Bản sắc dân tộc trong phong trào Đoàn
Là người con của dân tộc Cơ Tu, thầy Zơ Râm Duy - Bí thư Đoàn trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THPT Quảng Nam – Đà Nẵng mang trong mình niềm đam mê và trách nhiệm sâu sắc với việc bảo tồn văn hóa dân tộc thiểu số. Với thầy, giữ gìn bản sắc văn hóa là cách để lưu giữ hồn cốt của chính mình và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.
Ngôi trường thầy Duy công tác đa phần học sinh là người dân tộc thiểu số và chủ yếu là dân tộc Cơ Tu. Khi bước chân vào mái trường, các em đã được nhắc nhở rằng bản sắc dân tộc là niềm tự hào cần được giữ gìn từ những điều giản dị nhất.
“Nhà trường rất chú trọng đến những trang phục dân tộc của học sinh. Ngay từ đầu lớp 10, các em được yêu cầu chuẩn bị ít nhất hai bộ trang phục truyền thống để sử dụng trong các hoạt động của trường”, thầy Duy chia sẻ. Đó là cách để các em nuôi dưỡng ý thức trân trọng và giữ gìn văn hoá dân tộc từ chính mái trường đang theo học.
Một trong những hoạt động văn hóa nổi bật tại Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THPT Quảng Nam là chuỗi sân chơi nghệ thuật diễn ra xuyên suốt năm học. Qua các tiết mục đậm bản sắc, học sinh vừa được thể hiện năng khiếu, vừa thêm gắn bó với văn hóa truyền thống của dân tộc. Bên cạnh đó, Đoàn trường thường xuyên tổ chức các chuyến tham quan các di tích văn hoá – lịch sử. Đây là dịp để học sinh tìm hiểu trực tiếp về truyền thống và cội nguồn của dân tộc.
Từ những thay đổi nhanh chóng của xã hội hiện đại, thầy Duy nhận thấy văn hoá dân tộc đứng trước nhiều thách thức: “Sự bùng nổ của mạng xã hội và đô thị hóa khiến nhiều em dần xa rời truyền thống. Các em dễ bị ảnh hưởng bởi văn hóa ngoại lai và chỉ mặc trang phục dân tộc khi có yêu cầu”.
Trước thực trạng văn hoá truyền thống đang dần mai một, nhà trường đã chủ động tạo không gian để học sinh được sống trong những giá trị văn hoá bản địa. Các lễ hội dân gian như Lễ mừng lúa mới, nghi lễ cúng lúa của người Cơ Tu, Co, Ve,... được tái hiện một cách sinh động. Những hoạt động này được tổ chức luân phiên hằng năm, với sự tham gia của toàn thể học sinh trong trường.
Những nỗ lực bền bỉ của thầy và trò Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THPT Quảng Nam đã dần mang lại chuyển biến tích cực. Học sinh tham gia các hoạt động văn hóa với tinh thần nhiệt tình, nghiêm túc. Nhiều em chủ động chuẩn bị trang phục truyền thống, thậm chí đề xuất được mặc trong các buổi giao lưu để thể hiện bản sắc riêng.
Không dừng lại trong khuôn khổ học đường, nhà trường còn phối hợp với các đơn vị du lịch địa phương để học sinh trình diễn trang phục, tái hiện lễ hội truyền thống.
“Những giá trị văn hóa được lan tỏa rộng rãi hơn, thậm chí rất thu hút đối với du khách nước ngoài. Khi văn hóa của mỗi dân tộc được tôn trọng và nhìn nhận đúng, các em càng ý thức rõ hơn về giá trị bản sắc của mình”, Bí thư Đoàn trường nhấn mạnh.
Thầy Duy cho rằng, để thế hệ trẻ thực sự trở thành lực lượng bảo tồn văn hoá dân tộc, điều quan trọng là khơi dậy trong các em sự tự hào về chính bản sắc của mình.
“Muốn các em gìn giữ, trước hết phải để các em tự hào và tôn trọng văn hóa của chính mình. Khi đó, các em sẽ trở thành người lan toả, truyền cảm hứng cho thế hệ sau và có thể đề xuất những ý tưởng sáng tạo để kết hợp truyền thống với hiện đại”, thầy khẳng định.
