Thu thuế 0,1% giao dịch vàng miếng: Có giảm 'nóng' giá vàng?

Thông tin về việc Bộ Tài chính đề xuất thu thuế 0,1% với giao dịch vàng miếng để tăng minh bạch, hạn chế đầu cơ đang thu hút sự quan tâm của thị trường và người dân, trong bối cảnh giá vàng miếng SJC, vàng nhẫn tăng liên tiếp thời gian qua.

Đã đủ sức răn đe?

Tại họp báo quý III/2025 của Bộ Tài chính, thông tin về việc đề xuất thu thuế thu nhập cá nhân 0,1% đối với giao dịch chuyển nhượng vàng miếng, ông Lưu Đức Huy - Phó Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) cho biết, trong Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), Bộ Tài chính chỉ đề xuất áp thuế với hoạt động chuyển nhượng vàng miếng, không áp dụng với vàng trang sức. Thời gian áp dụng ra sao sẽ do Quốc hội giao Chính phủ quy định cụ thể.

Đề xuất này được xây dựng trên cơ sở thống nhất với Ngân hàng Nhà nước, sau khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 278/NQ-CP ngày 13/9, yêu cầu làm rõ việc thu thuế thu nhập từ giao dịch vàng.

Theo Bộ Tài chính, việc đưa hoạt động mua bán vàng vào diện chịu thuế không chỉ nhằm tăng thu ngân sách, mà còn để tăng tính minh bạch, hướng dòng tiền vào sản xuất, kinh doanh, thay vì đầu cơ tài sản.

Tuy nhiên, thuế suất 0,1% tương đương với mức đang áp dụng cho chứng khoán đang gây tranh luận về tính đủ mạnh của chính sách này.

Ông Nguyễn Văn Được - Tổng Giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín cho rằng, thuế suất 0,1% là mức khởi đầu hợp lý nhưng chưa đủ sức nặng để ngăn đầu cơ. Ví dụ, mua bán vàng 1 tỷ đồng, thuế chỉ 1 triệu đồng - con số này không thể khiến giới đầu cơ chùn tay.

Theo vị chuyên gia này, mức thuế tương tự chứng khoán khiến hiệu ứng điều tiết dòng vốn không rõ rệt. Trong khi với vàng vật chất, mục tiêu chính là giảm tích trữ, hạn chế đầu cơ, thì mức thuế quá thấp sẽ không đủ tác động.

Ông Được đề xuất, nên đánh thuế ở mức 0,5% trong giai đoạn đầu, sau đó giảm dần xuống 0,1% khi thị trường vàng được quản lý tập trung, có sàn giao dịch vàng chính thức như mô hình từng thí điểm trước đây.

Song song, cần sửa Luật Thuế giá trị gia tăng, đưa vàng miếng vào diện chịu thuế VAT 10% ở khâu bán ra. Khi đó, chính sách thuế sẽ có hiệu quả kép vừa tăng thu, vừa minh bạch hóa thị trường.

Cùng chung quan điểm, TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cho rằng, nếu mức thuế quá thấp, việc đầu cơ vàng vẫn tiếp diễn.

“Nếu chỉ 0,1%, người đầu cơ không ngần ngại giao dịch số lượng lớn. Tôi cho rằng nên áp dụng mức thuế khoảng 1,5% để đủ sức răn đe”, ông Tú nhận định.

Theo tính toán của TS Nguyễn Ngọc Tú, với 1 lượng vàng giá 128 triệu đồng, mức thuế 1,5% tương đương 1,9 triệu đồng/lượng. Nếu giao dịch 100 lượng, thuế sẽ là 190 triệu đồng - một con số đủ lớn để người đầu cơ phải cân nhắc kỹ.

“Khi đầu cơ vàng không còn lợi nhuận hấp dẫn sau thuế, họ sẽ dịch chuyển dòng tiền sang gửi tiết kiệm hoặc đầu tư sản xuất, kinh doanh. Đây mới là mục tiêu thực chất của chính sách”, ông Tú cho biết.

Cần góc nhìn đa chiều

Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, việc nghiên cứu đánh thuế giao dịch vàng là hợp lý trong bối cảnh thị trường mở cửa mạnh hơn. Theo ông Huân, vàng không chỉ là kênh tích trữ truyền thống mà còn là công cụ đầu tư, đầu cơ. Khi hành lang pháp lý được nới rộng theo Nghị định 232/2025, nhu cầu kiểm soát sẽ càng cấp thiết.

“Thiếu công cụ thuế, hoạt động đầu cơ khó kiểm soát, giá vàng dễ biến động bất thường. Đưa thuế vào sẽ giúp thị trường trong sạch hơn, hành vi đầu tư cũng bền vững hơn”, ông Huân phân tích.

Vị chuyên gia này cũng lưu ý thêm, mức thuế cần được thiết kế hợp lý, ở mức thấp và thu trực tiếp tại các điểm giao dịch chính thức. Một sắc thuế mỏng, thu tự động sẽ vừa tăng nguồn thu, vừa hạn chế đầu cơ mà không tạo gánh nặng cho người dân có nhu cầu tích trữ chính đáng.

Luật sư Diệp Năng Bình – Đoàn Luật sư TPHCM đánh giá, việc nghiên cứu thuế vàng là bước đi đúng đắn. Theo luật sư, vàng vừa là phương tiện tích trữ, vừa là công cụ đầu tư ngắn hạn, nên nếu thiếu công cụ quản lý tài chính, thị trường dễ bị đầu cơ, thao túng.

“Áp thuế là cách tạo rào cản hợp lý với hành vi đầu cơ, đồng thời vẫn bảo đảm quyền tích trữ chính đáng của người dân”, ông Bình nói.

Theo luật sư Bình, chính sách cần phân tầng rõ ràng. Giao dịch lướt sóng phải chịu chi phí cao hơn, trong khi giao dịch nhỏ phục vụ tiết kiệm dân dụng nên được miễn hoặc áp mức rất thấp.

“Chính sách phải công bằng, ai đầu cơ thì phải chia sẻ chi phí xã hội, còn người dân tích trữ hợp pháp thì không bị ảnh hưởng.

Thuế chỉ hiệu quả khi đi cùng hạ tầng quản lý đồng bộ. Việc thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia hoặc đưa vàng vào sàn hàng hóa sẽ là nền tảng để thu nộp minh bạch, tự động. Khi giao dịch lớn được khớp lệnh qua sàn và kết nối trực tiếp với cơ quan thuế, việc quản lý sẽ gọn nhẹ, chi phí hành chính giảm, đồng thời ngăn chặn hiệu quả giao dịch ngoài luồng”, luật sư Bình phân tích.

Đồng quan điểm, luật sư Nguyễn Sương – Đoàn Luật sư TP Đà Nẵng nhìn nhận, có thể áp mức thấp trên từng giao dịch, hoặc thuế trên phần lợi nhuận ròng, đi kèm ngưỡng miễn cho giao dịch nhỏ. Như vậy, chính sách vừa đạt mục tiêu quản lý, vừa duy trì niềm tin xã hội.

“Thuế không nhằm tận thu mà để làm trong sạch thị trường. Nếu áp dụng hợp lý, sẽ góp phần ổn định giá, thu hẹp chênh lệch trong, ngoài nước và khuyến khích người dân tham gia hệ thống chính thức”, luật sư Nguyễn Sương thông tin.