Khi phụ nữ bắt đầu “bước ra” khỏi khuôn khổ quen thuộc
Trong một thời gian dài, không gian cộng đồng ở xã Mường Toong (tỉnh Điện Biên), từ họp bản, sinh hoạt chung đến bàn bạc những việc quan trọng của thôn bản, chủ yếu là nơi nam giới hiện diện và quyết định. Phụ nữ thường ngồi phía sau, lắng nghe là chính; ít khi phát biểu, càng hiếm khi chủ động nêu ý kiến.
Thực tế đó không chỉ bắt nguồn từ định kiến giới, mà còn do tâm lý e dè, ngại va chạm và thiếu cơ hội để phụ nữ thể hiện tiếng nói của mình trước cộng đồng.
Những năm gần đây, bức tranh ấy dần có sự thay đổi. Phụ nữ Mường Toong không chỉ có mặt đông đủ hơn trong các cuộc họp bản, mà còn bắt đầu tham gia trao đổi, góp ý về những vấn đề gắn trực tiếp với đời sống gia đình và bản làng.
Trước đây, nhiều buổi họp bản thường diễn ra nhanh, phụ nữ đến cho đủ thành phần. Giờ đây, không ít cuộc sinh hoạt trở nên cởi mở hơn khi xuất hiện những ý kiến rất đời thường của phụ nữ: từ chuyện giữ vệ sinh đường bản, nhắc nhau cho trẻ em đi học đầy đủ, đến việc chia sẻ kinh nghiệm làm ăn, chăn nuôi trong mỗi gia đình.
Những thay đổi ấy không ồn ào, nhưng đủ để thấy phụ nữ đã bắt đầu “bước ra” khỏi không gian quen thuộc của gia đình để hiện diện rõ hơn trong đời sống cộng đồng.
Từ lắng nghe đến cất tiếng nói
Sự thay đổi không chỉ nằm ở sự có mặt, mà quan trọng hơn là dám cất tiếng nói. Khi phụ nữ bắt đầu phát biểu, nội dung các cuộc họp cũng trở nên gần với đời sống hơn. Những vấn đề như chăm lo cho trẻ em, giữ gìn môi trường sống, hỗ trợ nhau phát triển kinh tế được đưa ra bàn bạc nhiều hơn, với góc nhìn xuất phát từ chính sinh hoạt hằng ngày của các gia đình.
Theo chị Lù Thị Thắm – Chủ tịch Hội LHPN xã Mường Toong, khi phụ nữ tham gia trao đổi, các quyết định chung cũng dễ đạt được sự đồng thuận hơn, bởi nhiều ý kiến mang tính thực tế, mềm dẻo và gần dân.
Chị Khoàng Thị Thìn, Chi hội trưởng Chi hội Phụ nữ bản Mường Toong 3, cho biết trước đây không ít chị em rất ngại phát biểu. “Có buổi họp, chị em chỉ ngồi nghe, ai hỏi thì cười rồi im lặng”, chị Thìn nhớ lại. Nhưng khi những góp ý nhỏ như giữ vệ sinh bản, nhắc nhau cho con đi học đúng giờ hay giúp nhau làm kinh tế được ghi nhận, nhiều phụ nữ đã dần tự tin hơn. “Có người trước kia không bao giờ nói, giờ chủ động xin phát biểu. Không phải chuyện lớn, nhưng là những việc rất sát với cuộc sống của mình”, chị chia sẻ.
Ở góc nhìn khác, bà Khoàng Thị Hôm, một phụ nữ trong bản, cho rằng sự thay đổi lớn nhất không nằm ở hình thức, mà ở việc phụ nữ dần dám nói lên suy nghĩ của mình trước cộng đồng. “Ngày trước, phụ nữ đi họp là ngồi nghe cho xong. Giờ thì khác rồi, có việc liên quan đến gia đình, con cái hay sinh hoạt của bản, chị em cũng mạnh dạn nêu ý kiến. Có khi nói chưa tròn, nhưng nói để cùng bàn, cùng làm”, bà Hôm chia sẻ.
Theo bà Hôm, khi phụ nữ tham gia góp ý, không khí sinh hoạt cộng đồng cũng trở nên gần gũi hơn. Những câu chuyện rất đời thường như giữ gìn vệ sinh bản, nhắc nhau cho trẻ em đến trường hay giúp đỡ nhau lúc khó khăn được đưa ra bàn bạc một cách cởi mở. “Phụ nữ nói bằng trải nghiệm của mình nên dễ nghe, dễ thuyết phục. Nhờ thế mà nhiều việc chung của bản được giải quyết nhẹ nhàng hơn”, bà Hôm cho biết thêm.
Không gian cộng đồng – nơi phụ nữ khẳng định vị thế
Ở nhiều bản, phụ nữ còn trở thành “cầu nối mềm” trong đời sống cộng đồng. Khi có những va chạm nhỏ giữa các hộ gia đình, hay mâu thuẫn phát sinh từ sinh hoạt thường ngày, tiếng nói nhẹ nhàng, kiên trì của phụ nữ thường giúp các bên bình tĩnh lại, tránh để sự việc đi xa.
Vai trò này không được ghi nhận bằng những con số cụ thể, nhưng hiện diện rõ trong đời sống hằng ngày, góp phần giữ gìn sự yên bình và gắn kết trong cộng đồng.
Không dừng lại ở việc phát biểu ý kiến, một số phụ nữ ở Mường Toong đã được cộng đồng tín nhiệm, giới thiệu tham gia các tổ, nhóm tự quản tại cơ sở. Sự tham gia của phụ nữ giúp các hoạt động cộng đồng có thêm góc nhìn gần gũi với gia đình, trẻ em và đời sống dân sinh.
Sự hiện diện ấy góp phần làm cho công tác quản lý cộng đồng trở nên linh hoạt hơn, giảm căng thẳng và tăng sự đồng thuận giữa các hộ dân.
Thực tiễn tại Mường Toong cho thấy, khi phụ nữ được tạo điều kiện tham gia vào không gian cộng đồng, họ không chỉ thay đổi nhận thức về vai trò của bản thân, mà còn được cộng đồng nhìn nhận khác đi. Phụ nữ dần trở thành một chủ thể có tiếng nói, có trách nhiệm trong các vấn đề chung của bản làng.
Những thay đổi ấy có thể bắt đầu từ những điều rất nhỏ, nhưng tích tụ theo thời gian, tạo nên bước chuyển quan trọng trong việc khẳng định vị thế của phụ nữ trong đời sống xã hội vùng cao.
