Phần nổi của tảng băng
Theo ước tính mới đây của UNICEF, có ít nhất 2,7 triệu trẻ em sống trong các trung tâm chăm sóc tập trung trên thế giới. Nhưng con số này có thể chỉ là phần nổi của tảng băng chìm bởi tại hầu hết các quốc gia vẫn còn tồn tại nhiều bất cập và lỗ hổng trong việc thu thập số liệu và ghi chép thông tin chính xác.
Con số trên được đưa ra dựa theo số liệu từ 140 quốc gia. Theo đó, khu vực Trung và Đông Âu có tỷ lệ cao nhất trên thế giới với 666/100.000 trẻ em được chăm sóc tập trung, cao hơn gấp 5 lần tỷ lệ trung bình của thế giới là 120/100.000 trẻ em. Các quốc gia công nghiệp hóa, khu vực Đông Á và Thái Bình Dương có tỷ lệ cao thứ hai và thứ ba với tỷ lệ lần lượt là 192 và 153/100.000 trẻ em được chăm sóc tập trung.
Điều đáng nói ở chỗ, nhiều quốc gia vẫn còn thiếu một hệ thống đưa ra số liệu chính xác về số trẻ em được chăm sóc thay thế. Nhiều nơi, những ghi chép chính thống mới chỉ phản ánh được một phần nhỏ trong số lượng thực tế trẻ em được chăm sóc tập trung. Trẻ em trong các trung tâm do tư nhân quản lý, sở hữu thường chưa được tính đến. Cũng như nhiều nước khác, Việt Nam còn bất cập về số liệu liên quan đến trẻ em được chăm sóc tập trung. Số liệu chưa chính thức công bố có sự dao dộng lớn từ khoảng 11.365 đến 22.000 trẻ em trong các cơ sở chăm sóc tập trung, tuy nhiên chưa có số liệu chính thống được công bố rộng rãi.
Điều tốt nhất dành cho trẻ
Ông Cornelius Williams, Phó Giám đốc Chương trình Bảo vệ trẻ em của UNICEF cho biết: Khi được chăm sóc tập trung, như trong các trung tâm tập trung hay làng trẻ mồ côi, trẻ em vốn đã yếu thế do bị tách khỏi gia đình lại càng có nhiều nguy cơ bị bạo lực, xâm hại và tổn thương lâu dài đến sự phát triển nhận thức, xã hội và tình cảm của các em.
Trẻ yếu thế dễ bị bỏ quên cũng từng được Ủy ban Quyền trẻ em đề cập đến vào năm 2012, trong đó nhấn mạnh về những số liệu không xác thực liên quan đến tính chất, mức độ của việc trẻ em chăm sóc trong các cơ sở tập trung của quốc gia thành viên. Mặc dù quốc gia thành viên đã xây dựng Tiêu chuẩn quốc gia về chăm sóc tối thiểu trong các cơ sở chăm sóc tập trung, Ủy ban vẫn hết sức quan ngại về việc thiếu tuân thủ đối với các nguyên tắc của Công ước tại hầu hết các cơ sở chăm sóc tập trung; Báo cáo về xâm hại thể chất và bóc lột tình dục trẻ em trong các cơ sở chăm sóc tập trung và khoảng thời gian dài mà trẻ em bị tách khỏi môi trường gia đình và chăm sóc trong các cơ sở tập trung.
Cần ưu tiên để trẻ em không phải chăm sóc tập trung mà được chăm sóc trong gia đình, đặc biệt là trong những năm đầu đời là khuyến cáo mà các chuyên gia của UNICEF đưa ra với các quốc gia. Các chính phủ cần phải có được danh sách chính xác và toàn diện hơn về tất cả các cơ sở chăm sóc tập trung hiện nay, thường xuyên rà soát kỹ lưỡng số trẻ em sống trong các cơ sở này để cập nhật các ghi chép chính thống. Theo bà Claudia Cappa, chuyên gia thống kê của UNICEF, bằng cách này chúng ta sẽ có thể đánh giá được mức độ của vấn đề và hợp tác với các chính phủ để giải quyết vấn đề một cách hiệu quả. Bên cạnh đó, các nước cũng cần phải nhanh chóng giảm số trẻ em sống trong các trung tâm chăm sóc tập trung bằng cách tránh việc tách trẻ em ra khỏi gia đình nếu có thể và tìm kiếm những gia đình cho trẻ em cần được chăm sóc thay thế (những gia đình nhận nuôi trẻ). UNICEF cũng khuyến nghị cần đầu tư mạnh mẽ hơn vào các chương trình hỗ trợ gia đình tại cộng đồng.
- Nghiên cứu của UNICEF cho thấy, một số yếu tố nguy cơ chính khiến cho trẻ em phải đưa vào chăm sóc tập trung bao gồm gia đình tan vỡ, vấn đề sức khỏe, cung cấp các dịch vụ xã hội còn kém hoặc không đồng đều, khuyết tật và nghèo đói.
- Ở nước ta, Luật Trẻ em mới có hiệu lực kể từ 1/6 có thể góp phần cải thiện tình trạng này bởi việc chăm sóc thay thế cho trẻ em không có sự chăm sóc của cha mẹ, bao gồm cả những em hiện đang sống trong các cơ sở chăm sóc tập trung sẽ được chú ý hơn.
