Dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (dự thảo lần 2) đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến, dự kiến có hiệu lực từ 1/1/2026.
Xác định hàm lượng đường
Mới đây, phúc đáp công văn của Bộ Tài chính về Dự thảo Nghị định quy định chi tiết Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã tổng hợp ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp và đưa ra những đề xuất quan trọng liên quan đến việc đưa mặt hàng “nước giải khát theo Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml” vào diện chịu thuế.
Theo dự thảo, các loại đồ uống hương liệu, nước giải khát có chứa cà phê, chè, thảo mộc, nước trái cây và đồ uống từ ngũ cốc... có hàm lượng đường vượt ngưỡng 5g/100ml sẽ thuộc đối tượng chịu thuế. Tuy nhiên, VCCI cho rằng, quy định này vẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng, có thể gây khó khăn cho cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý khi áp dụng.
VCCI chỉ ra các định nghĩa về “nước quả” (theo TCVN 7946:2008), “nước giải khát có chứa nước trái cây” (theo TCVN 12828:2019) và “đồ uống hương liệu” (theo Thông tư 24/2019/
TT-BYT) đang có sự giao thoa. Điều này khiến một sản phẩm vừa có thể được xem là “nước quả”, vừa có thể bị xếp vào nhóm “đồ uống hương liệu” và phải chịu thuế.
VCCI lấy ví dụ, một sản phẩm nước cam ép làm từ nước trái cây cô đặc hoàn nguyên, vốn có hàm lượng vitamin tự nhiên cao và tốt cho sức khỏe, có thể bị coi là “đồ uống hương liệu” theo quy định của Bộ Y tế và nằm trong diện chịu thuế TTĐB.
“Việc áp thuế TTĐB đối với các sản phẩm nước giải khát được làm từ nước quả ép hoàn nguyên hoặc nước trái cây cô đặc hoàn nguyên có thể làm hạn chế việc tiêu thụ các sản phẩm tốt cho sức khỏe”, văn bản của VCCI nêu.
VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét loại trừ các loại nước giải khát được làm từ nước ép quả hoàn nguyên hoặc từ nước trái cây cô đặc hoàn nguyên ra khỏi danh mục chịu thuế TTĐB.
VCCI cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải có một phương pháp xác định hàm lượng đường khoa học và thực tế.
Các doanh nghiệp đang thực hiện ghi nhãn thành phần dinh dưỡng theo quy định tại các Nghị định 15/2018/NĐ-CP, 43/2017/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn. Tuy nhiên, xuất phát từ đặc thù sản xuất, chỉ số thành phần dinh dưỡng (bao gồm cả đường) luôn có một khoảng sai số nhất định do quá trình sản xuất, kiểm nghiệm, đo lường hoặc biến đổi tự nhiên trong quá trình bảo quản.
Dự thảo nghị định hiện chưa đề cập đến yếu tố này, có thể dẫn đến tranh chấp khi cơ quan chức năng kiểm tra thực tế. Do đó, VCCI đề xuất bổ sung quy định về phương pháp xác định hàm lượng đường vào dự thảo, với các nội dung chính sau:
Việc xác định sản phẩm chịu thuế sẽ căn cứ vào hàm lượng đường tổng số do doanh nghiệp tự công bố trong hồ sơ sản phẩm và ghi trên nhãn hàng hóa.
Chấp nhận một mức dung sai tối thiểu là ±20% so với con số công bố. Đây là mức dung sai hợp lý, phù hợp với thực tiễn sản xuất và thông lệ quốc tế.
Việc kiểm tra, xác định hàm lượng đường cần sử dụng các phương pháp thử nghiệm hiện đại, có độ chính xác cao như Sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) để bảo đảm kết quả khách quan.
Cần lộ trình hợp lý
Theo báo cáo nghiên cứu đánh giá tác động của Viện Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), việc áp thuế đối với nước giải khát có đường sẽ khiến thu ngân sách Nhà nước có thể giảm ở các chu kỳ tiếp theo khi doanh nghiệp ngành nước giải khát và các ngành khác trong quan hệ liên ngành thu hẹp quy mô sản xuất, dẫn tới giảm giá trị tăng thêm, giảm giá trị sản xuất, giảm lợi nhuận; Kéo theo đó ảnh hưởng tới nguồn thu ngân sách Nhà nước từ thuế, đồng thời ảnh hưởng đến cơ hội việc làm và thu nhập của người lao động.
Cụ thể, việc áp thuế này sẽ có thể ảnh hưởng lan tỏa đến hơn 20 ngành công nghiệp liên quan khác và giảm 0,448% GDP của toàn nền kinh tế, tương ứng 42.570 tỷ đồng (nếu áp thuế 10%), giảm 0,288% GDP, tương ứng 27.374 tỷ đồng (nếu áp thuế 5%), giảm thu nhập người lao động…
GS.TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, đại biểu Quốc hội đoàn TP Hà Nội cho rằng, trong bối cảnh hiện nay đang ưu tiên kích cầu tiêu dùng nội địa, giảm thuế để hỗ trợ các doanh nghiệp, nếu tăng thuế, mở rộng đối tượng chịu thuế TTĐB như đối với nước giải khát có đường sẽ khiến các doanh nghiệp càng phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, có thể ảnh hưởng tới các giải pháp kích cầu tiêu dùng nội địa.
TS Cấn Văn Lực, chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV phân tích, trong bối cảnh kinh tế thế giới đang tăng trưởng chậm lại cùng những rủi ro bất định về chính sách thương mại, doanh nghiệp còn nhiều khó khăn, sức cầu tiêu dùng còn yếu.
Ông Lực cho rằng, cần lưu ý tác động đối với phát triển bền vững, bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Những mặt hàng đưa vào đối tượng chịu thuế như nước giải khát có đường cần làm rõ cơ sở khoa học, thực tiễn, kinh nghiệm quốc tế và đặc thù của Việt Nam.
Theo TS Lực, việc áp thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường sẽ gây ra tác động tiêu cực tới các doanh nghiệp trong ngành cũng như các ngành khác trong chuỗi cung ứng.
Để đạt được mục tiêu về tăng trưởng kinh tế, các doanh nghiệp với vai trò là động lực quan trọng đang mong đợi các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi và phát triển bền vững, từ đó tạo nguồn thu ngân sách ổn định và lâu dài.
TS Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cũng cho rằng, đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt, mở rộng đối tượng đánh thuế sẽ gây nhiều khó khăn cho ngành sản xuất đồ uống. Đặc biệt là, trước khi đề xuất thuế thì cần nghiên cứu sâu sắc hơn trên các yếu tố về tính cân bằng, tác động ngân sách, tiêu dùng, lao động…
