Trước thực trạng trên, giáo viên Phạm Vân Khánh - Trường Phổ thông dân tộc nội trú tỉnh Điện Biên - đã chia sẻ kinh nghiệm trong việc xây dựng quy trình dạy học tích hợp, thiết kế giáo án, tổ chức giờ dạy... giúp việc tích hợp môn Địa lý vừa tự nhiên, không miễn cưỡng, gượng ép, vừa bảo đảm được đặc thù của bộ môn, vừa đảm bảo tính vừa sức, vừa lồng ghép được các nội dung tích hợp vào các tiết dạy cụ thể để mang hiệu quả như mong muốn.
Mục tiêu, nội dung bài học tích hợp
Cần căn cứ vào chuẩn kiến thức kĩ năng Địa lí để xác định mục tiêu bài học. Căn cứ đặc điểm nhận thức của học sinh để xác định mục tiêu, đảm bảo tính vừa sức cũng như đặc thù địa phương.
Để xác định các nội dung tích hợp và mức độ tích hợp trong các bài học Địa lí, trước tiên cần xác định nội dung cần tích hợp cụ thể là gì qua bài học (xác định địa chỉ tích hợp);
Căn cứ vào thời lượng của bài học để xác định hình thức tích hợp sao cho phù hợp (tích hợp ở mức mức độ toàn phần, mức độ bộ phận, hay chỉ dừng lại ở mức độ liên hệ).
Sau đó, giáo viên xác định: Cần vận dụng những kiến thức, kĩ năng nào của các môn học có liên quan để việc giảng dạy tích hợp có hiệu quả.
Thiết kế giáo án
Thiết kế giáo án giờ học vận dụng kiến thức liên môn phải bám chặt vào những kiến thức các bộ môn có liên quan. Đồng thời, bảo đảm nội dung và cấu trúc đặc thù môn Địa lí nhưng không gò ép vào một khuôn mẫu cứng nhắc mà cần tạo ra các tình huống cho sự tìm tòi sáng tạo của học sinh, trên cơ sở bảo đảm được yêu cầu chung của giờ học Địa lí.
Giáo án giờ học tích hợp liên môn trong môn Địa lí phải chú trọng thiết kế các tình huống tích hợp và tương ứng là các hoạt động để học sinh vận dụng phối hợp các tri thức và kĩ năng của các phân môn khác vào xử lí các tình huống đặt ra ở kiến thức, kĩ năng Địa lí. Qua đó, học sinh lĩnh hội được những tri thức và kĩ năng Địa lí và phát triển năng lực học tích hợp.
Giáo viên cũng cấn chuẩn bị về cơ sở vật chất và thiết bị đồ dùng dạy học chu đáo, đầy đủ.
Tổ chức giờ dạy vận dụng kiến thức liên môn
Tổ chức giờ học trên lớp là tiến trình thực hiện kế hoạch dạy học phối hợp hoạt động của giáo viên và học sinh hợp lí, khoa học. Trong đó, giáo viên giữ vai trò, chức năng tổ chức, hướng dẫn, định hướng. Học sinh được đặt vào vị trí trung tâm của quá trình tiếp nhận, đóng vai trò chủ thể nhận thức, khám phá, chiếm lĩnh kiến thức.
Cách thức tổ chức chủ đề tích hợp liên môn đa dạng, như hình thức cả lớp, nhóm, cặp nhóm,… Nhưng dưới hình thức nào cũng cần tạo cơ hội để các em tự tìm tòi, khám phá nội dung liên quan đến chủ đề dạy học.
Phương pháp dạy học theo hướng tích hợp liên môn
Phương pháp dạy học tích hợp liên môn trong môn Địa lí là lồng ghép nội dung tích hợp vào các bài dạy Địa lí, tùy theo từng nội dung mà lồng ghép tích hợp ở các mức độ như liên hệ, lồng ghép bộ phận hay là toàn phần.
Khi tích hợp, giáo viên cần sử dụng ngôn từ kết nối sao cho lô gic và hài hòa, khơi dậy kiến thức môn khác liên quan để giải quyết nội dung yêu cầu của bài học Địa lí đặt ra.
Để nâng cao hiệu quả của dạy học tích hợp trong môn Địa lí, giáo viên có thể sử dụng một số phương pháp để dạy học tích hợp như sau:
Dạy học theo dự án, phương pháp trực quan, phương pháp thực địa, phương pháp dạy học giải quyết vấn đề, phương pháp đàm thoại,…
Một số yêu cầu cụ thể
Sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học Địa lí phải đáp ứng được mục tiêu môn học. Giáo viên phải giúp học sinh lĩnh hội được kiến thức cơ bản của bài học Địa lí; đồng thời, tạo hứng thú học tập cho học sinh, góp phần phát triển năng lực tư duy và kĩ năng Địa lí cho các em.
Sử dụng kiến thức liên môn cũng cần đảm bảo tính vừa sức đối với học sinh và linh hoạt, sáng tạo, tùy thuộc vào mỗi yêu cầu khác nhau.
