Với sự phát triển của nền kinh tế kỹ thuật số, những lao động linh hoạt ở Trung Quốc đã tìm được việc làm trong nhiều lĩnh vực, bao gồm giao đồ ăn, bán hàng tự động trên đường phố, phát trực tiếp và tạo nội dung truyền thông xã hội.

Áp lực quá sức chịu đựng

Áp lực từ các cố vấn nghề nghiệp tại trường đại học ở tỉnh Hà Bắc phía Bắc Trung Quốc đã khiến Kayla Liu quá mệt mỏi. Nữ sinh này cho biết phải tìm việc làm bằng mọi giá.

Cô nữ sinh 21 tuổi chuyên ngành tiếng Anh này không thể tìm được một công việc toàn thời gian sau nhiều tháng ứng tuyển. Vì vậy, Liu quyết định kinh doanh. Cô bán vòng tay đính cườm thủ công trên trang thương mại điện tử Taobao.

Liu cho biết, các nhân viên từ trường đại học của cô đã yêu cầu sinh viên sắp tốt nghiệp ký hợp đồng “việc làm linh hoạt”. Theo Liu, yêu cầu này có thể giúp giảm tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên mới tốt nghiệp. Đồng thời, điều đó cũng sẽ phản ánh chất lượng tốt về ngôi trường.

“Có vẻ như trường đại học của chúng tôi đang thúc đẩy những người không thể học cao học hoặc thất nghiệp nộp đơn xin việc làm linh hoạt và có được bằng chứng về việc làm. Họ sẽ làm bất cứ điều gì để tăng tỷ lệ việc làm của sinh viên.

Điều đó giống như việc chúng tôi không được phép thất nghiệp sau khi ra trường. Điều này làm tăng thêm áp lực tâm lý cho những sinh viên mới ra trường, vốn đang chật vật tìm việc trong thị trường lao động nghiệt ngã này”, nữ sinh này cho biết.

Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên từ 16 - 24 tuổi ở Trung Quốc đạt mức cao kỷ lục 20,4% trong tháng 4, sau khi tăng từ 19,6% vào tháng 3. Trong khi đó, có hơn 11 triệu sinh viên mới tốt nghiệp dự kiến tham gia thị trường lao động vào mùa Hè này. Trước bối cảnh đó, chính quyền trung ương đã áp dụng “chiến lược ưu tiên việc làm”. Chiến lược này được đưa ra với hy vọng cung cấp thêm 12 triệu việc làm mới trong năm nay.

Cửa hàng trực tuyến của Liu mang lại khoảng 300 nhân dân tệ (42 USD) mỗi tuần. Khoản tiền này đủ để cô trang trải chi phí hằng ngày, trong khi vẫn có thời gian tìm kiếm một công việc toàn thời gian.

Thực tế, Liu không phải là trường hợp hiếm rơi vào tình trạng này. Nhiều sinh viên cho biết đã chịu áp lực nặng nề từ nhà trường, khi phải đảm bảo tìm được việc làm trước khi tốt nghiệp. Đây là một hiện tượng đã được truyền thông Trung Quốc nêu trong mùa tốt nghiệp năm 2022.

Tháng 6 năm ngoái, trang web Caixin báo cáo, các sinh viên vừa tốt nghiệp đã được thông báo rằng, họ sẽ không nhận được bằng nếu thất nghiệp. Trước tình trạng này, Bộ Giáo dục Trung Quốc đã cảnh báo các trường đại học báo cáo sai số liệu việc làm.

Bộ cũng cam kết sẽ điều tra bất kỳ báo cáo nào không phù hợp. Bộ cho biết, các trường không được phép ép buộc hay lôi kéo sinh viên ký hợp đồng lao động hoặc việc làm.

Đồng thời, các trường cũng không được giữ lại bằng tốt nghiệp để ép sinh viên ký hợp đồng lao động, cũng như không thể bắt sinh viên ký vào bằng chứng việc làm giả.

