Hành trình gieo chữ giữa miền biên viễn
Giữa ngôi trường nhỏ nép mình bên phố núi Hương Khê, nơi con em Mường, Mán, Chứt, Lào… cùng học tập, thầy Đặng Bá Hải - Phó Hiệu trưởng Trường THCS&THPT Dân tộc nội trú Hà Tĩnh, đã hơn 7 năm miệt mài vun trồng những hạt giống tri thức và nhân cách. Được ví như “kiến trúc sư” của giáo dục dân tộc, thầy góp phần đổi thay diện mạo một ngôi trường đặc thù của tỉnh.
Tốt nghiệp Sư phạm Lịch sử (Đại học Huế) năm 2005, từng kinh qua nhiều vị trí công tác và ghi dấu ấn khi làm Bí thư Đoàn Trường THPT Hàm Nghi (Hà Tĩnh), năm 2018, thầy Hải được giao trọng trách Phó Hiệu trưởng Trường THCS&THPT Dân tộc nội trú Hà Tĩnh. Nhận nhiệm vụ ở môi trường còn gặp nhiều khó khăn, thầy hiểu: dạy học sinh dân tộc là dạy chữ, dạy người và dạy cách giữ lấy cội nguồn văn hóa.
Dù cơ sở vật chất thiếu thốn, điều kiện nội trú nhiều hạn chế, thầy không chọn chùn bước. Từ việc chấn chỉnh nề nếp, khơi dậy phong trào học tập, đến xây dựng môi trường nội trú kỷ cương mà ấm áp, thầy từng bước tạo nền tảng để học sinh tự tin vươn lên. Nhờ những thay đổi âm thầm ấy, nhiều thế hệ học trò đã trưởng thành, có em trở thành cán bộ trẻ ở các xã biên giới.
Trên cương vị là Phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, một trong những dấu ấn lớn nhất của thầy Hải là kiến tạo mô hình “Giáo dục bản sắc văn hoá dân tộc thiểu số” với hướng tiếp cận toàn diện, giúp học sinh được sống trong văn hoá của chính dân tộc mình.
Dưới sự định hướng của thầy, những giá trị văn hoá không còn nằm trên sách vở. Từ hát dân ca, chế tác nhạc cụ, khoác lên mình trang phục truyền thống cho đến hoà mình trong “Ngày hội văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4)”, học sinh được trao vai trò người kể chuyện văn hoá của chính cộng đồng mình. Bản sắc vì thế trở thành trải nghiệm sống, nuôi dưỡng niềm tự hào, ý thức gìn giữ và lan tỏa truyền thống ngay từ mỗi bài hát, mỗi câu chuyện các em kể
Song song đó, thầy định hướng giáo dục đạo đức theo mô hình “đa tầng” kết nối nhà trường – gia đình – cộng đồng – lực lượng chức năng, giúp quản lý học sinh nội trú từ sớm, từ xa.
Các chương trình trải nghiệm như “Xây dựng tình bạn đẹp”, “Đất nước trọn niềm vui”, “Xuân yêu thương”, hay các chuyến về nguồn tại các di tích lịch sử, văn hoá… được tổ chức bài bản, tạo nên hệ sinh thái giáo dục xuyên suốt.
Từ quan điểm mỗi học sinh đều có thể chơi một nhạc cụ, năm học 2025–2026, thầy chỉ đạo thành lập Câu lạc bộ Âm nhạc, hướng dẫn toàn bộ học sinh sử dụng sáo recorder; đến nay 100% các em đều biết thổi những bài nhạc cơ bản.
Em Nguyễn Tiến Mạnh, học sinh lớp 10, chia sẻ: “Trước đây em chưa bao giờ nghĩ mình có thể chơi được một loại nhạc cụ nào. Nhưng từ khi tham gia Câu lạc bộ Âm nhạc do thầy Hải chỉ đạo thành lập, em được thầy cô hướng dẫn từng chút một. Giờ đây, em đã có thể thổi được gần 10 bài bằng sáo recorder.
Mỗi khi tiếng sáo vang lên, em cảm thấy tự tin hơn, vui hơn và yêu trường mình hơn. Em thấy hoạt động này không chỉ giúp chúng em có thêm năng khiếu, mà còn gắn kết chúng em lại với nhau như một gia đình”.
Môi trường nội trú vì thế trở thành “ngôi nhà thứ hai”, nơi các em được nuôi dưỡng cả tri thức, kỹ năng lẫn bản lĩnh và niềm tự hào dân tộc.
