Trong khi “Na Tra 2” của Trung Quốc gây sốt toàn thế giới và trở thành phim hoạt hình có doanh thu cao nhất mọi thời đại, thì hoạt hình Việt lại đem đến nhiều trăn trở xoay quanh câu hỏi: Làm gì để phát triển?
Hoạt hình nội địa sẽ thay thế phim ngoại?
Phim hoạt hình Việt Nam có lịch sử 65 năm, từ ngày thành lập Xưởng phim hoạt họa búp bê vào năm 1959, đến tháng 6/1960, bộ phim hoạt hình đầu tiên “Đáng đời thằng cáo” ra đời, sử dụng kỹ thuật cắt giấy chuyển động, đánh dấu sự khởi đầu của hoạt hình Việt Nam.
Thập niên 1970 - 1980, nhiều tác phẩm hoạt hình được sản xuất với kỹ thuật thủ công, truyền tải các thông điệp giáo dục và đạo đức, như: “Con sáo biết nói” (1970), “Mèo con” (1971) là những bộ phim nổi bật, ghi dấu ấn sâu sắc. Các phim thường mang phong cách giản dị, giàu tính giáo dục, phù hợp với khán giả nhỏ tuổi.
Những năm 1990 trở đi, hoạt hình Việt bắt đầu đa dạng về chủ đề và kỹ thuật, chuyển từ thủ công sang sự hỗ trợ của công nghệ mới như vẽ cel và quay phim trên bàn kính. Nhiều bộ phim mang đậm bản sắc văn hóa ra đời, như: “Cóc kiện trời” (1992), “Sự tích cây vú sữa” (1996).
Từ năm 2010 đến nay, đánh dấu nhiều bộ phim: “Con Rồng cháu Tiên” (2017) của VinTaTa là một trong những tác phẩm được đầu tư lớn, kết hợp giữa yếu tố truyền thống và hiện đại; “Truyền thuyết Long Thần” (2020) và “Everest - Người tuyết bé nhỏ” đánh dấu bước hội nhập với hoạt hình thế giới.
Các studio như DeeDee Animation, Colory, Sconnect và Lumiere đã góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm và phong cách kể chuyện. Sự phát triển của YouTube và các nền tảng trực tuyến giúp hoạt hình Việt Nam tiếp cận gần hơn với khán giả. Các series như: “Xin chào Bút Chì”, hay “Monta trong dải ngân hà kỳ cục” nhận được sự yêu thích nhờ nội dung sáng tạo và hình ảnh bắt mắt.
Từ những bộ phim ngắn, với sự đổi mới về công nghệ và nắm bắt xu hướng của các nhà làm phim, ngày nay phim hoạt hình Việt Nam đã trở nên đặc sắc, sinh động. Các nhà làm phim đã tận dụng kỹ thuật, kỹ xảo hiện đại để tạo ra những hình ảnh độc đáo, ngộ nghĩnh.
Năm 2023, lần đầu tiên một bộ phim hoạt hình Việt được ra rạp và khai thác thương mại mang tên “Wolfoo và hòn đảo kỳ bí” do Sconnect Việt Nam sản xuất. Bộ phim lan tỏa ở nhiều quốc gia, nhiều nền tảng khiến cho giới điện ảnh thế giới phải thay đổi cái nhìn về hoạt hình Việt Nam.
Tiếp nối bước đi đầu tiên đó, Sconnect Việt Nam đã công bố thương hiệu Sconnect Studio, chuyên biệt hóa hoạt động sản xuất hoạt hình điện ảnh. Đồng thời đơn vị này cũng ra mắt 2 dự án phim mới trong năm 2025 gồm: “Wolfoo và cuộc đua Tam giới” (2D), và “Chiến binh gốm - Blank Blank”. Bên cạnh đó là hai bộ phim: “Truyền thuyết Kim Ngưu” và “Zombie mắt lác” lần lượt của các nhà sản xuất Alpha Studio và Colory Studio.
Theo giới chuyên gia, đây là lần đầu tiên 4 dự án hoạt hình điện ảnh được công bố, đánh dấu sự khởi sắc trong thị trường hoạt hình Việt Nam. Tín hiệu này cũng được dự báo sẽ thay đổi tình hình trên các rạp chiếu nội địa, phim hoạt hình Việt sẽ chiếm ngôi vương tại các phòng vé, thay thế những bộ phim hoạt hình ngoại nhập.