Nhiều sinh viên sau tốt nghiệp không thể tìm được việc toàn thời gian.

Số lượng “nhân viên linh hoạt” tăng

Bằng cách xác định mình là một nhân viên “linh hoạt”, Liu đã gia nhập hàng triệu người làm nghề tự do trên khắp Trung Quốc. Theo số liệu gần đây nhất của Cục Thống kê quốc gia, Trung Quốc có 200 triệu “nhân viên linh hoạt” vào cuối năm 2021, gấp gần ba lần so với năm 2020.

Theo dữ liệu từ Trung tâm Hướng nghiệp và Thông tin Sinh viên Giáo dục Đại học Trung Quốc, hơn 16% tổng số sinh viên tốt nghiệp đại học ở Trung Quốc vào năm 2020 và 2021 đã chọn việc làm linh hoạt.

Những người làm công việc linh hoạt không bị ràng buộc bởi các hợp đồng lao động chính thức. Những người này bao gồm nhân viên làm việc bán thời gian, công việc tạm thời và thời vụ, cũng như làm nghề tự do và doanh nhân.

Với sự phát triển của nền kinh tế kỹ thuật số, những lao động linh hoạt ở Trung Quốc đang tìm được việc làm trong nhiều lĩnh vực, bao gồm giao đồ ăn, bán hàng tự động trên đường phố, phát trực tiếp và tạo nội dung truyền thông xã hội.

Chính quyền địa phương trên cả nước trong những tuần gần đây cũng đã tăng cường hỗ trợ cho các lao động linh hoạt. Cụ thể, tỉnh Hồ Bắc, Sơn Đông, Chiết Giang và Quảng Đông đã thiết lập các trạm di động để giúp người dân tìm được công việc như vậy.

Với hơn 1/5 người Trung Quốc ở độ tuổi 16 – 24 thất nghiệp, việc làm linh hoạt dường như là một trong những giải pháp. Từ đó, giảm tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên cao kỷ lục của Trung Quốc.

Đây được coi là một vấn đề phức tạp, do dân số ngày càng già và ít đi. Chelsea Li - chuyên ngành nhân sự từ Thành Đô, cho biết: “Có cảm giác như mọi người đang tranh giành một vài vị trí giống nhau”.

Cô gái 22 tuổi này đã từ bỏ hy vọng tìm việc làm trên các nền tảng tuyển dụng như Boss Zhipin và Zhilian Zhaopin. Sau đó, cô đã quyết định bắt đầu công việc kinh doanh bánh nướng và món tráng miệng trên đường phố. Bằng cách làm khoảng 60 phần tại một nhà bếp vào buổi sáng, cô có thể kiếm được khoảng 500 nhân dân tệ mỗi ngày.

“Thành thật mà nói, đây là điều hạnh phúc nhất mà tôi có được kể từ khi tốt nghiệp. Điều đó mang lại cho tôi cảm giác hài lòng. Tìm kiếm việc làm và gửi hồ sơ xin việc là một quá trình mệt mỏi”, Li chia sẻ.

Đối với một số thanh niên Trung Quốc, lựa chọn việc làm linh hoạt cùng với số hóa và sự phát triển của các phương tiện truyền thông mới có nghĩa là họ không còn gắn bó với các quan niệm truyền thống về công việc.

Leon Liu (26 tuổi) - một sinh viên tốt nghiệp ngành kiến trúc hiện làm việc tại Thượng Hải - cho biết, với công việc linh hoạt, anh có thể dành nửa năm để đi du lịch trong khi làm việc hoàn toàn từ xa.

“Ban đầu, gia đình tôi không ủng hộ lắm. Thời điểm đó, gia đình muốn tôi tìm công việc lâu dài trong một công ty. Song, tôi cảm thấy rằng, làm việc linh hoạt như hiện nay thực tế hơn. Bây giờ tôi đã quen với việc quản lý khối lượng công việc và thu nhập của mình. Gia đình cũng dần chấp nhận công việc của tôi”, Liu chia sẻ.