“Tôi đặc biệt chú trọng phụ đạo học sinh yếu, nhất là học sinh dân tộc Chứt ở đầu cấp. Từ phân loại năng lực đến hỗ trợ cá nhân hóa, những tiết phụ đạo được ví như nhịp cầu nâng bước, giúp các em vượt qua mặc cảm, tạo nền tảng vững chắc cho con đường học tập lâu dài”, thầy Hải chia sẻ.
Người giữ lửa đổi mới giữa đại ngàn
Đồng nghiệp vẫn gọi thầy Hải là “người truyền lửa”. Luôn say mê nghiên cứu, thầy đi đầu trong phong trào đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng CNTT và AI vào giảng dạy. Với tinh thần giáo viên phải đổi mới trước, thầy trực tiếp tập huấn, hướng dẫn đồng nghiệp áp dụng phương pháp mới, đem lại hiệu quả rõ rệt trong toàn trường.
Năm năm gần đây, thầy có 4 sáng kiến cấp ngành, 1 sáng kiến cấp tỉnh, 6 năm liền đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cơ sở và được trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp khuyến học”.
Thầy Hải cũng là người khởi xướng nhiều hoạt động thiện nguyện, vận động hàng tỷ đồng hỗ trợ học sinh nghèo và các gia đình khó khăn vùng biên Hương Khê. Ở vai trò Phó Bí thư Chi bộ, thầy trực tiếp bồi dưỡng và kết nạp 10 học sinh dân tộc thiểu số ưu tú vào Đảng, đó là một thành tích hiếm có với trường nội trú.
Nhờ sự dẫn dắt của thầy, chất lượng giáo dục 5 năm qua của nhà trường đạt bước tiến vượt bậc: 100% học sinh tốt nghiệp THCS, gần 100% tốt nghiệp THPT, 42,5% học sinh dân tộc thiểu số đậu đại học (trong đó có 12 em đậu trên 27 điểm); có 2 học sinh dân tộc Chứt đầu tiên bước vào giảng đường, 2 học sinh được vinh danh học sinh dân tộc thiểu số tiêu biểu toàn quốc, 1 em dự Đại hội Cháu ngoan Bác Hồ toàn quốc.
Với học trò dân tộc thiểu số, thầy không chỉ là người quản lý mà là người cha, người bạn. Giữa những đêm khuya nơi khu nội trú, ánh đèn phòng làm việc của thầy vẫn sáng như ngọn lửa bền bỉ của người gieo chữ giữa đại ngàn.
“Các em chính là phần thưởng lớn nhất của cuộc đời dạy học”, thầy vẫn nói khi học trò cũ trở về thăm trường.
Từ tâm huyết, đổi mới và tình yêu thương, thầy Đặng Bá Hải đã góp phần viết nên câu chuyện đẹp về giáo dục dân tộc ở miền biên viễn Hà Tĩnh – nơi tri thức được thắp sáng và ước mơ của học trò được nâng bước đến tương lai.
Ngoài nhiệm vụ quản lý giáo dục và giảng dạy, thầy còn tham gia biên soạn nhiều quyển sách lịch sử Đảng bộ của các xã và là thành viên đồng thẩm định lịch sử Đảng bộ của huyện Hương Khê cũ.
Không chỉ là nhà giáo, thầy còn là cây bút quen thuộc của Báo Hà Tĩnh, Báo GD&TĐ, Dân trí… với các bài viết lan toả tinh thần nhân văn và đổi mới trong ngành.
Ông Đặng Thái Mân – Hiệu trưởng Trường THCS&THPT Dân tộc nội trú Hà Tĩnh cho biết, trên cương vị Phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, thầy Đặng Bá Hải đã khẳng định vai trò của một cán bộ quản lý tâm huyết và bản lĩnh. Không chỉ tận tụy với nghề, thầy luôn là người tiên phong đổi mới, dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm.
“Điều đáng trân trọng nhất là thầy không dừng ở việc thực thi nhiệm vụ, mà chủ động kiến tạo những mô hình giáo dục đặc thù cho học sinh dân tộc thiểu số. Ở một môi trường nội trú nhiều thách thức – nơi các em xa gia đình, dễ tổn thương và gặp hạn chế về điều kiện học tập, thầy Hải đã cùng tập thể nhà trường xây dựng một môi trường giáo dục toàn diện: bản sắc văn hoá, đạo đức, kỹ năng và tri thức. Những mô hình đó không chỉ phù hợp với thực tiễn, mà còn tạo nền tảng bền vững để học sinh dân tộc thiểu số trưởng thành và vươn lên”, ông Đặng Thái Mân nói.