Truyền thống trong tay người trẻ
Đối với Lê Lưu Thảo Nguyên, Phó Bí thư chi đoàn lớp 12/1, những năm tháng học tập tại Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THPT Quảng Nam – Đà Nẵng không chỉ đơn thuần là hành trình tích lũy kiến thức. Với em, đó còn là khoảng thời gian để hiểu sâu hơn và thêm gắn bó với văn hoá Cơ Tu của mình.
Thảo Nguyên cho biết, điều khiến em ấn tượng nhất khi học tại ngôi trường này chính là không khí đậm đà bản sắc trong các hoạt động hằng ngày. Các chương trình như Sân chơi nghệ thuật, Biểu diễn trang phục truyền thống... là không gian để em và các bạn thể hiện niềm tự hào dân tộc. Những điệu múa truyền thống và bài hát dân gian đều được chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi biểu diễn.
“Mỗi lần được tham gia vào các chương trình mang màu sắc văn hoá dân tộc, em cảm thấy rất vui và tự hào. Vì phần lớn học sinh là người Cơ Tu nên các tiết mục sân khấu hay lễ hội đều mang đậm nét văn hóa của chính dân tộc mình”, em chia sẻ.
Với Thảo Nguyên, tiếng Cơ Tu không chỉ là ngôn ngữ mà còn là linh hồn của văn hóa dân tộc. Vì vậy, em đã cùng các bạn tìm cách giữ gìn bằng những hoạt động sáng tạo như rap, kể chuyện hay làm vlog bằng tiếng Cơ Tu.
“Chúng em khao khát đưa tiếng Cơ Tu vào các hình thức gần gũi với giới trẻ. Những hình thức sáng tạo đã thu hút sự quan tâm của cộng đồng trẻ, góp phần làm sống lại tiếng nói dân tộc trong thế hệ mới”, Nguyên bộc bạch.
Trong vai trò Phó Bí thư chi đoàn, Thảo Nguyên luôn chủ động khơi gợi tinh thần gìn giữ bản sắc văn hoá trong mỗi buổi sinh hoạt lớp. Sự đa dạng về thành phần dân tộc trong lớp trở thành chất liệu phong phú để các bạn cùng nhau chia sẻ, tìm hiểu những nét văn hoá đặc trưng của nhau. Với Thảo Nguyên, đây không chỉ là hoạt động gắn kết, mà còn là cách để mỗi bạn thêm yêu văn hoá dân tộc mình và ý thức hơn trong việc giữ gìn tiếng nói, trang phục, ẩm thực cũng như phong tục truyền thống.
Việc học cách gìn giữ truyền thống dưới mái trường nội trú là niềm tự hào lớn với Thảo Nguyên. Em thường kể lại cho gia đình và hàng xóm nghe những câu chuyện về lễ hội, trang phục hay phong tục mình được trải nghiệm. Những chia sẻ giản dị ấy đã góp phần lan tỏa tinh thần yêu văn hóa dân tộc ở bản làng.
Sự quan tâm và đồng hành của thầy cô khiến Thảo Nguyên luôn cảm thấy biết ơn và trân trọng: “Em cảm thấy rất tự hào và biết ơn vì luôn nhận được sự quan tâm, động viên của thầy cô trong việc gìn giữ bản sắc dân tộc. Nhờ thầy cô khuyến khích tham gia các hoạt động văn hóa, em ngày càng tự tin hơn và thêm yêu văn hóa của chính mình”.
Tình yêu văn hoá cùng với tinh thần trách nhiệm đã giúp Thảo Nguyên ý thức sâu sắc hơn về vai trò của thế hệ trẻ trong việc gìn giữ di sản. “Văn hoá của cộng đồng các dân tộc thiểu số đang đứng trước nguy cơ mai một, đòi hỏi thế hệ trẻ chúng em phải cố gắng nhiều hơn. Không chỉ sử dụng tiếng mẹ đẻ mà còn phải lan tỏa nó qua các hình thức sáng tạo để tránh bị lãng quên”, Thảo Nguyên khẳng định.
Những nỗ lực của nữ sinh người Cơ Tu và các bạn trong đời sống học đường và đời sống thường nhật đã và đã góp phần đẩy lùi nguy cơ mai một văn hóa; đồng thời lan tỏa mạnh mẽ nét đẹp của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
