Khi trái tim đập thổn thức trong lồng ngực, về mặt vật lý là nó đang thực hiện chức năng bơm máu nuôi cơ thể và nhận phần riêng để nuôi chính mình. Hệ thống cung cấp máu cho tim thực hiện qua các ống dẫn động mạch nhỏ gọi là động mạch vành, được kiểm soát rất chặt chẽ. Vì lý do nào đó, sự cung cấp này thiếu hụt gây ra bệnh cảnh thiếu máu cơ tim cục bộ.
“Lộ diện” qua các hình thái
Bệnh còn có các tên gọi khác là bệnh thiếu máu cục bộ cơ tim, thiểu năng vành, thiếu máu động mạch vành hay suy động mạch vành. Dù dưới tên gọi nào, bệnh mạch vành vẫn là hậu quả của mất cân bằng giữa nguồn cung cấp và nhu cầu oxy của cơ tim do tưới máu không đủ, gây thiếu máu và hoại tử cơ tim. Bệnh thường “lộ diện” dưới các hình thái sau:
Thiếu máu động mạch vành hay thiểu năng vành đại đa số là hậu quả của bệnh xơ vữa động mạch vành. Nguyên nhân bắt nguồn từ sự lắng đọng cholesterol ở thành động mạch vành gây hẹp lòng động mạch.
Bệnh xảy ra khi có một hoặc nhiều nhánh của hệ thống động mạch vành bị hẹp gây cản trở sự lưu thông máu, làm giảm lượng máu cung cấp để nuôi trái tim ngày đêm đang hoạt động không ngừng.
Người mắc bệnh này thường có các yếu tố liên quan như tiền sử gia đình, tuổi cao (thường nam 55 tuổi, nữ 65 tuổi), thừa cân, béo phì, nghiện thuốc lá, mắc các bệnh tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, đái tháo đường...
Đây là bệnh lý nguy hiểm, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng là nhồi máu cơ tim và gây tử vong nếu như không được chẩn đoán xác định và xử lý kịp thời. Ngoài ra, tình trạng tim thiếu máu lâu ngày có thể dẫn đến suy tim hay rối loạn nhịp tim.
Cơn đau thắt ngực là biểu hiện điển hình của bệnh lý tim do động mạch vành không đảm bảo chức năng cung cấp máu nuôi dưỡng tim gây ra. Người bệnh có cảm giác nặng ngực, đau nhói ở ngực và thậm chí được mô tả là trái tim như bị bàn tay vô hình nào đó bóp nghẹt. Khi xảy ra cơn đau tim, người bệnh thường ôm ngực và nín thở nhằm làm giảm cảm giác đau có hướng lan ở mặt trong cánh tay, lên vai, cổ hoặc xuyên ra sau lưng.
Trong chuyên môn, chia cơn đau thắt ngực ra làm hai loại:
- Ổn định: Là cơn đau diễn ra với các đặc điểm giống nhau, có thể dự đoán sẽ xuất hiện khi bị stress về mặt tinh thần, sau các hoạt động gắng sức như tập thể dục, vận động mạnh, khiêng vác nặng, lên cầu thang nhà nhiều tầng... Chúng sẽ nhanh chóng biến mất khi dùng thuốc giãn mạch hoặc chỉ đơn thuần là nghỉ ngơi.
Không ổn định: Nó xuất hiện bất cứ lúc nào, kể cả khi đang nghỉ ngơi. Chúng không giống nhau ở mỗi lẫn xuất hiện, như lần trước đau ít, lần này đau nhiều hơn, lần trước cơn ngắn hơn, lần này xảy ra dài hơn... Cơn đau cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo tình trạng cục máu đông đang hình thành trong lòng động mạch vành. Do đó, nếu chúng kéo dài quá 5 phút được xem như là một ca cấp cứu khẩn cấp về tim mạch.
Nhồi máu cơ tim xảy ra khi thành động mạch vành bị xơ vữa, nứt gãy và bong tróc mảng lớn làm tắc dòng máu di chuyển trong lòng động mạch vành hoặc do hiện tượng hình thành cục máu đông trong lòng động mạch vành từ mảng xơ vữa nhỏ.
Bệnh lý diễn ra cấp tính, khả năng gây tử vong cho người bệnh một cách nhanh chóng. Các mảng xơ vữa hoặc cục máu đông từ động mạch vành có thể di chuyển lên não làm tắc động mạch não gây ra cơn đột quỵ não.
Cơn nhồi máu cơ tim diễn ra trong bối cảnh người bệnh đau ngực dữ dội, cảm giác trái tim bị đè ép hay bị bóp nghẹt, suy hô hấp qua biểu hiện thở khó. Ngoài ra còn có một số dấu hiệu khác như vã mồ hôi, buồn nôn, nôn và nhất là kiệt sức. Do đó, những người có cơn đau ngực, nếu sử dụng thuốc giãn mạch sau 15 phút mà không thuyên giảm cần đến bệnh viện ngay lập tức.
Hướng xử lý và cách phòng bệnh
Đa số người có bệnh lý động mạch vành thường dùng thuốc uống trong một thời gian khá dài. Nhiều trường hợp dùng suốt đời và chung sống yên ổn với bệnh lý này. Thuốc uống có tác dụng giãn mạch động mạch vành, tăng cường sự cung cấp máu cho tim làm giảm hay ngăn chặn cơn đau thắt ngực hạn chế tối đa nguy cơ xuất hiện cơn nhồi máu cơ tim. Thuốc được kê đơn và theo dõi điều trị bởi các bác sĩ chuyên khoa.
Khi động mạch vành bị hẹp nhiều, thường khoảng từ 70 - 80% cần sự can thiệp để tăng cường lưu thông máu. Các phương pháp được thực hiện là nong rộng lòng động mạch hay đặt stent. Khuynh hướng đặt stent ngày càng được ưa chuộng và có nhiều cơ sở thực hiện.
Ngoài ra, việc phẫu thuật cầu nối được thực hiện khi người bệnh không đáp ứng với các loại thuốc điều trị và cũng không thể can thiệp đặt stent hay tắc hẹp quá nhiều nhánh động mạch vành. Các chuyên gia sẽ “nắn dòng” một động mạch ngực hay động mạch đùi để bắt cầu thay thế, thực hiện vai trò cung cấp máu nuôi dưỡng tim.
Ngoài yếu tố tuổi tác, giới tính, tiền sử gia đình là không thể thay đổi, bệnh động mạch vành có thể phòng tránh nhờ hạn chế các yếu tố nguy cơ như không nghiện thuốc lá, tránh béo phì, kiểm soát tốt các bệnh lý liên quan như đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu.
Luôn rèn luyện thể lực và trí lực để có một đời sống tốt cả về thể chất và tinh thần. Cần đi khám chuyên khoa tim mạch khi có bất cứ dấu hiệu nào nghi ngờ bệnh lý động mạch vành hoặc khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả.
