Việc huấn luyện chó phát hiện y tế là nghiên cứu tiềm năng của các nhà khoa học thế giới.

Huấn luyện chó phát hiện bệnh

Có mối quan hệ gắn bó trong hàng ngàn năm, chó được coi là người bạn trung thành với con người. Ban đầu, chó được thuần hóa nhằm bảo vệ con người và hỗ trợ tìm kiếm thức ăn nhưng theo thời gian, chúng phát huy nhiều vai trò khác nhau như bầu bạn, trị liệu và gần đây nhất là phát hiện bệnh. Chó y tế được huấn luyện để phát hiện ra nhiều tình trạng bệnh ở người từ tiểu đường đến ung thư nhờ khứu giác đặc biệt của chúng.

Theo các nhà khoa học, chó sở hữu khứu giác nhạy bén hơn hẳn con người. Trong khi chúng ta có khoảng 5 triệu thụ thể khứu giác thì chó có tới 300 triệu, tùy thuộc vào giống. Ngoài số lượng thụ thể khứu giác đa dạng, hành khứu giác của chúng lớn hơn gấp 40 lần so với con người. Điều này cho phép chó phát hiện mùi hương và những thay đổi hóa học mà con người không thể cảm nhận được.

Ví dụ, chó có thể phát hiện các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) cụ thể được tạo ra bởi các tế bào bị bệnh ở nồng độ rất thấp. Chính khả năng phi thường này khiến chó có giá trị tiềm năng trong lĩnh vực phát hiện bệnh tật.

Huấn luyện chó phát hiện bệnh dựa trên khả năng đánh hơi tự nhiên của chúng và gắn kết với những phản ứng tích cực, điển hình là khen thưởng. Quá trình này diễn ra như sau. Đầu tiên, một chú chó được hướng dẫn làm quen với mùi của bệnh, mùi này có thể được thu thập từ mẫu nước tiểu, hơi thở hoặc mồ hôi của bệnh nhân.

Khi chú chó đã học được cách xác định mùi của bệnh, nó sẽ được huấn luyện để báo hiệu khi phát hiện ra căn bệnh đó, chẳng hạn như đang đứng thì ngồi xuống, cọ vào người đòi vuốt ve hoặc nhìn chằm chằm vào người bệnh.

Khi báo hiệu đúng, chúng sẽ được khen thưởng. Quá trình đào tạo này đòi hỏi tính nhất quán và lặp đi lặp lại liên tục. Bởi vậy chó y tế thường được huấn luyện bởi các huấn luyện viên chuyên về phát hiện y tế.

Chó phát hiện y tế đã được huấn luyện để xác định nhiều loại bệnh và tình trạng sức khỏe. Một trong những căn bệnh được phát hiện cần thiết nhất hiện nay là ung thư. Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh rằng chó có thể nhận biết nhiều loại ung thư khác nhau như phổi, vú, buồng trứng, bàng quang... với độ chính xác cao.

Phát hiện bệnh tiểu đường cũng là một khả năng đáng chú ý khác. Những con chó được huấn luyện để phát hiện những thay đổi về lượng đường trong máu của người bệnh bằng cách nhận biết mùi hương của những thay đổi hóa học trong hơi thở hoặc mồ hôi của họ. Khi xảy ra tình trạng hạ đường huyết (lượng đường trong máu thấp) hoặc tăng đường huyết (lượng đường trong máu cao), con chó sẽ cảnh báo cho người đó để họ kịp thời có biện pháp xử lý.

Các lĩnh vực khác mà chó phát hiện y tế hứa hẹn bao gồm phát hiện bệnh Parkinson, sốt rét và thậm chí cả Covid-19. Đơn cử, từ năm 2020, tại một số nước như Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Mỹ, Pháp, Phần Lan... chó được phân công làm nhiệm vụ đánh hơi phát hiện Covid-19 ở sân bay.

Theo các chuyên gia, chó có một loại chất nhầy đặc biệt ở mũi. Chất nhầy này có thể hòa tan các phân tử mùi trong không khí và vận chuyển chúng đến các thụ thể khứu giác ở đỉnh mũi, nơi giúp những chú chó xác định virus Covid-19.

Kết quả thử nghiệm cho thấy chó có thể đánh hơi người mắc Covid-19 chính xác lên tới 98,2%. Nếu được huấn luyện, chúng chỉ mất vài giây để phát hiện và sẽ ra dấu hiệu vật lý.

Ngoài ra, chó được cho là có thể phát hiện một số bệnh lý khác ở người nhưng một số bệnh vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu. Dù vậy, kết quả thử nghiệm sơ bộ cũng rất hứa hẹn.

Cứu cánh tiềm năng của ngành Y tế

Chó đánh hơi người mắc Covid-19 tại sân bay Vương quốc Anh.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng lưu ý rằng mặc dù tỷ lệ phát hiện bệnh của chó rất chính xác và ấn tượng nhưng chúng không phải là không mắc sai lầm. Chó phát hiện y tế cũng không thể thay thế các phương pháp chẩn đoán truyền thống. Bởi lẽ hiệu suất của chó phát hiện y tế có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như sức khỏe và tính khí của từng con chó. Bên cạnh đó là chất lượng huấn luyện và các yếu tố môi trường xung quanh...

Tiềm năng của chó phát hiện y tế là rất lớn, nhưng không phải không có thách thức. Tiêu chuẩn hóa là một trở ngại đáng kể. Không giống như các phương pháp xét nghiệm, kiểm tra được thực hiện theo quy trình và diễn giải đồng nhất trong phòng thí nghiệm, phòng y tế; huấn luyện chó phát hiện bệnh là quá trình dài và hiệu suất có thể thay đổi. Ngoài ra, vấn đề đạo đức như đảm bảo phúc lợi cho những con chó, nghiêm cấm bạo hành... cũng tác động lên quá trình huấn luyện.

Vì vậy, việc sử dụng chó phát hiện y tế vẫn còn manh nha. Nhiều nhà nghiên cứu đã phát triển công nghệ như “mũi điện tử” (thiết bị có thể phát hiện, phân tích mùi) để tái tạo khả năng khứu giác của chó. Nhờ vậy, con người không phải huấn luyện chó để phát hiện y tế.

Tuy nhiên, các nhà khoa học nhận định rằng các công nghệ còn sơ khai và chưa đem lại hiệu quả cao như việc sử dụng chó phát hiện y tế. Hơn nữa, khoa học chỉ mới bắt đầu quan tâm và nghiên cứu về khứu giác tài tình của loài chó. Đây hứa hẹn là kiến thức rộng lớn và chứa đựng tiềm năng y tế cao.

Trong khi khoa học về chó phát hiện y tế vẫn đang phát triển, không thể phủ nhận khả năng phi thường của chúng. Khi nghiên cứu tiến triển và kỹ thuật ngày càng hoàn thiện, vai trò của những người bạn bốn chân này trong chăm sóc sức khỏe thậm chí còn trở nên quan trọng hơn, mang đến các giải pháp phát hiện sớm, không xâm lấn cho nhiều loại bệnh.

Chiếc mũi đáng chú ý của chó, kết hợp với lòng trung thành kiên định của chúng đối với con người, thực sự khiến chúng trở thành một “cứu cánh” tiềm năng trong thế giới chẩn đoán y tế.