Khán giả là yếu tố quyết định
Trao đổi với Báo GD&TĐ, đạo diễn Trịnh Lâm Tùng cho biết, với Alpha khi quyết định sản xuất “Truyền thuyết Kim Ngưu” thì điều này đã được định vị rất rõ từ trước đó - khi xây dựng ra IP Trạng Quỳnh với sứ mệnh “gìn giữ nét đẹp truyền thống văn hóa dân tộc, quảng bá các giá trị bản sắc tốt đẹp đó đến với bạn bè thế giới”.
Để hoạt hình Việt đi xa hơn, dài hơn, đạo diễn Trịnh Lâm Tùng cho rằng phải có kế hoạch cụ thể, bài bản. Điều này đã được thể hiện trong chiến lược phát triển hệ sinh thái IP khi xuất bản series “Trạng Quỳnh thời nhí nhố” nhằm mở đường tạo hình ảnh quen thuộc và yêu thích cho khán giả từ trước.
Tuy nhiên, vị đạo diễn này nhận định có rất nhiều thách thức đặt ra trong việc phát triển hệ sinh thái, đặc biệt là yếu tố nguồn lực. Một bộ phim hoạt hình sản xuất bằng công nghệ 3D trên thế giới cần một nguồn lực tài chính khổng lồ, nhân sự hùng hậu lên đến hàng nghìn người, và trang thiết bị, công nghệ hiện đại cả về phần cứng và phần mềm.
Bên cạnh thách thức chính là rào cản, nhất là từ những quan điểm đã bị ăn sâu qua nhiều thế hệ khi mặc định hoạt hình chỉ là sản phẩm để giải trí vui, chỉ là để dạy mấy bài học giáo điều, hoặc hoạt hình Việt Nam chủ yếu là gia công cho nước ngoài… mà chưa thực sự đánh giá đúng giá trị thực chất của nền công nghiệp hoạt hình nội địa.
“Để xây dựng được một hệ sinh thái lớn mạnh, lâu bền khai thác đa nền tảng và mở rộng thị trường quốc tế cần rất nhiều nỗ lực của doanh nghiệp và sự chung tay của cộng đồng các hiệp hội làm nghề, sự hỗ trợ của các cơ quan quản lý Nhà nước và đặc biệt là sự yêu thương, ủng hộ, rộng lòng đón nhận của khán giả cả nước”, đạo diễn Trịnh Lâm Tùng chia sẻ.
Khán giả chính là yếu tố quyết định cho sự thành bại trong hệ sinh thái của cả một nền hoạt hình. Hoạt hình “Na Tra” đang thắng đậm ngay tại thị trường nội địa Trung Quốc đại lục đã chứng minh yếu tố này. Không đơn giản bởi chất lượng cao của bộ phim, phần lớn sự thành công đến từ lòng tự hào dân tộc của một đất nước có thị phần nội địa lớn nhất thế giới.
Đó cũng là bài học cho hoạt hình Việt Nam, trước khi vươn ra biển lớn hãy xây dựng một hệ sinh thái bền vững, mà yếu tố khán giả chính là nguồn lực nền tảng để điện ảnh Việt Nam có cơ hội trụ vững và lan tỏa đến đông đảo bạn bè quốc tế.
“Thị trường sản xuất phim hoạt hình ở Việt Nam gần đây mới có cơ hội phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn là một thị trường non trẻ chưa có đủ tiềm lực về con người cũng như kinh nghiệm để triển khai các dự án lớn như “Truyền thuyết Kim Ngưu”. Vì vậy, quá trình sản xuất từ quy trình, công nghệ đến tuyển dụng, đào tạo nhân sự chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên đến thời điểm này, bộ phim đã vượt qua các thách thức, giải được các bài toán khó và hoàn thành được khoảng 90%. Dự kiến sẽ ra rạp phục vụ khán giả trong nước trước vào dịp Tết Thiếu nhi 1/6” - Đạo diễn Trịnh Lâm Tùng.