Liu thông thạo tiếng Anh, Pháp và Đức. Anh dạy ngoại ngữ trực tuyến và điều phối trao đổi văn hóa giữa sinh viên Trung Quốc và Trung Đông. Anh cũng là nhà tư vấn tự do cho các dự án kỹ thuật và kiến trúc.

Các công việc linh hoạt 'lên ngôi' tại Trung Quốc.

“Làm việc trực tuyến và trở thành ông chủ của chính mình đã mang lại cho tôi rất nhiều niềm vui. Số tiền tôi kiếm được đủ để trang trải các chuyến du lịch của mình. Tôi có thể chọn người mà tôi làm việc cùng, dự án nào sẽ thực hiện. Tôi cũng có thể làm những việc thực sự có ý nghĩa đối với mình, như tương tác với những người từ các nền văn hóa khác nhau”, anh nói.

Trong khi đó, Summer Huang (33 tuổi) ở Quảng Châu, đã nghỉ việc tại một công ty công nghệ hai năm trước. Huang bắt đầu nhận khách hàng với tư cách là người quản lý mạng xã hội độc lập trong khi viết và tạo nội dung tự do cho nền tảng phong cách sống trực tuyến Xiaohongshu.

Thu nhập hằng tháng của Huang dao động từ 20.000 - 50.000 nhân dân tệ, tùy thuộc vào công việc mà cô đảm nhận. “Không phải ai cũng có thể giải quyết được nhiều việc như vậy. Thành thật mà nói, đôi khi nó còn mệt mỏi hơn cả công việc toàn thời gian trước đây của tôi.

Tôi tự làm chủ bản thân. Nếu dừng làm việc, tiền sẽ ngừng đến. Tôi cần phải chuẩn bị cho sự bất ổn. Thu nhập có thể không thể đoán trước được. Đó là sự đánh đổi để có nhiều tự do hơn”, Huang - người làm việc bốn ngày một tuần, cho biết.

Lu Sina (28 tuổi) đã bỏ công việc toàn thời gian tại một công ty sản xuất sản phẩm dành cho bà bầu vào năm 2022 sau khi làm việc tại đó 3 năm. Cô hiện là nhà tư vấn hoạt động tự do và cố vấn nghề nghiệp có trụ sở tại Hàng Châu. Sina kiếm được khoảng 20.000 nhân dân tệ mỗi tháng.

Nỗ lực khởi nghiệp đầu tiên của Sina đã thất bại vào năm 2016, khi cô nhận thấy việc điều hành công ty du lịch của riêng mình quá mệt mỏi. Lý do chủ yếu là do cô thiếu chuyên môn.

Khoảng thời gian này, Lu đã dành 9 tháng để lên kế hoạch trước, tiết kiệm tiền và nêu chi tiết các chiến lược của mình. Nhờ đó, đảm bảo thu nhập ổn định trước khi nghỉ việc.

“Mặc dù bây giờ tôi kiếm được ít hơn một chút so với công việc trước đây, nhưng tôi có nhiều tự do hơn. Tôi có thể dành thời gian cho gia đình và có nhiều cơ hội để có thêm kinh nghiệm sống như khi đi du lịch. Tôi nghĩ sự đánh đổi là xứng đáng. Tôi không nghĩ mình sẽ trở lại vai trò cũ trong tương lai gần”, Lu Sina nói.

Sina cho biết, cô sẽ tìm cách tiếp tục học tập. “Tôi có những người bạn khác ở độ tuổi 30 cũng đảm nhận các công việc linh hoạt. Nhiều người trong số đó nói rằng, họ cảm thấy muốn đăng ký vào các trường hoặc chương trình mà họ không thể tham gia khi còn trẻ.

Tôi cảm thấy đảm nhận công việc linh hoạt khiến chúng ta cảm thấy ít bị hạn chế bởi tuổi tác hoặc giai đoạn cuộc sống. Chúng tôi cảm thấy tự do hơn để theo đuổi những gì mình muốn”, Lu Sina bày tỏ.