Được bạn là “thổ địa” ở thành phố Yên Bái dẫn đi “phượt”, làm quen với bà con nơi đây thật thú vị. Đồng bào dân tộc thiểu số rất mến khách, cởi mở và hào sảng như chính một vùng cây xanh trong lành ôm lấy bản làng mà mẹ địa cầu đã ban tặng. Điều tôi ấn tượng nhất là ẩm thực của dân Mù Cang Chải. Nhất là món măng rừng nướng chấm với chẩm chéo.
Trong bữa cơm của nhiều gia đình các dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc như Tày, Mường, Thái không thể thiếu món ăn làm từ măng, nhất là măng nướng. Món này cách làm đơn sơ nhưng lại lưu giữ được hương vị ngọt thơm của măng tươi nhất. Đây còn là ăn thuần túy đãi khách phương xa đến chơi.
Gia vị để chấm với măng rừng nướng phải là chẩm chéo (hay chẳm chéo) mới đúng chất. Nguyên liệu chính của món chấm này bao gồm ớt, muối, mắc khén, tỏi, gừng, húng lủi, rau thơm, mùi tàu, sả... Trong đó đáng lưu ý nhất là hạt mắc khén.
Mắc khén là loại cây gỗ nhỡ cao, còn gọi là sẻn hôi. Hạt mắc khén (thực chất là vỏ quả; phần hạt đen ở bên trong thì không có mùi vị đặc biệt nên có thể đãi bỏ không dùng) có vị cay và thơm, được sử dụng như một gia vị rất phổ biến của các dân tộc thiểu số ở Tây Bắc Việt Nam. Hạt mắc khén thơm ngon như hồ tiêu, cay tê đầu lưỡi, được xem là linh hồn của chẩm chéo.
Công đoạn làm món chấm này cực kỳ tỉ mỉ. Hạt mắc khén và ớt (đã phơi khô) được rang sơ cho thơm và giã, hoặc xay vụn trước khi sử dụng. Cho tất cả các nguyên liệu đã chuẩn bị như đã nói trên vào cối, giã thật nhỏ, càng nát mịn càng ngon. Riêng đối với mắc khén, chỉ nên cho một thìa nhỏ khi giã, số mắc khén còn lại để trộn thêm vào bát chẩm chéo khi đã làm xong.
Giữa núi rừng Tây Bắc hùng vĩ, dùng một miếng măng rừng nướng chấm với chẩm chéo thật thú vị vô cùng. Món này có thể ăn kèm với những món mặn khác hay đơn thuần với cơm, hoặc làm thức nhắm. Vị đắng ngọt của măng, mặn của muối, cay nồng của ớt, cay ấm của gừng, tê tê của mắc khén, hăng hăng của tỏi đã làm nên món ăn đặc trưng của đồng bào dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc yêu thương.
