Bước ngoặt từ một trăn trở
Hà Tĩnh vốn nổi tiếng với những vùng cây ăn quả có múi trù phú. Trong đó, cây cam từ lâu đã trở thành “cây làm giàu” của nông dân. Tuy nhiên, trước xu hướng tiêu dùng ưu tiên sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, an toàn, nhiều hộ dân đã mạnh dạn chuyển hướng sang trồng cam hữu cơ. Sự thay đổi này không chỉ nâng cao chất lượng nông sản mà còn mở ra cơ hội thoát nghèo bền vững cho người trồng.
Anh Đoàn Quốc Bảo ở xã Vũ Quang là một trong những người tiên phong chuyển đổi sang mô hình hữu cơ. Hơn chục năm trồng cam theo phương pháp truyền thống, anh hiểu rõ những nỗi lo thâm canh, như: Phụ thuộc vào phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật; sản phẩm dù đẹp mã nhưng không còn chiếm trọn niềm tin của người tiêu dùng.
“Có năm cam được giá mà khách vẫn ngại mua vì lo tồn dư hóa chất. Nghe vậy mà chạnh lòng lắm. Tôi tự hỏi tại sao mình không làm sạch ngay từ đầu để giữ khách lâu dài?”, anh Bảo nhớ lại.
Từ suy nghĩ ấy, anh quyết định chuyển toàn bộ 7ha cam sang canh tác hữu cơ. Quá trình chuyển đổi bắt đầu bằng những khó khăn dồn dập, như: Đất cần thời gian phục hồi, cây yếu, sâu bệnh xuất hiện nhiều hơn do ngừng thuốc hóa học, chi phí đầu tư tăng, nhưng anh Bảo không nản.
Từng bước, anh học hỏi kỹ thuật, quan sát biến đổi của vườn, điều chỉnh theo từng giai đoạn sinh trưởng của cây.
Thay cho phân bón công nghiệp, anh sử dụng phân chuồng hoai, đạm cá, dịch chuối và các dung dịch thảo mộc. Vườn cam không phun thuốc hóa học mà phòng trừ bằng hỗn hợp tỏi, gừng và ớt ngâm rượu. Cỏ dại không bị dọn sạch hoàn toàn mà được cắt tỉa giữ lại để chống xói mòn, giữ ẩm và cải thiện vi sinh vật đất. Đặc biệt, 100% quả cam được bao trái, vừa bảo vệ khỏi sâu bệnh vừa tăng giá trị thương phẩm.
Nhờ kiên trì, vườn cam hữu cơ của gia đình anh Bảo giờ đây xanh tốt, quả đều, tép mọng nước, vỏ sáng bóng. Năm 2025, sản lượng ước đạt gần 70 tấn, giá bán khoảng 70.000 đồng/kg, gấp đôi so với sản xuất truyền thống. Dù giá cao, sản phẩm Cam Bảo Phương vẫn thường xuyên cháy hàng.
Tại Hội chợ Mùa thu năm 2025 ở Hà Nội, sản phẩm của anh Bảo được khách hàng đánh giá cao cả về chất lượng lẫn sự minh bạch trong quy trình sản xuất.
Lan tỏa từ một mô hình tiên phong
Không chỉ Vũ Quang, phong trào trồng cam hữu cơ đang lan tỏa mạnh ở xã Đồng Lộc. Khu vực này có khoảng 500ha cam, trong đó nhiều hộ đã chuyển hướng sang làm sạch để bắt kịp thị trường.
Gia đình chị Dương Thị Mai là một trong những hộ đi đầu. Khác với cách làm cũ, chị Mai chuyển sang trồng cam giòn hữu cơ, chú trọng từ chọn giống đến nguồn nước, phân bón, cách phòng trừ sâu bệnh.
“Làm hữu cơ đòi hỏi kiên trì và tỉ mỉ lắm. Nhưng đổi lại, đất hồi sinh, cây khỏe hơn, quả ngọt thanh và có mùi thơm đặc trưng mà cam truyền thống khó đạt được”, chị nói.
Vụ đầu tiên của mô hình hữu cơ, chị Mai đã thu hơn 2 tấn, ước cả vụ đạt hơn 40 tấn, mang lại doanh thu khoảng 1,2 tỷ đồng, tăng khoảng 30% so với trước. Con số này cho thấy cơ hội bứt phá rõ rệt của mô hình sạch.
Theo ông Nguyễn Xuân Diệu, Trưởng phòng Kinh tế xã Đồng Lộc, cam hữu cơ không chỉ cải thiện chất lượng mà còn giúp nông dân tiếp cận các thị trường khó tính. “Giá thu mua ổn định, tỷ lệ hao hụt thấp, sản phẩm dễ tiêu thụ. Chúng tôi đang khuyến khích các hộ dân mở rộng diện tích, hỗ trợ kỹ thuật và kết nối tiêu thụ để sản phẩm sạch có chỗ đứng vững chắc”, ông cho hay.
Thông tin từ Trung tâm Khuyến nông Hà Tĩnh, toàn tỉnh này hiện có gần 44ha cam đạt chứng nhận hữu cơ, cùng hàng trăm hecta đang chuyển đổi tại các vùng trồng nổi tiếng như: Vũ Quang, Mai Hoa, Thượng Đức, Đồng Lộc, Hương Đô.
Theo Đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ giai đoạn 2024 - 2030, tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030 có 2.500ha trồng trọt đạt tiêu chuẩn hữu cơ, trong đó cây có múi là một trong những nhóm chủ lực.
Ngành nông nghiệp tỉnh đang triển khai nhiều giải pháp, như: Mở lớp tập huấn kỹ thuật, chuyển giao quy trình sản xuất hữu cơ, hỗ trợ cấp mã vùng trồng, chứng nhận VietGAP - hữu cơ và kết nối doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm. Đây là nền tảng quan trọng để mô hình hữu cơ mở rộng và ổn định về đầu ra.
Thực tiễn tại Vũ Quang, Đồng Lộc và nhiều địa phương khác cho thấy trồng cam hữu cơ không chỉ tạo ra sản phẩm an toàn, chất lượng cao, mà còn góp phần phục hồi đất đai, bảo vệ môi trường và nâng cao thu nhập cho nông dân.
Sự mạnh dạn thay đổi từ những hộ tiên phong đang từng bước hình thành vùng cam hữu cơ quy mô của Hà Tĩnh, khẳng định hướng đi bền vững, hiệu quả trong mục tiêu giảm nghèo và phát triển nông nghiệp hiện đại.
