Trong đó tài nữ Ngọc Cần là một điển hình. Đó là lời nhận xét của nhiều soạn giả và khán giả yêu nghệ thuật đờn ca tài tử, không chỉ ở Bạc Liêu mà cả vùng Tây Nam bộ.
Quyến rũ tiếng đàn
Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống 4 đời đam mê đờn ca tài tử ở quê hương của bản “Dạ cổ hoài lang”, những ngón đàn của Ngọc Cần chất chứa sự lãng mạn, tài hoa của người tài tử được lưu truyền và khơi nguồn ngay từ thuở ấu thơ.
Tuy là nữ nhi, nhưng ngay từ nhỏ, mỗi lần nghe cha đàn là Ngọc Cần lại chăm chú lắng nghe và mê cây đàn kìm một cách kỳ lạ.
Trong ban nhạc đờn ca tài tử từ xưa tới nay, cây đàn kìm vốn là cây đàn dành cho đấng nam nhi nên mới được gọi là “quân tử cầm”.
Thấy cô con gái cứ mê mẩn cây đàn và tỏ ra có năng khiếu bẩm sinh nên nghệ nhân Sáu Trọng đã quyết định truyền dạy cho Ngọc Cần những ngón đàn kìm của mình. Ngọc Cần nhập tâm nhanh, thẩm âm nhạy và có trí nhớ rất tuyệt vời.
Lên 9 tuổi, Ngọc Cần đã đàn một cách thuần thục hầu hết các bản Tổ của nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ. Năm 16 tuổi, tại cuộc thi độc tấu đờn ca tài tử do Đài tiếng nói nhân dân TPHCM tổ chức, Ngọc Cần biểu diễn điêu luyện 20 bản Tổ, chinh phục Ban giám khảo và khán giả suốt 45 phút diễn tấu và đoạt giải đặc biệt dành cho thí sinh nhỏ tuổi nhất.
Giải thưởng này đã khích lệ thêm niềm đam mê, sự tự tin và quyết tâm đeo đuổi đến cùng loại hình nghệ thuật đờn ca tài tử một cách chuyên nghiệp của Ngọc Cần.
Khát vọng của Ngọc Cần thành hiện thực khi được tỉnh Minh Hải lúc bấy giờ mời về đầu quân ở Đoàn cải lương Hương Tràm. Sau khi tỉnh Minh Hai chia tách thành tỉnh Bạc Liêu và Cà Mau, Ngọc Cần về Đoàn cải lương Cao Văn Lầu (Bạc Liêu), trở thành cây đàn chủ lực, linh hồn của ban nhạc.
Từ đây, tài năng và ngón đàn điêu luyện của Ngọc Cần càng có cơ hội thăng hoa.
Năm 2008, tại cuộc thi độc tấu, hòa tấu nhạc cụ dân tộc do Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch tổ chức, Ngọc Cần là người duy nhất ở khu vực Tây Nam bộ đoạt giải độc tấu hay nhất bản “Dạ cổ hoài lang” của cố soạn giả Cao Văn Lầu.
Nghe Ngọc Cầm đàn, nhiều soạn giả danh tiếng nhận xét, đây là tiếng đàn vừa nắn nót, vừa điêu luyện, đàn từ trong tâm hồn đàn ra. Khán giả yêu thích đờn ca tài tử, không chỉ ở Bạc Liêu mà khắp vùng Tây Nam bộ đều dành cho chị sự trân trọng, gọi chị là tài nữ “quân tử cầm” độc nhất vô nhị.
 |
| Tài nữ Ngọc Cần cùng ban nhạc đờn ca tài tử biểu diễn trên thuyền. |
Người thay đổi định kiến
Nhiều bậc cao niên trong giới đờn ca tài tử ở Bạc Liêu cho rằng, chính tài nữ Ngọc Cần là người đã làm thay đổi định kiến của nhiều người trong giới về cây đàn kìm.
Khi nghe Ngọc Cần đàn “Tứ đại oán” hay “Dạ cổ hoài lang” nhiều người mới cảm thấy định kiến cây đàn kìm vốn chỉ dành cho đấng nam nhi là cổ hủ. Chỉ với hai bản đàn này thôi, tài nữ Ngọc Cần xứng đáng là một danh cầm vượt xa nhiều đấng nam nhi trong làng đờn ca tài tử Nam bộ.
Nói về sự độc đáo của cây đàn kìm trong dàn nhạc dân tộc Việt Nam, đặc biệt là trong dàn nhạc đờn ca tài tử Nam bộ, GS Nguyễn Châu cho biết, từ xa xưa dàn ngũ âm trong cung đình theo phong cách “tứ tuyệt” (kìm, cò, tranh, độc) hay “ngũ tuyệt” (kìm, cò, tranh, độc, sáo) thì cây đàn kìm luôn đứng ở vị trí đầu nhóm, đảm nhiệm vai trò lĩnh xướng.
Khi nhạc tài tử Nam bộ xuất hiện vào giữa thế kỷ 19 và sân khấu cải lương ra đời vào đầu thế kỷ 20, cây đàn kìm cũng vẫn giữ được vị trí độc tôn này. Nói chung các bài bản trong âm nhạc tài tử cải lương đều dựa vào những cung bậc chính của cây đàn kìm.
Tất cả những ai học ca hay học các loại nhạc cụ khác cũng đều phải dựa vào nền tảng âm nhạc của cây đàn kìm. Chính vì vậy từ xưa, cây đàn kìm đã được tôn vinh là “quân tử cầm” và là “thầy” của các loại nhạc cụ khác trong dàn nhạc tài tử cải lương và người hát.
Những bậc nhạc sư nổi danh trong đờn ca tài tử xưa nay cũng đều là những người chơi đàn kìm thật điêu luyện, còn những nhạc cụ khác là phụ thêm.
Gần 40 tuổi đời nhưng tài nữ Ngọc Cần đã có hơn 30 năm gắn bó với nghiệp cầm ca và là nữ nhạc công duy nhất của Đoàn cải lương Cao Văn Lầu.
Hơn 30 năm qua cây đàn kìm là tri âm, tri kỷ của đời chị và theo chị có mặt khắp vùng sông nước miền Tây Nam bộ phục vụ khán giả yêu thích đờn ca tài tử. Trong chị lúc nào cũng cháy bỏng một tình yêu nồng nàn, mê đắm với cây đàn và sẵn sàng ngồi đàn hàng giờ đồng hồ để thỏa mãn sự yêu thích của người nghe.
Không gian diễn tấu của chị nhiều khi chỉ là một đám tiệc thôi nôi, đám cưới hỏi, sinh nhật, mừng thọ và thậm chí là một cuộc nhậu bình dân. Nhưng, dù vậy chị vẫn cháy hết mình để thăng hoa với cây đàn kìm qua những bản nhạc, lời ca làm xao xuyến lòng người nghe như bắc, hạ, nam, oán, vọng cổ…
