Tọa lạc ở ngôi làng nhỏ thuộc xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam, ngôi nhà này được xây dựng cách đây hơn 140 năm. Chủ nhân ngôi nhà xưa kia là nguyên mẫu cho nhân vật Bá Kiến trong "Chí Phèo", một tác phẩm văn học nổi tiếng của Nam Cao.
Ngôi nhà Bá Kiến nằm gần cuối xóm, thấp thoáng sau hàng cau cao. Được xây dựng trên mảnh đất rộng gần 1.000 m2, mặt nhà hướng Đông Nam, phía trước có một cái sân rộng với đủ loại cây trái. Điều này đã tạo nên sự mát mẻ, thoáng đãng cho khu nhà.
Nhà có 3 gian theo truyền thống của người Việt Nam. Để vào được bên trong, bạn phải đi qua hai lớp cửa được làm bằng gỗ lim quý hiếm hơn trăm năm mà vẫn còn rắn rỏi. Lớp đầu tiên ngoài hiên để chống nắng mưa.
Bước qua lớp cửa thứ hai để vào nhà, bạn sẽ cảm nhận được không gian xưa cũ, mang đậm không khí làng quê Bắc bộ. Trải qua bao mưa gió, ngôi nhà chỉ nhuộm màu thời gian nhưng ít bị hư hại.
Điều đặc biệt nằm ở mái ngói của ngôi nhà. Theo lời kể lại, thì mái nhà này được lợp duy nhất từ loại ngói ta theo kiểu bít đốc cổ truyền, tới nay vẫn chưa bị dột nát.
Trước khi đem ngói lợp thì người thợ dùng nước mù hóng đặc ngâm ngói nhiều giờ rồi đem phơi khô. Tiếp theo người ta lấy lần lượt hai viên ngói gõ vào nhau nếu viên nào rạn nứt hoặc vỡ thì bị loại.
Để lấy ngói tốt lợp ngôi nhà này nhân công đã phải đốt hàng vạn viên. Những viên gạch ngói đỏ hửng dưới nắng cùng màu xanh của rêu phong và cây cối sẽ để lại những hình ảnh đẹp trong lòng bạn.
Không những được làm từ chất liệu gỗ lim quý hiếm, những cây cột, kèo của ngôi nhà đều được chạm khắc hình rồng, phượng rất tinh tế và đẹp mắt. Nếu quan sát kỹ hơn, bạn sẽ thấy dòng chữ Nho được khắc trên nóc nói về thời gian xây dựng ngôi nhà.
Một điều thú vị khác ở ngôi nhà này là để xây dựng được nó, những người thợ đã trộn mật mía, bồ hóng vào vôi và thêm một số phụ gia khác để làm thành hồ xây. Gạch dùng xây tường được nung trên ngọn lửa rơm, cho nên đi qua bao thăng trầm nó vẫn kiên cố và ít hư hao.
Những câu chuyện ly kỳ của ngôi nhà được thêu dệt từ lúc nó thuộc về cụ Bá Bính. Còn biết đến là nguyên bản nhân vật Bá Kiến trong truyện Chí Phèo. Đây cũng là lý do giải thích tại sao ngôi nhà lại gắn liền với tên chủ nhân là nhà “Bá Kiến” nổi tiếng qua bao đời nay.
Những câu chuyện này đều xoay quanh sự thành bại và cái chết của các đời chủ nhân của ngôi nhà. Có mẫu chuyện được người dân ở đây kể lại là hiện thân của Chí Phèo quay về trả thù.
Cô Mai – người trông coi ngôi nhà cũng đồng thời là người sẽ kể cho bạn nghe nhiều câu chuyện về lịch sử, các giai thoại bí ẩn liên quan đến ngôi nhà này. Sự cởi mở, thân thiện và những lời kể ngọt ngào sẽ để lại cho bạn ấn tượng khó quên.
Ngoài tham quan công trình kiến trúc và tìm hiểu lịch sử ngôi nhà Bá Kiến, bạn cũng có thể dạo một vòng khu vườn phía trước để tận hưởng không khí làng quê mát mẻ. Bạn còn có cơ hội nếm thử vị chuối ngự đặc trưng của vùng đất này.
Từ thành phố Phủ Lý (Hà Nam), bạn có thể men theo con đường tỉnh lộ dọc bờ sông Châu tìm về xóm 11 (xã Hòa Hậu, Lý Nhân, Hà Nam).
Để cẩn thận hơn, bạn nên hỏi người dân địa phương và tới nơi một cách chính xác. Đi hết con hẻm nhỏ từ chiếc bảng chỉ dẫn ở đầu đường là bạn có thể thấy ngôi nhà Bá Kiến ẩn hiện sau những rặng cây sum xuê cùng hàng cau thẳng tắp.
