Nguồn gốc, ý nghĩa đặc biệt của Tết Thanh minh
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, Tiết Thanh minh là 1 trong 24 tiết khí. Tiết khí này được lập lịch theo quan niệm của các quốc gia phương Đông.
Tiết Thanh minh là một tiết khí quan trọng trong năm. Nó được coi là thời điểm đẹp nhất của mùa xuân. Trong thời điểm này, nhiều sự thay đổi diễn ra, chuẩn bị bước sang một mùa cuối.
Tại thời điểm tháng ba cuối mùa xuân, các hiện tượng trong tự nhiên tác động không nhỏ đến cuộc sống của con người, và nó cũng tạo nên những cơ sở để người nghiên cứu dự đoán học có thêm những điều tinh tế, nhạy bén.
Theo nghĩa Hán văn thì “thanh” nghĩa là trong, một số từ ghép của từ này như thanh cao (chỉ tâm hồn, phẩm hạnh cao thượng, tinh khiết), thanh thủy (nước trong)... “minh” nghĩa là sáng, chẳng hạn như minh bạch (rõ ràng), quang minh (sáng sủa rực rỡ)... Hiểu một cách đầy đủ thì tiết Thanh minh là thời điểm bầu trời trong sáng, xanh ngắt, cao vời vợi và quang đãng.
Tết Thanh minh là sự kiện có ý nghĩa quan trọng về tâm linh của người Việt. Ngày Tết Thanh minh gắn với nghi lễ tảo mộ, để sửa sang lại phần mộ của gia tộc cho khang trang, sạch sẽ hơn. Vì thế, đây cũng là dịp để mọi người tri ân, tưởng nhớ những người thân đã mất.
Trong dịp Thanh minh, các gia đình thu xếp thời gian ra nghĩa trang, mang theo dụng cụ để chăm sóc mộ phần. Với những ngôi mộ còn chưa xây, mọi người dùng xẻng, cuốc để đắp lại cho đầy đặn, rẫy hết cỏ dại và những cây hoang mọc trùm lên mộ, tránh để trâu bò đến quấy hoặc ngăn rắn, chuột đào hang làm tổ, mà theo quấy rối sự yên nghỉ của người đã khuất. Những ngôi mộ đã xây thì được quét tước, dọn dẹp. Sau đó, những người tảo mộ bày hương hoa lễ vật, thắp hương làm lễ, sau đó đốt vàng mã.
Không khí các nghĩa trang trong dịp Thanh minh thường nhộn nhịp vì cả trẻ con cũng được cho đi theo để nhận biết phần mộ tổ tiên, học hỏi về lòng kính ngưỡng gia tiên và cách thực hành các nghi lễ truyền thống.
Những người sống xa quê cũng thường thu xếp về tảo mộ, không nhất thiết phải về đúng ngày Tết Thanh minh mà có thể chọn bất kỳ ngày nào thuận tiện, rảnh rỗi trong dịp này.
Sự nhân văn của người Việt cũng thể hiện trong dịp Thanh minh qua việc giúp sửa sang, quét tước cho những nấm mồ vô chủ, hoặc những mộ phần ít người thăm viếng. Khi thắp hương cho mộ phần gia tộc mình, mọi người thường thắp cho mỗi ngôi mộ xung quanh một nén hương.
Tết Thanh Minh 2023 là ngày nào âm lịch, dương lịch?
Tết Thanh minh là ngày đầu tiên của tiết Thanh minh, kéo dài khoảng 15 - 16 ngày. Tết Thanh minh 2023 nhằm vào thứ Tư ngày 5/4 Dương lịch (tức ngày 15/2 âm lịch), sau khi kết thúc tiết Xuân phân và kéo dài đến ngày 20/4.
Nguyễn Du có câu thơ nổi tiếng: "Thanh minh trong tiết tháng Ba/Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh...". Câu này khiến mọi người nghĩ rằng Tết Thanh minh luôn diễn ra vào tháng 3 Âm lịch. Tuy nhiên trên thực tế hiện nay người ta tính các tiết khí theo lịch dương. Năm Quý Mão nhuận tháng 2 - có 2 tháng 2 - nên Tết Thanh minh nhằm vào 15/2 Âm lịch chứ không phải tháng 3.
Giờ tốt Tết Thanh minh 2023: Giờ Sửu (01h-03h), Giờ Thìn (07h-09h), Giờ Ngọ (11h-13h), Giờ Mùi (13h-15h), Giờ Tuất (19h-21h), Giờ Hợi (21h-23h).
Một số lưu ý trong Tết Thanh Minh
Trước khi ra mộ, bạn cần phải bày cỗ, thắp hương xin phép gia tiên trước khi đi tảo mộ.
Khi đi tảo mộ, dù bạn có phải xách nặng đến thế nào cũng đừng thuê người xách, mà hãy để con cháu trong nhà xách.
Khi làm lễ nên là người con trưởng, cháu đích tôn, hoặc là người kế thừa việc thờ tục trong dòng họ.
Thắp hương ở nơi thờ thổ công, thổ địa ở nơi chôn cất trước khi thắp hương ở mộ.
Sau khi làm lễ xong mới tiến hành dọn dẹp xung quanh mộ.
Dọn dẹp chỉ nên dọn dẹp cỏ, trồng hoa, lau chùi... Còn với những ngôi mộ chưa xây thì thêm việc đắp đất. Nhổ cỏ chỉ nên làm ở bề mặt trên, không nên giựt mạnh, đào bới gây sạt lở mộ.
Đốt vàng mã nên đốt đúng nơi quy định, không đốt quá gần mộ gây ảnh hưởng tới âm khí của mộ.
