hoặc cả nể, hoặc bị đưa chuyện tình yêu ra để gây sức ép...).
- Nhấn vào cảm xúc và sự kiện khi nói chuyện với con: Ít bạn chia sẻ thông tin yêu đương với bố mẹ, nhưng nếu trẻ đã không ngại điều đó mà kể với mẹ, chứng tỏ con là người có suy nghĩ chín chắn và người lớn; dậy thì biết yêu là đương nhiên, ai chả như vậy, tuy nhiên...
Con buồn là chuyện khó tránh khỏi khi yêu; việc nắm tay ôm hôn và quan hệ tình dục là điều khó tránh khỏi với những người có người yêu, tuy nhiên không phải ai cũng có thể tỉnh táo để tránh đi việc đó. Còn con thì sao?...
- Sử dụng câu hỏi để nói chuyện với chúng: Con nghĩ sao khi cái Hoa nhà chú Mạnh đã yêu khi mới học lớp 6 thôi? Quan hệ tình dục tuổi học sinh như này, con nghĩ nó có ảnh hưởng như nào đến bản thân và tương lai sau này? Bây giờ theo con, yêu như thế nào là được? Ngày xưa ba mẹ yêu nhau như thế đó, mẹ tò mò không biết các con nghĩ gì về cách yêu đó nhỉ?
- Hiểu về suy nghĩ của từng đứa về chuyện yêu và tình dục rồi hãy tính đến định hướng dạy như thế nào: Không phải bất cứ đứa trẻ nào dậy thì cũng nghĩ đến việc yêu.
Có những đứa trẻ yêu nhưng rất có ý thức giữ gìn bản thân, vậy thì cần phải biết quan điểm của chúng rồi hãy tính kế sách dạy như thế nào. Tuổi này hay tự ái, phản ứng ngược... nên không thể thấy con nhà hàng xóm mang bầu là về đè con mình ra để dạy một cách quyết liệt.
- Biết con chơi với những đứa trẻ như thế nào. Nên biết người yêu con là ai, bố mẹ làm gì? Nhà ở đâu? Muốn biết bạn là ai, hãy cho mọi người xung quanh biết những đứa bạn chơi thuộc thể loại nào.
- Làm bạn với con. Nhưng ranh giới mẹ - con, cha - con không được mất đi.
- Có ai đó hoặc biết ai đó là người con nể nang, có uy tín, ảnh hưởng với chúng. Đôi khi, những lúc "bất lực", con át chủ bài này sẽ thay ta đứng ra gánh vác.
