5 năm kể từ ngày bén duyên với loại hình nghệ thuật này cũng là từng ấy năm chị truyền tình yêu ca trù cho các thế hệ học trò tại ngôi trường thân yêu của mình. Chị là Nguyễn Thị Thắm, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ (quận Lê Chân, TP Hải Phòng).
Tri ân tiền nhân
Cái duyên với ca trù của chị Thắm bắt đầu bén rễ kể từ khi chị được phân công về làm Hiệu trưởng Trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ. Khi về trường, chị đã có ý tưởng tìm hiểu sâu hơn về cuộc đời, thân thế, sự nghiệp của cụ Nguyễn Công Trứ.
Chị Thắm cho biết: Ngoài thời gian làm công tác quản lý, công việc chuyên môn, còn những lúc rảnh tôi tìm tài liệu về thân thế, sự nghiệp Nguyễn Công Trứ. Thậm chí, nhiều lần cùng gia đình về quê cụ (ở huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh) để tìm hiểu nhiều hơn những kiến thức đời thường về con người của cụ.
Qua tìm hiểu, chị Thắm đặc biệt dành sự ngưỡng mộ với danh nhân Nguyễn Công Trứ về tài năng nghệ thuật. Biết được cụ Trứ mê ca trù và chính cụ là người mở ra một thể cách hát mới của ca trù, đó là hát nói, chị quyết tâm tìm hiểu về ca trù với ý nghĩ sẽ hát tri ân vào mỗi dịp giỗ của cụ.
Sau hơn 2 tháng tìm hiểu, tháng 6/2015, chị Thắm quyết định chiêu sinh thành lập câu lạc bộ ca trù và liên hệ, thuyết phục Nghệ sĩ ưu tú Đỗ Quyên dành thời gian giảng dạy ca trù cho học sinh. Câu lạc bộ ca trù khóa 1 của Trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ có 12 học sinh, chị Thắm là học sinh “đặc biệt” .
Để có thể truyền đạt bài bản về một nghệ thật đặc sắc này, Nghệ sĩ ưu tú Đỗ Quyên đã mời Nghệ nhân dân gian Thu Hằng cùng kép đoàn Tô Tuyên về trực tiếp giảng dạy cho cô trò.
Cứ như vậy, một tuần câu lạc bộ ca trù của Trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ học 3 buổi. Tuy đây là môn nghệ thuật khó nhưng các em tiếp thu rất nhanh, chị Thắm thừa nhận mình học chậm hơn học sinh rất nhiều.
Quyết tâm học để có thể theo kịp học trò, chị Thắm phải nhờ Nghệ nhân dân gian Thu Hằng bồi dưỡng thêm. Cần mẫn học tập nhưng chị Thắm phải mất khá nhiều thời gian để học phách. Đến tháng 12/2015, nhà trường tổ chức tri ân cụ Nguyễn Công Trứ chị vẫn phải nhờ người dong phách.
Màn trình diễn ca trù đầu tiên của cô trò trong câu lạc bộ ca trù là vào dịp khai giảng năm học mới 2016 - 2017. Khi cô trò hát bài “Công danh” và “Ca trù bổ bộ” là 2 tác phẩm đầu tiên của cụ Nguyễn Công Trứ khiến nhiều vị phụ huynh và khách mời ngỡ ngàng bởi họ chưa từng nghe loại hình âm nhạc này được hát trong nhà trường. Ngạc nhiên hơn, trong số ca nương trong buổi biểu diễn ấy lại có cô hiệu trưởng của nhà trường.
“Phụ huynh thấy lạ, bàn tán xôn xao nhưng tôi cũng không thấy buồn. Bởi tôi biết, câu lạc bộ ca trù của trường mới được thành lập. Ít có phụ huynh biết đến”, chị Thắm chia sẻ.
Sau nhiều đêm trăn trở, chị nghĩ phải tuyên truyền để phụ huynh hiểu được ý nghĩa của việc đưa ca trù vào trường học. Chính vì vậy, nhân dịp kỷ niệm 158 năm ngày mất của cụ Nguyễn Công Trứ, nữ hiệu trưởng đã đề xuất Phòng GD&ĐT quận Lê Chân, Sở GD&ĐT Hải Phòng để làm chuyên đề “Đưa di sản văn hóa cổ truyền vào trường học”.
Dự chuyên đề, phụ huynh được xem con em mình biểu diễn, nghe các nghệ nhân, nghệ sĩ, các đại biểu chia sẻ về những giá trị văn hóa của một nghệ thuật này, họ hiểu hơn và đồng tình với cách làm của cô hiệu trưởng.
Bảo tồn di sản
Câu lạc bộ ca trù Trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ ngày càng đông thành viên và đã duy trì được 5 năm. Hiện, câu lạc bộ khóa 4 có 16 học sinh tham gia và sắp tới nhà trường sẽ tuyển khóa thứ 5. Hơn 4 năm qua, tiết mục hát ca trù của học sinh Trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ được các bậc phụ huynh, đại biểu và lãnh đạo, giáo viên nhà trường chào đón nồng nhiệt.
Ngoài ra, cô trò nhà trường còn nhận nhiều lời mời đi giao lưu nghệ thuật ở những hội diễn trong và ngoài thành phố như: Biểu diễn tại Lễ hội Nữ tướng Lê Chân, ngày hội tôn vinh các nghệ nhân dân gian do thành phố Hải Phòng tổ chức. Tiết mục “Hoa phong lan” của cô trò Trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ tại Liên hoan hát văn, chầu văn tỉnh Vĩnh Phúc mở rộng xuân Kỷ Hợi 2019 được tỉnh bạn đánh giá cao.
Trong Ngày hội nghệ thuật lần thứ 16 của Trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ với chủ đề “Hữu nghị Việt – Nhật” diễn ra tối 18/3 vừa qua màn biểu diễn hát ca trù của cô trò nhà trường là một trong những tiết mục đặc sắc, ấn tượng nhất. Đặc biệt, cứ vào ngày giỗ của cụ Nguyễn Công Trứ, nữ hiệu trưởng Thắm cùng các em học sinh trong câu lạc bộ ca trù tổ chức dâng hương và hát một tiết mục để tri ân bậc tiền nhân.
