Hiện tượng hiếm hoi
Điều đặc biệt là, lần cuối cùng sự kiện tương tự diễn ra và được quan sát từ vị trí thuận lợi của Trái đất là gần 800 năm trước, vào ngày 4/3/1226. Một sự kiện thiên văn khi các thiên thể thẳng hàng được gọi là sự kết hợp. Do liên quan đến hai “gã khổng lồ” trong Hệ Mặt trời, hiện tượng sắp tới này được gọi là “sự kết hợp tuyệt vời”. Hiện tượng này xảy ra khoảng hai thập kỷ một lần.
Lý giải về hiện tượng này, Patrick Hartigan - Giáo sư vật lý và thiên văn học tại Đại học Rice (Mỹ), chia sẻ: “Công bằng mà nói, sự kết hợp này thực sự đặc biệt ở chỗ, các hành tinh rất gần nhau. Trên thực tế, chúng sẽ ở gần nhau đến mức có thể là một thách thức để tách ra, nếu mọi người quan sát bằng mắt thường”.
Thực tế, hai hành tinh này cách xa nhau hàng trăm triệu km. Khoảng cách của chúng gấp hơn 4 lần khoảng cách giữa Trái đất và Mặt trời. Tuy nhiên, với mắt thường của chúng ta, sự kết hợp này sẽ như một điểm sáng duy nhất.
Trên bầu trời đêm, chúng nhìn như một chấm sáng nhỏ, gần như không thể tách biệt. Nếu nhìn qua một kính viễn vọng nhỏ, sao Mộc và sao Thổ sẽ xuất hiện trong một phạm vi quan sát, cùng với một số vệ tinh của chúng.
Sao Mộc cách Trái đất 5 đơn vị thiên văn (5 au, khoảng 750 triệu km), trong khi khoảng cách này đến sao Thổ là 10 au (khoảng 1,5 tỷ km). Hai hành tinh này đã thẳng hàng với nhau trong Hệ Mặt trời một vài tuần trước. Tuy nhiên, vào ngày 21/12, chúng sẽ xuất hiện thẳng hàng với Trái đất.
Trong đêm 21/12 và một số ngày trước - sau thời điểm đó, vệ tinh to nhất Hệ Mặt trời Ganymede sẽ như “đậu” ở phần trên của sao Mộc. Nó cùng 3 vệ tinh to lớn khác xếp hàng thành một đường xiên qua bầu trời. Cao nhất là Calisto, sau đó đến Io, Ganymede, Europa. Sao Thổ, hành tinh nổi tiếng với những “vòng nhẫn” sẽ phô diễn 2 mặt trăng khổng lồ khác là Titan và Rhea.
Sự tiến gần này là do hiện tượng xếp thẳng hàng rất tình cờ trên quỹ đạo của cả 3 hành tinh. Mặt trời, Trái đất, sao Mộc và sao Thổ sẽ tạo thành một đường thẳng ngoạn mục.
Điểm đặc biệt nhất là 2 hành tinh này đều sở hữu những vệ tinh khổng lồ. Thậm chí, có vệ tinh còn to hơn sao Thủy, ví dụ như Ganymede của sao Mộc. Do đó, người Trái đất có cơ hội quan sát 6 trong số hàng chục vệ tinh kỳ ảo của 2 hành tinh này.
Trong nhiều công bố của NASA, một vài vệ tinh trong số đó như Titan, Europa, Calisto, Ganymede... đang là những mục tiêu truy tìm sự sống ngoài hành tinh của cơ quan này. Bởi, ngày càng nhiều bằng chứng cho thấy, những vệ tinh này có đại dương giống Trái đất, dù có thể là dạng ngầm dưới băng. Chúng đồng thời có cùng hệ thống thủy nhiệt tương tự của Trái đất sơ khai, nơi sự sống ban đầu ra đời.
Mong chờ trong tương lai
Tuy nhiên, GS Hartigan cho rằng, sẽ là một thách thức để chứng kiến sự kết hợp giữa sao Thổ và sao Mộc ở Mỹ, Canada và châu Âu do độ thấp ở đường chân trời tại Bắc bán cầu.
“Các điều kiện quan sát tốt nhất là ở gần đường xích đạo. Dù bạn ở đâu, có thể có một giờ hoặc lâu hơn để quan sát sự kết hợp này trước khi các hành tinh chìm vào mây mù”, nhà khoa học này nói thêm.
GS Hartigan chia sẻ, nếu ra ngoài vào khoảng chạng vạng - một giờ sau khi Mặt trời lặn, sau đó hướng kính viễn vọng về phía bầu trời phía Tây Nam, mọi người có thể quan sát hiện tượng đặc biệt này. Các hành tinh cũng sẽ sáng đến mức có thể được nhìn thấy vào lúc chạng vạng.
“Bạn sẽ cần phải có một đường chân trời phía Tây Nam rõ ràng và không có mây thấp ở phía xa. Nếu muốn quan sát hiện tượng đặc biệt này, mọi người nên chuẩn bị kính thiên văn trước khi trời tối hẳn và mang theo ống nhòm. Sự kết hợp này diễn ra liên tục từ ngày 17 - 25/12. Trong đó, ngày 21 sẽ là lúc hai hành tinh có khoảng cách gần nhau nhất trên bầu trời” - GS Hartigan cho biết.
Trong 2.000 năm qua, chỉ có hai lần sao Mộc và sao Thổ đến gần nhau hơn khoảng cách so với năm nay. Một trong số đó là vào năm 1623. Đáng tiếc là, ánh sáng chói của Mặt trời khiến chúng ta không thể quan sát. Tuy nhiên, nếu phải bỏ lỡ sự kết hợp hiếm hoi sắp tới này, mọi người có thể quan sát hiện tượng tương tự xảy ra 60 năm sau.
Sao Mộc và sao Thổ nằm thẳng hàng 19,6 năm một lần. Lý do là bởi, quỹ đạo 11,8 năm của sao Mộc và 29,5 năm của sao Thổ mang chúng lại gần nhau theo trường quan sát từ Trái đất. Vào ngày 15/3/2080, sao Mộc và sao Thổ sẽ ở gần nhau tương tự như năm nay. Theo ông Hartigan, sự kiện đó sẽ dễ quan sát hơn nhiều. Bởi, hiện tượng này được dự báo sẽ diễn ra ở phía trên đường chân trời.
