Dự báo giai đoạn 2025 - 2030, TPHCM cần khoảng 1 triệu lao động mới qua đào tạo chuyên môn kỹ thuật nghiệp vụ, nhưng thị trường vẫn đang tồn tại nghịch lý "thừa người thiếu nghề". Phóng viên Báo Giáo dục và Thời đại đã có cuộc trao đổi với ông Trần Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hội Giáo dục Nghề nghiệp TPHCM nhiệm kỳ I (2025 – 2030) về giải pháp tăng cường hệ thống thông tin thị trường lao động gắn kết với giáo dục nghề nghiệp.
- Thưa ông, TPHCM được định vị là trung tâm kinh tế, tài chính và công nghiệp hàng đầu khu vực. Ông đánh giá thế nào về bức tranh nhu cầu nhân lực của thành phố trong giai đoạn 5 năm tới?
- Nhu cầu việc làm tại TPHCM trong giai đoạn 2025 - 2030 là rất lớn. Dự kiến thành phố cần khoảng 800.000 đến hơn 1 triệu lao động mới. Trong cơ cấu này, đáng chú ý là 70% nhu cầu sẽ tập trung vào khu vực dịch vụ và công nghiệp hiện đại. Thị trường lao động đang phát triển mạnh theo hướng kinh tế số, tự động hóa, logistics, chuỗi cung ứng và năng lượng sạch, song hành cùng các ngành truyền thống. Đây là cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra thách thức không nhỏ.
- Cơ hội lớn là vậy, nhưng thực tế doanh nghiệp vẫn than khó tuyển người, còn người lao động lại chật vật tìm việc. Đâu là nguyên nhân của tình trạng này, thưa ông?
- Đúng là đang tồn tại một sự mất cân đối, hay nói cách khác là lệch pha cung - cầu. Doanh nghiệp thiếu lao động có kỹ năng cao, trong khi thị trường lại dư thừa lao động thiếu kỹ năng hoặc chưa được đào tạo bài bản.
Nguyên nhân sâu xa nằm ở hệ thống thông tin thị trường lao động chưa toàn diện. Chúng ta thiếu dữ liệu đủ mạnh để hỗ trợ hướng tuyển sinh và thiết kế chương trình đào tạo sát với nhu cầu thực tế. Nếu không có thông tin chính xác, việc đào tạo sẽ mãi chạy theo sau nhu cầu thị trường.
- Vậy theo ông, làm thế nào để "giải mã" bài toán này và kết nối hiệu quả hơn giữa đào tạo và sử dụng lao động?
- Chìa khóa nằm ở công nghệ và dữ liệu. Tôi cho rằng cần phải thiết kế phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu, thống kê và phân tích cung – cầu dựa trên nền tảng công nghệ mới.
Hệ thống này phải đảm bảo khả năng kết nối với các ứng dụng khác, tích hợp dữ liệu từ nhiều nguồn: từ quận/huyện, doanh nghiệp cho đến các trường Đại học, Cao đẳng, Trung cấp và các tổ chức dịch vụ việc làm.
- Cụ thể, hệ thống dữ liệu này sẽ hỗ trợ gì cho công tác dự báo, thưa ông?
- Khi có hệ thống lưu trữ dữ liệu về nguồn nhân lực và giáo dục nghề nghiệp tập trung, chúng ta có thể thiết kế các chương trình công nghệ thông tin phục vụ tính toán và dự báo nhân lực chuyên sâu.
Dự báo này không chỉ chung chung mà phải chi tiết theo cơ cấu ngành nghề, thành phần kinh tế, phục vụ cho chiến lược thu hút lao động trung hạn (5 năm) và dài hạn (6-10 năm). Đồng thời, cần xây dựng cổng thông tin tương thích nhiều trình duyệt, đa ngôn ngữ để mọi đối tượng đều có thể tiếp cận.
- Về phía các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, họ cần thay đổi gì để thích ứng với quá trình số hóa này và hỗ trợ sinh viên tốt hơn?
- Các trường không thể ngồi chờ sinh viên ra trường mới lo việc làm. Hội Giáo dục Nghề nghiệp TPHCM đề xuất các trường cần xây dựng Bản tin thông tin thị trường lao động định kỳ (tuần/tháng) cho sinh viên và chính đội ngũ giảng viên.
Quan trọng hơn, nhà trường cần thiết lập hệ thống KPI kết nối học – việc. Dữ liệu việc làm phải được triển khai để định hướng ngược lại cho chương trình đào tạo. Sự kết nối dữ liệu giữa nhà trường – doanh nghiệp – trung tâm việc làm phải là một vòng tròn khép kín và liên tục.
Ngoài ra, sinh viên hiện nay tiếp cận thông tin rất khác. Nhà trường cần phát triển kênh thông tin đa nền tảng, tận dụng Zalo, Facebook, video ngắn YouTube để đưa thông tin thị trường đến gần người học nhất.
- Trân trọng cảm ơn ông!
