Nghề cha truyền con nối
Du khách khi đến với thành phố Kannauj có khi bỏ lỡ những dấu hiệu khẳng định ngành công nghiệp chủ chốt của thành phố này. Nhưng xen giữa các xe hơi, xe tải và những cửa tiệm vỉa hè là những chiếc xe đẩy lèn chặt những sọt hoa và chúng nối đuôi nhau chui qua những cái cổng nhỏ của đô thị cổ. 20 năm trước, có khoảng 700 nhà chưng cất nước hoa ở thành phố Kannauj, ngày hôm nay còn không đầy 100.
Những nhà xưởng chưng cất các loại nước hoa dựa trên dầu hoa, từ những loài hoa như hoa hồng, hoa nhài và hoa móng tay thông qua một kỹ nghệ chưng cất bằng hơi nhiệt.
Chính quy trình sản xuất cầu kỳ và tinh xảo này làm gia tăng mùi hương của nước hoa, nhưng cũng tốn kém thời gian và cả nguồn lực để làm ra chúng. Phải cần tới 4 tấn hoa hồng tươi (hái bằng tay) chỉ để sản xuất ra 1kg tinh dầu hoa.
Trước lúc bình minh, những bông hoa hồng Damask tươi đẹp đã được hái bằng tay trần trên các cành phủ đầy gai của chúng, sau đó số hoa này được chuyển tới các lò chưng cất để sản xuất nước hoa ngay trong ngày.
Tại các lò, hoa hồng tươi được đổ vào các khạp đồng lớn (tiếng địa phương Dheg) với một lượng nhỏ nước lạnh. Dưới các khạp đồng này là một lò đốt bằng củi hay phân gia súc, nước trong khạp đồng sẽ sôi trong vòng 4 đến 6 giờ đồng hồ.
Nhiệt nóng của nước sôi sẽ làm phát tán các tinh dầu trong hoa hồng, sau đó tinh dầu này liền đặc lại và chảy xuống những cái ống tre dồn đến bể chứa trung tâm.
 |
| Cho các cánh hoa hồng tươi Damask vào ủ trong các chum đất |
 |
| Công nghệ chưng cất nước hoa tinh xảo |
Chưng cất nước hoa là một nghề lắm sự công phu. Nếu cái khạp đồng quá nóng thì mùi tinh dầu sẽ ám khói. Khâu đánh giá nhiệt trong cái khạp đồng cũng là một công đoạn rất quan trọng. Những bí mật chưng cất nước hoa vì thế không lộ ra bên ngoài mà nó mang tính chất truyền thừa từ cha sang con trai, và sau đó cứ thế lưu truyền cho các thế hệ khác.
Nhưng theo ông Vev Bhav Pathak, quản đốc trẻ của lò chưng cất Muna Lal & Các con trai, thì nhu cầu tinh dầu hoa hồng đang cạn kiệt. Một trong những lý do chính là sự khan hiếm loại gỗ đàn hương khiến giá chúng rất cao. Dầu gỗ đàn hương chính nó là một dạng nước hoa, nhưng thứ dầu này cũng dùng để pha trộn với dầu hoa hồng từ ngay trong các ống tre hứng tinh dầu chảy ra ở các khạp đồng.
Cũng theo ông Vev Bhav Pathak, chính nạn phá rừng đã khiến chính phủ Ấn Độ tiến tới việc cấm chặt cây gỗ đàn hương, và khiến cho loại gỗ này trở nên “đắt buốt óc”.
Lò chưng cất Muna Lal & Các con trai giờ đây cũng như các đối thủ cạnh tranh khác hiện đang sử dụng những sản phẩm có nguồn gốc paraffin rẻ hơn làm cơ sở cho dầu hoa, nhưng việc thay đổi mùi hương này đã gây phản ứng cho khách hàng – những người từng yêu thích tinh dầu đàn hương truyền thống.
Điều này được thực hiện bằng cách chưng cất dầu hoa hồng một số lần để tăng nồng độ của nó và bao gồm trọn vẹn tinh dầu hoa được chiết xuất từ hoa hồng, không pha trộn với bất kỳ chất nào khác.
Hoàng đế Jahangir (1569-1627) đã có một bài viết trong cuốn tự truyện của mình mang tiêu đề Tuzuki Jahangiri rằng “Không có mùi hương nào đạt đến bình đẳng xuất sắc như hoa hồng… Nó kích hoạt tinh thần và làm tươi tắn linh hồn”.
Để sản xuất 1kg tinh dầu hoa hồng (Ruh gulab) đòi hỏi cần gấp đôi lượng cánh hoa hồng tươi (8 tấn). Ngay tại lò chưng cất Muna Lal & Các con trai, giá sỉ cho 1kg tinh dầu hoa hồng là 18.000 USD.
Ở Ấn Độ, có một số vị khách hàng giàu có vẫn mua tinh dầu hoa hồng cho nhu cầu của họ. Nhưng khách hàng nội địa lớn nhất của thành phố nước hoa Kannauj hiện thời là ngành công nghiệp thuốc lá nhai.
Dầu hoa hồng nguyên chất là một sản phẩm tự nhiên và rất an toàn ngay cả khi uống nó, và chỉ cần 1 giọt nhỏ dầu hoa hồng là đủ cho một lượng lớn thuốc lá. Bên ngoài Ấn Độ, một trong những thị trường nước hoa lớn nhất là Trung Đông, nơi mà nước hoa được chưng cất trong khạp đồng được đánh giá rất cao, và có nhiều khách hàng rất muốn sở hữu nước hoa.
