Trường dân tộc nội trú giữ hồn văn hóa Khmer

Bảo tồn ngôn ngữ, chữ viết

Xã Đá Bạc (Cà Mau) là khu vực có đông đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) sinh sống, nhất là đồng bào dân tộc Khmer. Nhằm chăm lo tốt hơn việc học tập của con em đồng bào dân tộc, ngày 12/9/2014 UBND tỉnh Cà Mau đã có Quyết định 1415 thành lập Trường Phổ thông dân tộc nội trú Trung học cơ sở (PTDTNT THCS) Danh Thị Tươi.

Kể từ khi thành lập đến nay, ngôi trường này không chỉ là nơi đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ cho con em dân tộc Khmer tại địa phương, mà còn là nơi dạy tiếng nói, chữ viết nhằm góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Khmer.

“Nhà trường rất quan tâm việc dạy ngôn ngữ DTTS cho học sinh. Tất cả khẩu hiệu, bảng hiệu, băng rôn... trong trường đều sử dụng song ngữ Việt - Khmer. Nhà trường tổ chức dạy tiếng dân tộc cho học sinh 3 buổi/lớp. Giáo viên dạy tiếng dân tộc Khmer được lựa chọn đều là người Khmer và có chuyên môn, am hiểu văn hóa đặc trưng của đồng bào dân tộc để có thể truyền tải kiến thức cho học sinh tốt nhất”, bà Lê Hồng Thanh - Phó Hiệu trưởng nhà trường cho biết.

Thầy Tăng Quốc Đạt có 10 năm công tác tại Trường PTDTNT THCS Danh Thị Tươi, hiện phụ trách dạy tiếng Khmer cho học sinh. Thầy Đạt cho biết, đa phần học sinh ở đây là người Khmer nhưng ít biết tiếng dân tộc mình, bởi các gia đình trong sinh hoạt hằng ngày đều giao tiếp với con em bằng tiếng Việt, nên việc dạy tiếng dân tộc gặp nhiều khó khăn.

“Mới bắt đầu dạy, tôi phải giao tiếp với học sinh bằng song ngữ, kết hợp sử dụng hình thể, minh họa sinh động bằng hình ảnh, giúp các em dễ tiếp thu. Những em chịu khó học, giao tiếp thường xuyên, được phụ huynh hỗ trợ thêm ở nhà thì mau biết tiếng dân tộc”, thầy Đạt nói.

Nguyễn Yến Vy - học sinh lớp 8, Trường PTDTNT THCS Danh Thị Tươi, cho hay học tiếng dân tộc lúc đầu khó nhưng em thích học để biết nhiều hơn về văn hóa dân tộc. Hiện tại em đã biết nói và đọc, viết một số câu căn bản. Em sẽ cố gắng luyện tập thêm, hy vọng sau khi tốt nghiệp THCS sẽ biết rành về ngôn ngữ Khmer.

Trường PTDTNT Cà Mau được thành lập vào tháng 7/2001 theo quyết định của UBND tỉnh Cà Mau. Năm học 2025 - 2026, trường có hơn 250 học sinh, chia thành 10 lớp, trong đó học sinh dân tộc thiểu số hơn 230 em, chủ yếu dân tộc Khmer. Một trong những điểm nổi bật tại trường là sự nỗ lực không ngừng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào Khmer.

“Nhà trường nằm trong số ít các cơ sở giáo dục trên cả nước tổ chức giảng dạy tiếng Khmer như một môn học chính khóa, với 3 tiết/tuần. Đội ngũ giáo viên giảng dạy đều đạt chuẩn về chuyên môn, đảm bảo việc truyền dạy ngôn ngữ được thực hiện bài bản, khoa học. Phần lớn học sinh của trường sau khi tốt nghiệp THPT có thể đọc, viết, nói tiếng Khmer”, cô Lý Kim Khánh - Phó Hiệu trưởng nhà trường thông tin.

“Là người dân tộc Khmer mà không biết nói tiếng của dân tộc mình thì thiếu sót và thiệt thòi lớn, vì thế em sẽ cố gắng học tiếng Khmer. Giữ gìn tiếng nói, chữ viết cũng là cách em giữ gìn giá trị truyền thống dân tộc”, em Thạch Thị Ái Vy - học sinh lớp 12C3, Trường PTDTNT Cà Mau chia sẻ.

Không gian văn hóa DTTS trong trường học

Không chỉ giúp học sinh bảo tồn ngôn ngữ, chữ viết, các trường dân tộc nội trú ở Cà Mau còn xây dựng không gian văn hóa DTTS trong nhà trường. Những động tác uyển chuyển của điệu múa Rămvông, Gáo dừa, âm thanh rộn ràng của dàn nhạc ngũ âm… thường xuyên được tái hiện trong các buổi sinh hoạt, hoạt động ngoại khóa, dịp lễ hội của đồng bào dân tộc thiểu số ngay chính ngôi trường các em đang theo học. Các tiết mục được dàn dựng công phu, có chiều sâu, phản ánh phong tục, tín ngưỡng và đời sống tinh thần của đồng bào Khmer.

“Mỗi điệu múa, tiếng trống… đều mang câu chuyện về cội nguồn và đời sống tinh thần người Khmer. Khi các em được tiếp xúc từ sớm, tình yêu văn hóa dân tộc sẽ lớn lên một cách tự nhiên. Bởi thế, nhà trường thường xuyên tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, đặc biệt trong những dịp lễ, Tết của đồng bào dân tộc.

Trong các hoạt động, trường chú trọng việc rèn luyện cho các em kỹ năng sống, xây dựng mối quan hệ yêu thương, đoàn kết, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Trường cũng thành lập Câu lạc bộ văn hóa Khmer; Câu lạc bộ nhạc ngũ âm, nơi học sinh được thực hành, trình diễn và trải nghiệm các giá trị truyền thống”, anh Hữu Lý Vui - Bí thư Đoàn Thanh niên Trường PTDTNT Cà Mau cho hay.

Bà Lê Hồng Thanh - Phó Hiệu trưởng Trường PTDTNT THCS Danh Thị Tươi, cho rằng bảo tồn văn hóakhông phải điều gì xa xôi. Quan trọng là hình thành thói quen và ý thức trân trọng trong mỗi học sinh để các em tự hào gìn giữ bản sắc dân tộc.

“Để giúp các em giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, đội ngũ giáo viên giữ vai trò quan trọng, phải thật sự là những người truyền lửa. Thông qua từng động tác múa, nhịp phách, đến câu chuyện phía sau mỗi loại hình nghệ thuật, thầy cô sẽ giúp học sinh hiểu mình đang kế thừa những giá trị văn hoá đặc sắc.

Nhờ sự đầu tư bài bản, các chương trình nghệ thuật của trường nhiều năm liền đạt giải cao tại các hội thi. Qua đó, giúp học sinh được rèn luyện kỹ năng sân khấu, tăng sự tự tin và hiểu sâu hơn về lịch sử, phong tục cũng như tinh thần cộng đồng của dân tộc”, bà Lê Hồng Thanh chia sẻ.

Em Danh Thị Sa Thia - học sinh Trường PTDTNT THCS Danh Thị Tươi cho biết, tham gia múa Rămvông hay múa Gáo dừa giúp em cảm nhận rõ hơn nét mềm mại, tinh tế của nghệ thuật truyền thống. “Em vui khi được thầy cô truyền dạy và đứng trên sân khấu biểu diễn các điệu múa truyền thống của dân tộc mình. Em tự hào và luôn có ý thức giữ gìn, lan tỏa những giá trị truyền thống của dân tộc đến các bạn trong và ngoài nhà trường”.