Năm 2014, doanh số nước hoa hồng bán ở Ả Rập Xê Út đã đạt kim ngạch 1,4 tỷ USD: trung bình 1 khách hàng xứ Ả Rập chi tiêu ước khoảng 700 USD/tháng để mua tinh dầu hoa hồng.
Nỗi lo tuyệt tích nghề truyền thống
Mô tả về tinh dầu hoa hồng nguyên chất, khách hàng Hussah al-Tamimi, một quý cô xứ Cô-oét trạc tam tuần, tỏ vẻ hào hứng nói: “Cái mùi hương của nó khiến cho tôi có cảm giác như đang lạc bước vào vườn hồng, hay là cái mùi thơm dịu như thể tôi đang có mặt trong một cửa hàng bán hoa hồng. Nó rất tinh tế, một thứ mùi rất thiên nhiên”.
Một trong những lý do khiến cho tinh dầu hoa hồng được người Hồi giáo (kể cả ở Ấn Độ và Trung Đông) nức nở khen ngợi, là nước hoa được chưng cất hoàn toàn từ chất liệu thiên nhiên và có thể phun trực tiếp lên cơ thể mà không cần thêm rượu.
Về mặt này, nước hoa tự nhiên khác xa với nước hoa hiện đại bởi chúng được pha thêm dung môi và được phun qua một bình xịt. Tinh dầu hoa hồng ở khu vực vùng Vịnh được đánh giá cao khi chúng để lâu năm. Kết quả là, trong suốt chiều dài lịch sử, chúng được các bậc cha mẹ mang tặng cho cô dâu chú rể trong ngày cưới cùng với trầm hương và vàng được đặt trong một cái rương gỗ gọi là Dezza.
Đến từ Cô-oét, chị Dalal al Sane, 31 tuổi, vui vẻ khoe: “Khi cha tôi muốn rẩy nước hoa lên tay mẹ tôi trong đám cưới của họ, ông đã đi du lịch tới Ấn Độ để tìm mua cho mẹ thứ nước hoa tốt nhất để đặt vào rương Dezza. Một số loại nước hoa mà mẹ tôi đang có ngày hôm nay, sẽ lại cho chúng tôi khi chúng tôi lấy vợ, lấy chồng”.
Nhưng ngay cả đàn ông cũng mê đắm nước hoa. Thực tế là dầu hoa hồng theo truyền thống được xem là mùi của phái mạnh ở khu vực vùng Vịnh, sau đó phụ nữ thấy thích và bắt chước sử dụng theo. Chị Dalal al Sane giải thích: “Cha tôi hay phun nước hoa lên tay khi ông chào gia đình tại nhà, thường là phun lên ngón cái và ngón trỏ, phun như vậy nước hoa sẽ đọng lại trên tay khi ông ấy bắt tay với những người khác”.
Mặc dù các thương gia Ả Rập đã buôn bán mùi hương gia vị và nước hoa trong suốt hàng thế kỷ, nhưng cũng phải đến đầu thập niên 1900 thì nước hoa Ấn Độ mới được buôn bán lần đầu tiên ở Cô-oét.
Cửa hàng nước hoa đầu tiên ở Cô-oét có tên là Atyab Al Marshoud, được mở bởi ông chủ Sulaiman al Marshoud vào năm 1925, người này thường xuyên tìm tới các xưởng chưng cất nước hoa tại Ấn Độ cùng với ông thân sinh của mình. Giờ đây người con của thương nhân Sulaiman là Waleed đang nối nghiệp cha, và tiếp tục duy trì mối quan hệ làm ăn có từ thời ông nội mình với các nhà chưng cất Ấn Độ.
Ngày nay các cửa hàng nước hoa đã tràn ngập Cô-oét. Dầu hoa hồng từ Bungary và Thổ Nhĩ Kỳ được đánh giá cao, nhưng tinh dầu hoa hồng từ thành phố Kannauj được thừa nhận là độc đáo nhất – 1 Tola (dụng cụ đo lường thời cổ tương đương 11,5gram) dầu hoa hồng được bán với giá 200 Dina Cô-oét (khoảng 650 USD) ngay tại cửa hàng Atyab Al Marshoud
Sản phẩm cao cấp đòi hỏi chất lượng tinh khiết, và một số khách tiêu dùng sẵn sàng chấp nhận mức giá đó. Thương nhân Waleed Al Marshoud nhấn mạnh: “Tinh dầu hoa hồng càng khó đạt được thì nước hoa càng giá trị”.
Không rõ thành phố Kannauj sẽ đủ khả năng cung cấp dầu hoa hồng được bao lâu nữa. Ông Pushpraj Jain, chủ nhân Lò chưng cất hương liệu Pragmati, giải thích:
“Nhu cầu dùng nước hoa chưng cất từ khạp đồng đang dần bị teo lại. Ngày hôm nay, người ta đang chìm đắm trong các dòng nước hoa hiện đại, và tôi đang cải tiến để bắt kịp với xu hướng này”. Bên cạnh đó, còn có mối lo ngại về sự biến mất của dầu hoa hồng trong tương lai ở thành phố Kannauj. Lò chưng cất Muna Lal & Các con trai không hề hoài nghi về chất lượng sản phẩm của đơn vị mình, người phát ngôn ở đây dẫn giải: “Sự khác nhau giữa nước hoa tổng hợp và nước hoa tự nhiên cũng như việc nấu thức ăn bằng lò vi sóng và nồi nấu bằng bếp củi”.
 |
Sản phẩm nước hoa hồng Damask trên thị trường |
